Yunan halkinin tarihinden
Андрей Тихомиров
Rumlar, Yunanistan'in ana n?fusunu, Kibris'i olusturan insanlardir. Yunanlilar adi, antik ?aglarda onlara g?ney Italya'daki Helen kolonistlerinin k???k kabilelerinden birinin adindan sonra Romalilar tarafindan verildi. Helen halki 12. y?zyilda sekillenmeye basladi. M.? e. Yunanistan'in en eski sakinleri olan Pelasgianlarin, sirasiyla G?ney Ural bozkirlarindan (en eski Hint'in yasadigi yer) gelen K???k Asya'dan (Tirsenliler, Karyalilar, vb.) Yeni gelenlerle karistirilmasinin bir sonucu olarak. -Avrupa toplulugu kuruldu) ve Balkan Yarimadasi'nin kuzeybatisindan gelen kabileler, o zamanlar esas olarak d?rt kabileden olusuyordu: Akhalar, Iyonyalilar, Aeolians, Dorlar ve digerleri, daha k???k olanlar.
Андрей Тихомиров
Yunan halkinin tarihinden
Yunanlilar: halkin olusumu, g??ler
Yunanlilar (kendi isimleri – Helenler), Yunanistan ve Kibris'in ana n?fusunu olusturan insanlardir. Yunanlilarin adi antik ?aglarda Romalilar tarafindan onlara g?ney Italya'daki Helen kolonistlerinin k???k kabilelerinden birinin adiyla verildi. Helen halki M.?. 12. y?zyilda sekillenmeye basladi. e. Yunanistan'in en eski sakinlerinin, G?ney Urallarin bozkirlarindan (en eski Hint-Avrupa toplulugunun olustugu yer olan) ?ikan K???k Asya'dan (Tirsen, Karyalilar, vb.) Gelen uzaylilarla ve Balkan Yarimadasi'nin kuzey-batisindaki kabilelerle, Akalar, Iyonyalilar, Aeoliler, Doryalilar ve daha k???k olanlardan olusan kabilelerle karistirilmasinin bir sonucu olarak.
Yunanlilar y?ksek medeniyetin rehberleriydi, komsu halklar ?zerinde b?y?k bir k?lt?rel etkiye sahipti, onlardan maddi ?retimin gelisimini tesvik ettiler ve ilkel toplumsal sistemin ayrismasina katkida bulundular. Sinif toplumu ?ncelikle eski yapay sulamanin gelistigi yerlerde, eski tarim medeniyetleriyle yakindan iliskili b?lgelerde ortaya ?ikar. Insanlarin yeni bir toplumsal olusuma ge?isi, basta ilerici ekonomi ve teknoloji bi?imlerinin gelismesi olmak ?zere bir takim nedenlerle iliskiliydi. Sinif toplumu ?aginin insan faaliyetlerinin bu tarafi arkeolojik materyallere yansir – ?anak ??mleklerin, demir tarim aletlerinin yayilmasi. Ayrica, arkeolojik materyal siniflarin yasaminin canli bir resmini ?iziyor. Sinif toplumunun ortaya ?ikmasiyla, sehirlerin ortaya ?ikmasi, b?y?k mimari yapilarin insasi, yazinin yayilmasi, daha ?nce g?r?lmemis bir l?ks birikimi ve paranin ortaya ?ikmasi ile baglantilidir.
Antik Yunan milletinin olusum tarihinin ?esitli y?nleriyle ilgili en ?nemli bilgiler, antik edebiyat geleneginde yer almaktadir – zamanimiza antik yazarlarin eserleri, belgesel kaynaklari: kararnameler, yasalar, anlasmalar, inisiyasyonlar vb. Gibi az ya da ?ok tam bir bi?imde ulasmislardir; ger?ek anitlar: binalarin kalintilari, aletler, silahlar, ev esyalari; antik Yunan dilinin verileri. G. tarihinin incelenmesinde ?ok fazla yeni sey arkeolojik kesifler verdi. 1871'de K???k Asya'daki Hissarlik Tepesi'ni kazilan Schliiman Kasabasi Antik Truva atinin kalintilarini ve daha ?nce var olan bir dizi yerlesimi kesfetti. Miken ve Tirinf'in kazilarinda Schliemann, ?zel Miken k?lt?r? hakkinda konusma firsati veren muazzam bir materyal buldu. 1900'de ingiliz arkeolog Arthur Evans, antik Knossos'un yerinde sarayin kalintilarini buldu ve bu da Miken'den daha yasli olan Girit k?lt?r?nden bahsetmeyi m?mk?n kildi.
