А?ыма?а
?рд?к ??рэ?и б?тэрэн баран Горнай улуу?угар А?ыма?а учууталынан ?лэлии сырыттым. Сандал саас эргийэн, саха эр дьонугар саамай к??т??лээх – кус кэмэ тиийэн кэлбитэ. Мин уруокпун б?тэрэн баран, эбиэттэн киэ?э Чэкээ ?рэ?ин кэрийэбин. Саас эрдэ, к??лгэ уу тахса илигинэ, ?рэххэ кус мустар. ?рэх кытыытыгар кыра ууга дурда туттубутум. Киэ?э дьиэм диэки т?нн?н и?эн, онно хонон аа?абын. Сарсыарда уруокпун биэрээт, к?н?с кустуу ыстанабын. Оччолорго эдэрбин, бултуур ба?а ба?аам.
Дьэ биир к?н куолубунан ?лэлээн баран, ?рэ?и кэрийэн, Чэкээ муостатыгар тиийдим. Манна ?рэх кэ?иир сирэ, ?с кыра к?л?ччэлээх. Мин ???ээ сыыр быарыгар сынньана олордум. Арай элбэх кынат ку?угураан тыа?аата. ?рд?к мэ?э халлааны ?р? хантайан к?рб?т?м: отучча кус ортоку ууга т??эн барылаата. Мин аргыый а?айдык ??мэн киирдим. На?аа сымна?ас кустар эбит. Барыта чыркымайдар. Арай от быы?ыттан атыыр судьу т?б?т? к???ннэ, ону хаптаччы ыттым. Онтон ты?ыта дайан тахсыбытын охтордум.
Салгыы баран истим. Биир атыыр чыркымай иннибиттэн к?т?н тахсан ?рэх то?ойугар тиийэн т?стэ. Аргыый хааман киирдим. Арай к?рб?т?м: атын чыркымайдар хоро?он а?ай олороллор эбит. Ма?най хаастар дуу дии санаатым, ?р толкуйдуу барбакка, биир чуга?ын ыттым. К?т?рд?р?м ?рэх то?ойун эргийэ дайдылар. Мин, ботуруон укта-укта, бы?а с??рд?м. К????? ???с гыммытым, хайа сах аа?ан эрэллэр эбит. Кэнники ку?у ыттым – умса кэлэн т?стэ. Онтон инникини ыттым – тиэрэ кэлэн т?стэ. Ылан к?рб?т?м: хаас са?а кустар. Мин «туох кустара буолла?ай?» диэн толкуй б????? т?ст?м. Онтон улуннар бы?ыылаах диэн сэрэйэ санаатым.
Муоста?а тиийэн баран, т?нн?н кэлэн дурдабар хоннум. К?л?ччэм кыра ба?айы да, кэлбит кус бы?а ааспат. К?н тахсыыта кэлэллэр. К?н сарда?атын утары к?рд?хх?, халба атыыра т???э са?аран бастаан и?эр буолар. Эбэтэр чааппара к???нн?р барахсаттар т??лэрэ-??н?р? кэрэтин. Мородулар, чыркымайдар астыктарын. Хайа булчут маннык кэрэ к?ст??ттэн долгуйан нохтолоох тойон с?рэ?э к??скэ тэбиэ, хай?ахтаах хара быара хамсыа суо?ай. К?л?ччэм кыра буолан, халлаан сырдаабытын кэннэ кэллэхтэринэ, туох баар кэрэ ??н?р?-дь???ннэрэ бу баар курдук дьэрэлийэн к?ст?р. Ууга т??эллэригэр кынаттарын араастаан хамсаталлара этиэхтэн эриэккэс. Аны кынаттарын тыа?а дьикти кэрэ дор?оон буолан и?иллэр. Айыл?а барахса??а сынньанан, ол саас олус ?ч?гэйдик бултаабытым.
?ллэ?ик
Хайахсыкка ?лэлии сылдьабын. Учуутал к?н?гэр ?р??т?б?т. ?р?б?л? ту?анан, матасыыкылынан дойдубар тиийдим. Ийэм «убайдары? Нуучча ?рэ?ин ба?ын ??тээнигэр бааллар» диэбитигэр, ?л хабаат, онно ыстаннардым.
??тээ??э киэ?э тиийдим, дьонум ??рэ к?р?ст?лэр. Убайдарым, аба?ам, таайым Мэхээлэ уонна а?ам булка ??рэппит ки?итэ ?нд?р?й бааллар. ?нд?р?й турбут-олорбут, к??стээх-уохтаах, ата?ынан лаппа кыанар ки?и этэ. (Билигин уола Тимка улахан булчут).
Киэ?э а?аан баран утуйдубут. Сарсыарда у?уктубуппут – аба?абыт ?л?к?й чэйин оргуппут, а?ын тардыбыт. Би?иги ??тээн та?ыгар остуолга олордохпутуна, о?онньорбут аал уотун арыылаах алаадьынан айах тутта, онтон ньыкырыйан кэлэн остуолга олордо. А?ыы олорон т??лб?т?н ыйыппытыгар ким да са?арбата. Онтон ?л?кс?й т??лбэр ?лг?мн?к бултуохпутун мэ?эйдээтилэр диэтэ. Имири-хомуру а?аан баран, икки а?ыы хайды?ан, хаама бардыбыт.
Син балайда хаампыппытын кэннэ ыттар тайа?ы туруордулар. Сотору со?ус буолаат, саа тыа?а тас-тас гынна. Би?иги саа тыа?ын диэки туос б?т?р???нэн т???нэн кэбистибит. Тиийбиппит, биир эдэр ки?и кыра тайа?ы охторбут. Билистибит. Дьоммут таатталар эбит. Иккиэлэр, биир эдэр уонна саа?ыра барбыт о?онньор. ??рэ-к?т? астыы сырыттахпытына, ыттар ?рд?лэр. Кыра убайым Куока уонна Таатта кырдьа?а?а онно бардылар. Би?иги булпутун астаан баран, дьоммутугар тиийдибит. Ыттар ?рэ сырыттахтарына, убайым урут кэлэн, ты?ы тайа?ы охторбут. Булпутун астаан баран а?аатыбыт. Ол олорон кырдьа?аспыт хайдах ?ллэстэрбитин ту?унан тыл к?т?хт?.
Саастаах ки?ибит ?нд?р?й кырдьа?аска бэйэтэ бы?аарарыгар к?рд?ст?. Кырдьа?ас: «Э?иги ыттаргыт туруорбут тайахтарын с??рдэн и?эн ытыалаан кыра тайа?ы би?иги охтордубут. Оттон э?иги ыттаргыт бууру эккирэтэн, ты?ы тайа?ы ?рс?бэтилэр. Би?иги ыттарбыт ?рэ сырыттахтарына, э?иги ки?игит охтордо. Онон хара тыа суруллубатах ?гэ?инэн маннык: э?иги ыттаргыт ?рс?бэтилэр, онон би?иги э?иэхэ бэйэбит к?р?н эт бэрсэбит, онтон ?рс?б?ттэрэ эбитэ буоллар, т?б? тыыран, а?аарда?ыахпыт этэ», – диэтэ.
Би?иги, эдэр дьон, хомойон с??м т?ст?б?т, урукку о?о дьон сиэринэн, м?кк?спэтибит. Мин «а?аарда?арбыт буолуо» дии санаатым. Онтон о?онньор сирэйбитин-харахпытын к?р?н баран эттэ: «А?а?ыт Дь?г??ссэ бэрт ыллыктаах ки?и этэ, уолаттара бары бултуулларын к?р?н ??рд?м. Онон эдэр дьону санааларын к?т???н, ты?ы тайах к?хс?н а?аарын уонна кыра тайах а?аарын биэрэбит. Эдэр дьон этэ??э сылдьан бултаа?-алтаа?», – диэн ал?аата.
Би?иги ??рэн-к?т?н, булпутун суол кытыытыгар кистээн баран, ??тээммит диэки т???нн?б?т.
Сорохтор сарсыарда туран тайах этин тиэйиэхтээхтэр, онон ?нд?р?й би?иги хаамар буоллубут. ?нд?р?йд??н ?р хаамтыбыт, туох да суол-иис суох. Сотору Сылгы Салайар ?р?йэтин уута кэлиэхтээ?ин, онно чэйдиэхтээхпитин ту?унан эттэ. Мин ол ууну кэтэ?эбин, аччыктаатым.