Edebi eserler arasindan Yunan tarih?ilerinin eserleri ?zellikle degerlidir. Antik tarih?iligin k?kleri, «Ilyada» ve «Odyssey» gibi ?nl? siirlerin temsil ettigi eski destana kadar uzanmaktadir. K?le sahibi bir toplumun olusum d?neminin Beotian k?yl?l?g?n?n yasami hakkindaki bu bilgiler, Beotian sairi Hesiod'un «Eserler ve G?nler», «Teogoni» nin siirlerinde yer almaktadir.
Girit-Miken d?neminin bilimsel kavramlari esas olarak arkeolojiden elde edilen verilere dayanmaktadir. Kazilar, Girit topraklarindaki Neolitik ?agin baslangicinin M.?. 6-5. binyilin baslangicina ve M.?. 3. binyilin 1. yarisina kadar uzandigini g?stermistir. e. Girit'te tastan bakirdan ve daha sonra bronzdan bir ge?is g?zlemlenmistir. M.?. 2. binyilin basina kadar, Knossos'taki s?zde «saraylar» in en eski yapilari, daha sonra tekrar tekrar yeniden insa edilen ge?it binalarinin, at?lyelerin, depolarin vb. Karmasik bir kompleksi olan en eski yapilardir. Buna ek olarak, daha sonraki d?nemlere Girit sehirlerinin (modern T?rkiye'de) kalintilari ve yerlesimleri de dahildir. Sonraki y?zyillarda, Girit'in maddi k?lt?r? – «saraylarda» freskler, bulasiklar, aletler vb. Temizlenmis ?ok sayida sanatsal ?r?n?n kanitladigi gibi – gelismeye devam ediyor— Bu, M.?. 2. binyilin 2. ?eyregine kadar uzanmaktadir. e. Balkan Yarimadasi'nda, M.?. 2. binyilin ilk y?zyillarindan baslayarak. E., Girit'in g??l? etkisi altinda, Peloponnez'de (Miken, Tirinf, vb.) ve Orta Yunanistan'da, Girit'teki k?lt?r?n zaten d?s?s ?izgisine girdigi bir zamanda en b?y?k gelisimine ulasan s?zde Miken k?lt?r? olusur. G?r?n?se g?re bu k?lt?r?n tasiyicilari Yunan kabilelerinin atalariydi. Girit k?lt?r?n?n, Troy sehrinde merkezi olan s?zde Truva k?lt?r?n?n gelistigi K???k Asya kiyilarinda da bilinen bir etkisi vardir. Ege Havzasina yayilmis olan Girit k?lt?r?, anitlarini Girit'te bulunan anitlardan ayiran yeni ?zellikler edinmektedir. Bu, ona artik bir Girit k?lt?r? degil, Girit-Miken k?lt?r? olarak adlandirmak i?in bir sebep verir. Misir, Suriye, Filistin, Kibris Adasi, Sicilya ve G?ney Italya, G?ney Fransa ve Karadeniz'in kiyilarinda bulunan Girit-Miken t?rlerinin bazi buluntulari bulunmustur. Bununla birlikte, bu t?r b?lgesel dagitim ?l?eklerinde, Girit-Miken k?lt?r?, n?fusun sadece sinirli ?evreleri tarafindan kapsanmisti. Bu k?lt?r?n cepleri, bu b?lgelerin n?fusunun ?ogunlugunun maddi yasaminin ?ok daha ilkel bi?imleriyle bir arada bulunur. Girit anitlarinin Misir ve Ikiy?zl? ?lkelerin anitlariyla karsilastirilmasi, M.?. 2. binyilda Girit'te sinifsal bir k?le toplumu oldugunu varsaymayi m?mk?n kilmaktadir. M.?. e. Girit-Miken k?lt?r?n?n daha da gelismesi sona ermektedir. Santorin'in (Tira'nin) 1380 civarinda patlamasi Girit-Miken k?lt?r?n?n azalmasina yol a?an bu olay, yerel halk arasinda "g??l? tanrilara" olan inancini zayiflatmis, b?y?k ?l??de antik Yunan, Girit ve Misir ekonomisini tahrip etmistir. M.?. 2. binyilin en sonunda ve 1. binyilin baslangicinda, maddi k?lt?r alaninda bilinen bir gerileme t?r? g?zlemlenmistir. Bunun nedeni Balkanlarda ortaya ?ikan b?y?k kabile hareketlerinden kaynaklaniyordu.
Yaratilisi M.?. 8-7 y?zyila kadar uzanan Homer'in siirleri, k?lelik iliskilerinin baslangicindaki ilkel toplumsal sistemin ayrismasi d?neminin Yunan toplumu hakkinda ana bilgi kaynagidir. Siirler, her biri ayri ayri yapilabilen sarkilardan olusuyordu, karakterlerinin hayatindan bu ya da bu olayin bagimsiz bir hikayesi olarak. Bir sarkici-anlaticinin (eski Yunanlilarda aed ve daha sonra rhapsod olarak adlandirilan) bayramlarda uzun, ?esitli olaylarla dolu siirlerden belirli pasajlar (sarkilar) s?ylemesi istendigini hayal edebiliriz. S?lenciler, antik Truva'nin duvarlarinin altindaki kahramanca istismarlari duymak istediyse, sarkici lot, Kifara'nin sesleri, Yunanistan'dan «?ernobil gemileri» nde, g?zel «saglam duvarli» Troya'nin (Ilion) bulundugu K???k Asya'nin kiyilarina yelken a?an «bakir kapli» Akaalilar (Yunanlilar) arasinda patlak veren Truva Savasi hakkinda seslendirdi. ve memleketinin koruyuculari, cesur Truva savas?ilari.
Bu zamanin Yunan toplumu, siirlere yansidigi bi?imde, atalarinin yapisini korumaya devam ediyor. Dogumlar, ?esitli cinslerin birlesimleri olarak fratlar ve filler (kabileler) hala ana toplumsal b?l?nmelerin ?nemini tamamen korudular. Homeros toplumu, arazinin ?zel m?lkiyetini bilmiyordu, gelismis isb?l?m? ve gelismis degisim sistemini bilmiyordu, hen?z kan davasi gelenegi devam etmedi ve Hint-Avrupa genel sisteminde var olan diger unsurlar da var olmaya devam etti. Ayni zamanda, Homeros d?neminde demir yavas yavas ana metal haline gelir (G?ney Urallarin eski metal?rjilerinden kaynaklanan s?zde «demir ?agi» ortaya ?ikar), Homeros toplumunun Girit-Miken'e kiyasla muazzam avantajini ifade eder. Ekonomik yasam, nispeten gelismis tarim ve hayvanciliga dayaniyordu. Genel olarak, Homeros d?neminin ekonomisi dogal olarak kapaliydi. Siirlerde (?ogunlukla «Odyssey» de) bazi durumlarda t?ccarlardan bahsedildi, ancak kural olarak Yunanlilar degildi, Fenikeliler idi. Zanaatkarlar da ortaya ?ikti-profesyoneller. Her ne kadar bu d?nemin maddi k?lt?r?, Girit-Mikenskaya kiyasla daha d?s?k bir seviyede dursa da, zanaatin daha da gelismesine katkida bulunan ??mlek ?arki, vazo boyama teknigi vb. Gibi ?nceki teknik basarilardan miras kalmistir. Insaat isleri, ??mlek?ilik makineleri, deniz isleri gelisti. Bu ekonomik temelde ka?inilmaz olarak eski ata sisteminin ayrismasi meydana geldi. Soylu aristokrasi ayrildi. Aristokratlar savas?ilari, siradan askerlerin aksine, G?ney Urallarin topraklarinda ilk kez ortaya ?ikan savas arabalariyla savastilar. Bilmek askeri ganimetin ?ogunu alir. B?y?k evlerde, is arazileriyle birlikte yasiyor, ancak n?fusu kitlesel olarak serbest ?ift?ilerden olusmaya devam ediyordu. Bir yandan kom?nistler arasinda, arazilerini kaybeden insanlar, diger yandan da ellerinde birka? araziye odaklanan insanlar ortaya ?ikti. Sosyal merdivenin alt kisminda metanastlar, bir sebepten ?t?r? toplumlariyla olan baglarini koparan ve bu nedenle korunmadan yoksun insanlar, is?iler ve nihayet k?leler vardi. Homeros toplumundaki k?lelik ataerkil bir karaktere sahipti. Nispeten az sayida k?le vardi («Odyssey» de, k?lelerin s?zlerinin «Ilyada" dan daha yaygin oldugu), aralarinda hanehalkinda emegi kullanilan kadinlar hakimdi. Bu kelimenin ger?ek anlamda devletleri Homeros toplumu hen?z bilmiyordu. Bu d?nemde kabile lideri (basiley), yaslilar konseyi (b?lent) ve toplumun t?m ?zg?r ?yelerinden olusan halk meclisi (agora) bu d?nemde b?y?k ?nem tasiyordu. Toplumsal farklilasmanin artmasiyla birlikte, halk meclisi ve kabile lideri yavas yavas eski ?nemini yitirdi. Yaslilar konseyinin ?nemi yogunlasti, simdi yaslilari degil, soylulari ve zenginleri de i?eriyordu.