Арай ол и?эн к?рб?т?м: ?р?йэ у?уор, 300—350 хаамыылаах сиргэ, биир буур тайах утуктуу турар. Айыл?а м?чч?р?йбэт сокуонунан, хаанын тэнитээри, тапталлаа?ын к?рд??н т??н? бы?а хааман баран, ?лт? сылайан, ?р?йэ кындаатыгар сынньана турар эбит. Кыратык ??мт?б?т, ыар?а б?тэн, ыраас сиргэ кэлэн тохтоотубут. Ыар?а мэ?эйдээн, ыттар тайа?ы билбэттэр. Хата дьоммут туох буолан б?кч???-б?кч??? ??мт?лэр диэбиттии дьиктиргии к?р?лл?р-истэллэр. Сааларбытын маска ууран ытыалаан тибиргэттибит. Уончата ыппыппытын кэннэ, кыылбыт с??рдэ. Илин холун со?о сылдьар. Ону к?р?н ??рд?м уонна тайах диэки буутум быстарынан ойдум. Дул?аттан б?д?р?йэ-б?д?р?йэ, ?р?йэни с??рэн туораатым. Ыттар урут тиийэн ойуурга киллэрэн тохтоттулар. Кинилэри ??рэтээри, кыратык ?рдэрэ т??эн баран охтордум.
Дьэ манна буолла ?р?г?й, ??р?? кылаана. Баай Байанайбытын уот оттон арыылаах килиэбинэн к?нд?лээтибит. Тайахпытын астаан, быарын ?тэн, холкутуйан а?аатыбыт.
Киэ?элик борук-сорукка Бассынаай ??тээнигэр тиийбиппит, дьоммут кутаа аттыгар а?аары сабдыгыра?а сылдьаллар. Бултаан сылайан истэххэ, бииргэ бултуур дьону? кулу?уннарын уотун халлаа??а харба?ар кыымнара кэрэ к?ст?? буолан с?рэ?и ?р?к?тэр, быары сылаанньытар. Бултаабыппытын к?р?н дьоммут ??рэн харахтара ча?ылыста. ?л хаба т??ээт, хайдах бултаабыппытын кэпсээтибит.
Онно кырдьа?аспыт ?л?кс?й: «Бэ?э?ээ Таатта булчута ал?аан, б?г?н бултуйбуккут», – диэн ??ртэ. Алгыс ба?а сыалаах диэн итини этэн эрдэхтэрэ.
Амма?а
Хайахсыкка учууталлыы сылдьан, к?????? у?ун ?р?б?лгэ ?лэбиттэн к???ллэтэн, аар айыл?а маанылаан айбыт кэрэ кыыс Амма?а бултуу бардым. Дьэримиэй ??рэ-к?т? к?р?стэ.
Дьэримиэй диэн саар-тэгил у?уохтаах, бэйэтин кыанар ки?и, и?иттэр истэ олоруох элбэх кэпсээннээх, устар ууну сомо?олуур, хомо?ой тыллаах эр бэрдэ. У?ун т??н? бы?а ата?ым кэпсээнин истэн Соморсу??а хоннум. Сарсыарда ты? хатыыта туран икки атынан айаннаатыбыт.
Амма Эбэ?э тиийбиппит – у?уоргу кытыыта ?сс? да?аны то?мокко с??р?г?рдэ турара. Ки?им с??рдэн кэллэ да, с??р?ктээх ууну ?рд?нэн ойутта, у?уор тиийэн т????лэригэр ата халтарыйан ууга бар гынна. Хата эр бэрдэ, кыанар ки?и буолан, атыттан арахсан муус ?рд?гэр ??к?р?йдэ. Уу чычаас буолан, муус анныгар барбатылар. Онтон мин аппын кэстэрэн туораттым.
Ки?ибэр: «Та?а?ы? сиигирдэ, онон т?нн??ххэ», – диибин.
Онуоха: «Булчут то?уохтаах-хатыахтаах, оччо?о эрэ булду бултуугун. Т??рэх ?ч?гэй, б?г?н бултуохпут», – диэн хардарда.
У?уор биэрэккэ уот оттон та?аспытын кыратык куурдубута буоллубут. Амма Эбэ?э т??эр Хаты? ?рэ?и ?р? тахсан бардыбыт. Са?а киис суола ааспытын к?р?н, ыппыт ол устун ойдо. Арай сотору хайа ?рд?гэр ?рэн баргыйда. Аттарбытын сиэтэн, хайаны ?р? с??рэн тахсыбыппыт: ыппыт саарба бэрийэр бэрдин улахан баай тииккэ та?аарбыт. Айыл?а мааныылаах кыыла барахсан мутуктан-мутукка ыста?алыы сылдьара. К?р??хтэн кэрэ бы?ыы-та?аа, т??-??, сытыы сирэй-харах. Баай Байанай биэрбитин бултаан баран, салгыы айаннаатыбыт.
Амма хайатын ?рд?нэн хаамтардыбыт. Дьэримиэй киис суолун ирдээн, миигиттэн арахсан, ту?унан барда. Салгына минньигэ?э, сибиэ?эйэ, ??нээйитэ, ото-ма?а кэрэтэ мин с?рэхпин с??йдэ. Айыл?а абыла?ар ылларан, бултуу сылдьарбын да умнан бардым.
Арай к?рб?т?м: аллараа хайа анныгар икки тайах турар. Аппыттан аргыый т??эн маска баайдым. Ыксаабакка холкутук кы?аан иккитэ ыттым да, та?ы-бы?а сыы?ан кэбистим. Кыылларым онуоха талах кэннигэр аргыыйдык киирэн хааллылар.
Мин тайахтарга чуга?аары, саабын ииттэ-ииттэ т?ргэн хаамыынан хайаттан т??эн истим. Тайахтар суохтар. Талахтан тахсалларын кэтиибин. ?йд??н к?рб?т?м, биир б?лк?й талах кэннигэр тураллар эбит. Маннык чуга?атыахтара диэбэтэх ки?и, со?уйан, саабын эмискэ ?р? к?т???рб?н кытта, тайахтар ыстанан кэбистилэр. Ма?найгы ойууларыгар куобахтаан бачыр?аттылар, и?эхтэрэ ыраахха тиийэ бырда?алаан олордо. У?а диэки ыстаммыты ытан саайдым. Онуоха эргиллэ т?стэ да, миэхэ утары с??рдэ. Мин тамайа сиэлэн эрэр иккис тайа?ы ыттым.
Ма?найгы, утары с??рэн кэлэн чугас, с??рбэччэ хаамыы сиргэ, хорус гынна. Долгуйан, ботуруоммун м?чч?-хаччы уган, кыылбын кы?ааппын кытта тайах кэннигэр ыппыт с??рэн кэллэ. Ыты дэ?нээтэххэ аана суох алдьархай, иитэ суох иэдээн буолар, онон ыппатым. Тайа?ым ыты к?р?н эргилиннэ да?аны, ?рэ?и туораан, ?р?йэни ?р? батан бара турда. Тайах кэнниттэн Дьэримиэй ытын кытта с??рэн бур?атта.
Мин ма?найгы ыппыт тайахпын суоллаабытым ырааппакка охтубут этэ. Тайах и?ин хостоон баран, хайа ?рд?гэр тахсан аппын ыллым. Битигирэтэн ки?ибэр тиийбитим, Дьэримиэй анараа тайа?ы охторон сытыарара. Ата?ым уоскуйан то?о хойутаабыппын туо?уласта, онуоха тайах астыы сылдьыбыппын кэпсээбиппэр со?уйда да, ??рдэ да.
Кыылбытын астаан баран ата?ым эттэ: «Бу си?инэн Эбэ?э бы?а т????ххэ». С??счэкэ хардыыны барарбытын кытта билигин эрэ ааспыт киис суолун к?рд?б?т. ?р буолбата, ыппыт ?рэн то?о барда. Тиийбиппит – кии?и сытар тиит к??д?й?гэр хаайбыт эбит. С?гэнэн хайа?ас о?орон кыылбытын ыллыбыт. Сотору хара?аран барда, онон ?рэххэ киирэн суол устун дьиэлээтибит.
Баай барыылаах Байанай наарын о?орон оннук к?нд?лээн со?утан да, ??рдэн да турардаах. А?ыйах да хонукка буоллар, кэрэ кыыс Амма Эбэ барахсан дуо?уйа сынньатан, астына бултатан турар. Кэлин Дьэримиэй дойдутугар, Хатарчыма ??тээнигэр бултаан турабын, ол ту?унан туспа кэпсээн.
Т?гэнэ?э
Би?иги биир саас Горнай улуу?ун Т?гэнэ ?рэ?эр Кыайыы к?н?ттэн Ньукуолу??а диэри кустаабыппыт. Баай Байанай мичик гынан, кус б???н? ?лг?мн?к бултаан, сарсыныгар айаннаары тото-хана а?аан баран, утуйаары сыттыбыт.
Ол сытан сылгы?ыт Бииктэртэн: «Дьэ бу олорор дьиэ? аартык айа?а эбит, айан суолунан т???л??х ки?и аа?ара буолуой. Туох эмэ ки?и ?й?гэр хаалар т?бэлтэ буолбута дуо?» – диэн ыйыппытым.
Бииктэр, улахан курбуу курдук у?ун хара бараан саа?ыран эрэр ки?и, оронуттан туран о?о?ун иннигэр тиийэн талах олоппоско олорон эрэ табах ууруммута уонна оргууй тарда-тарда кэпсээнин ыраа?ынан э?сэн са?алаабыта…
«Т?гэнэ Эбэ – мин би?икпин ыйаабыт т?р?т сирим. Бу Эбэ?э саас кус са?ата ки?ини утуппат буолара. Мин саас кус кэлиитэ, ити э?иги сыппыт к?л?ччэ?итигэр, ууну атах сыгынньах кэ?э сылдьан куска тиргэлиирим, к??нэххэ туу угарым. Дьэ, кырдьык, бу суолунан араас дьон аа?ар.
Биирдэ ?гэспинэн сылгыбын к?р? сырыттым. Мантан тэйиччи со?ус к??л ?рд?гэр быра?ыллыбыт ??тээн баар. Ол ??тээн та?ыгар чэйдээри тохтоотум. Арай До?ор диэн ытым ырдьыгыныы-ырдьыгыныы ??тээ??э ойон тиийдэ. Эргэ, быра?ыллыбыт ??тээн аана суох этэ. Ытым боруокка туран ?рэн то?о барда. Мин туох ааттаа?ы ?рдэ диэн со?уйдум. Дьиксинэн саабын бэлэм туттум уонна дьаархана-дьаархана аргыый ??тээни ???йд?м. Арай, до?оор, к?р? т?сп?т?м: кугас батта?а арбайан, сирэйин саба т?сп?т дьахтар умса туттан наара орон сы?а?атыттан тайанан олорор эбит. Т?б?м оройуттан ата?ым тилэ?эр диэри тымныы с??рээн дьырылаата. Куйахам ?м?р?тэ тутта, этэллэригэр дылы, батта?ым турда. К?рб?пп?н итэ?эйбэккэ таалан, мах бэрдэрэн турдум. Ма?най абаа?ы дии санаатым. К?н?стэри хайдах илэ барда?ай диэн дьиктиргээтим. Ити санааттан ты?аабыт ньиэрбэм уоскуйан, туос амабар т?ст?м. Со?уйбутум-?м?рб?т?м аа?ан, ?йд??н-дь??ллээн к?рб?т?м: нуучча дьахтара эрэйдээх умса туттан олорор эбит. У?уох-тирии буолуор диэри ырбыт, батта?а сирэйин саба т?сп?т, ыт да ?рэригэр кы?аммат турукка киирбит. Дьэ онтон, Саха сирин к??ллэрин ??рэтэр учуонай дьахтар муммут диэбиттэрин ?йд??т?м. Онон, дьахтарым сибиэн буолбата?ын сэрэйэн, уоскуйдум. Куттанан, саллан, дьахтарбын сэрэнэн таарыйдым. Ма?най миигин буспатах балык миинин курдук мээнэнэн к?рд?, онтон са?а у?уктубут ки?илии тобулу одуулаата. Ол кэннэ эмискэ ?йд?н?н сарылыы т??ээт, миигин кууста уонна кыра о?олуу ытаан то?о барда. Хам куу?ан олорон, ытыырын быы?ыгар ?р?т-?рд?гэр эттэ: «Муммутум ый а?аара буолла, б?г?н бэйэбэр санана олорбутум, эйигин миэхэ та?ара ыыппыт». Дьахтарым ытаан уоскуйбутун кэннэ аппар олордон, бэйэм сиэтэн, т?л?п??н быыскатыгар кэлэн, Бэрдьигэстээххэ эрийдибит.
Чаас а?аара буолбата, кинини к?рд?? сылдьар дьон б?рт?л??т?нэн кэлэн ылан барбыттара. Дьахтарым махтанан б???, т?л?п??н?н н??мэрин биэрбитэ да?аны, ?рэх ба?ыгар олорон, хантан эрийиэхпиний. Дьэ итинник, биирдэ муммут ки?ини быы?аан турардаахпын.
Иккис т?бэлтэ. Биирдэ к???н, Бокуруоп са?ана, ма?найгы хаар т????тэ, ?гэспинэн эмиэ сылгы к?рд?? сырыттым. Т?гэнэ ?рэх халдьаайытынан хаамтаран и?эн ытым ?рб?т?гэр к?рб?т?м: улахан у?уохтаах, сирэйэ бар т?? буолбут нуучча о?онньоро д?л?? ?рд?гэр акыллан олорор эбит. О?онньор кэпсииринэн, Дьокуускайтан Ма?аныга суол о?о?уутугар ?лэлиир кыыстаах к?т??т?гэр баран и?эн муммут. Мин эмиэ аппар олордон суолга киллэрдим. Ол са?ана урут манан ?ч?гэй кутуу суол суо?а, к???н-саас хаайтарыы б??? буолара. Дьиэбэр хонноро ы?ыра сатаабыппын, кэмчиэрийэн с?б?лэспэтэ. С?б?лэспэт ки?ини хайдах дьиэбэр к??сп?нэн со?уохпунуй, онон кыра ?тэлээхпин биэрдим, суолун ыйдым. Ки?им до?оло?нуу-до?оло?нуу суол устун бара турда. Хас да хонон баран ки?и с?ттэ диэн айдаан б??? буолбута. Милииссийэлэр хаста да?аны т?хт?р?йэн кэлэн миигиттэн ыйыппыттара. Дьэ итинник айманан кы?ыммыт ааспыта.
Биирдэ, саас хаардаахха, улахан массыыналаах эдэр нуучча уола кэллэ. Эдэр суоппар о?онньор к?т??тэ эбит. Миигиттэн о?онньор ту?унан ыйытта, мин барытын ыраас мууска тиэрэ ууран си?илии кэпсээтим. О?онньор к?т??тэ т??л т??ээбитин кэпсээтэ: «Т??ээтэхпинэ массыынабынан айаннаан и?эбин. Арай суол кытыытыттан хаар анныттан о?онньор туран кэллэ уонна манна баарбын диэтэ. Мин ол сири к?рд?? сылдьабын».
О?онньор «хаар анныттан турбут» сиригэр эргэ пилорама баара. Бу эргин сири билэр б??? буолла?ым. Уолу илдьэн ол сири к?рд?рд?м. Ки?им олус ??рдэ, оруобуна бу сири т??ээн к?рб?т?м диэтэ. Ол сир суолтан туора со?ус этэ. Кини илэ к?рб?т?х сирин хайдах т??ээбитэ буолла, дьэ дьикти. О?онньор к?т??тэ кэлин, хаар уулунна?ына, к?рд??х буолан барбыта».
Бииктэр икки муммут дьон ту?унан кэпсээнин итинник т?м?ктээбитэ. На?аа уутугар-хаарыгар киирэн кэпсээн, дуу?абыт кылын таарыйан, ороммутугар эргийэ-урбайа утуйбакка сыттыбыт. Миигин ордук иккис кэпсээнэ долгутта.
Сарсыарда эрдэ Бииктэр сылгытын а?ата барда. Би?иги чэй оргуйарын кэтэ?э сыттыбыт. ?йб?ттэн бэ?э?ээ Бииктэр кэпсээбит ата?а суох о?онньоро тахсан биэрбэт. Дьонум эмиэ ол о?онньору саныы сыталлар бы?ыылаах. Саныы сыппыт санаам ситимин бы?ан, эмискэ ааны то?суйан тобугураттылар. Би?иги бары о?онньору санаан сирдиргии т?ст?б?т. Мин дьээбэлэнэн: «Эдик, ааны ас эрэ, били до?оло? о?онньор кэллэ», – диэтим. Испэр Бииктэр дьээбэлэнэр дии саныыбын. Эдик ааны а?а баттаата уонна со?уйан ?р? ха?ыытыы т?стэ. К?рб?пп?т – бэ?э?ээ Бииктэр ойуулаабыт о?онньоро кэлэн турар: сирэйэ бар т??, а?аар ата?а до?оло?нуур. Бэ?э?ээ??и кэпсээн уххана аа?а илик буолан, би?иги бары тэ?инэн ха?ыытаспытынан оронтон ойон турдубут. Нууччабыт би?игиннээ?эр ордук куттанна, туох буолан ки?ини к?р??т ха?ыытастылар диэтэ?э. Онтон уоскуйан билбиппит, ?л??нэ ?р?с ба?ыттан устар аалынан кэлэн баран, Мииринэйгэ аа?ан и?эр ки?и эбит. Ыалдьыппытын тото а?атан, ?й??лээн, суолун ыйан атаардыбыт.
Бачча хаайтарыы кэмигэр хантан кэлэн, ханна барар ки?и буолуой? Дьикти ки?и кэлэн ааспыта. Айан суолун аарыгырар аартыктарынан хас дьон аа?арын тойон та?ара бэйэтэ эрэ билэн эрдэ?э.
Дьэ итинник, Т?гэнэ Эбэ?э ?лг?мн?к бултаан Бииктэр сэргэх кэпсээннэрин истэн турабыт. Кини кэпсээнин ?р кэм с???рд?н илдьэ сылдьан баран суруйарга холоннум.
К???нн?р
Сандал саас у?уннук к??ттэрэн тиийэн кэллэ. Саха дьоно булт ма?а?ыыныгар ууттан тахсар илим хото?о?унуу субурустулар. Саатар, к??х экра??а Сайа «Кэпсиэ» биэриитигэр сааскы булт ту?унан кэпсээн, дьону эбии к??ртээтэ. Ха?аайкалар харчыларын т??? да?аны хары?ыйдаллар, эр дьон ботуруон, та?ас-сап, ас-??л б??? ыллылар.
Мин биир ?т?? к?н «Бэргэн» ма?а?ыынтан, атаспыттан Сэргэйтэн, ботуруон атыыла?ан Горнайга бултуу барарга бэлэмнэнним.
Арай т??л т??ээн т??к?л?йд?м: бултуу сылдьабын, ньалыар уулаах хотоолго турабын. Ол турдахпына до?оор, эмискэ к??стээх кынат тыа?а ?р? ку?угураата. Халлаан диэки хантайан к?рб?т?м: алта-сэттэ к???н ?рд?к мэ?э халлаантан кынаттарын араастаан хамсата-хамсата, миигин к?рб?т?нэн т??эн и?эллэр эбит. Кынаттарын тыа?а с?рдээх, халлаан хайдар алдьархайа. Мин хамсаабакка сотом ортотунан ууга турабын, к?рб?тт?р дии саныыбын. Ыкса кэннибэр ууга т??эр тыастара ?р? барылаата. Мин саабын да устар кыа?ым суох, к?т?н хаалыахтара диэн куттанабын. Саабын с?кп?т?нэн кэннибинэн ыстанаат, кустар ?рд?лэригэр саба т?ст?м. Онуоха к??стээх кынаттарынан к?хс?б?н ла?ыйдылар. Кустарым ?рд?лэригэр сытан эрэ икки к???н моонньутун булгу эрийдим. Онтон ??рэн а?ай у?угуннум.