Truva Savasinin nedeni, Kral Mepelai'nin esi Helena'nin Truva krali Priam'in oglu Paris – Alexander tarafindan ka?irilmasiydi. Derinden rahatsiz olan Menelaus, bir?ok kral ve savas?iyi kurtarmaya ?agirdi. Aralarinda Diomedes, Odysseus, Ajaxlar ve kahramanlarin en cesur kahramani olan Asil, tanri?a Thetis'in gen? oglu, cesur Mirmidonlarin lideri gibi y?celtilmis savas?ilar da vardi. Akhaean (Yunan) birliklerinin kampanyasi, Myken ve Argos'un krali Menelaus'un agabeyi Agamemnon tarafindan y?netildi. Achaean askerleri Troya ile deniz arasinda bir ovayi isgal ettiler, gemileri kiyiya ?ikardilar ve kamplarini kurdular, oradan geziler yaptilar, k???k yerlesimleri yagmalayip yiktilar. Truva kusatmasi dokuz yil s?rd?. Onuncu yilda iki lider arasinda bir kavga ?ikti – Asil ve Agamemnon. Kibirli ve a?g?zl? olan Kral Agamemnon, papazin esir aldigi kizi i?in getirdigi fidyeyi kabul etmeyi reddeden Tanri Apollon'un rahibi Chrysus'a hakaret etti. Chrysus, Apollo'ya sikayette bulundu ve Akaalilara ?fkelendikten sonra, kendilerine anlasilmaz bir deniz g?ndermis olan Asil, Achaean savas?ilarinin ?l?m?n?n nedenini bulmak isterken, kahin Calhas'in herkese Agamemnon'un su?unu a?tigi bir toplanti d?zenledi ve Apollon'un izniyle Chris'in kizinin babasina geri d?nmesi gerektigini s?yledi. Esiri karsiliginda ?fkeli Agamemnon, daha ?nce Asil'e verilen Briseid'i talep etti. ?fkeli Asil, anlasmazligi zorla ??zmeyi teklif etti, ancak tanri?a Athena onu tuttu. O, ne kendisinin ne de askerlerinin artik savaslara katilmayacagini ilan etti. Marmidonlulari geri ?agirdiktan sonra ?adirinda bir araya geldi. Kral Agamemnon, Zeus'un ?nerisiyle Truva atlari ile savasa baslamaya karar verir. Ancak daha ?nce Achaean savas?ilarinin ruh halini denemek istiyor ve onlara evlerine d?nmelerini ?neriyor. Savas?ilar, liderlerin ?fkesine sevin?le gemilere kosarlar ve onlari hemen suya indirmeye hazirlanirlar. Ardindan Agamemnon, siradan savas?ilarin ?ikarlarini savunmak i?in Troy'un altina gelen Aka halkinin en ?irkin olan Tersit'i savunan bir birlik konseyi toplar. Kurnaz kral Odysseus, Akaalilari ikna ederek ve kuvvetle etkilerken, Tersita sadece korkak?a konusmalar i?in d?v?yor. T?m bu olaylarin tanimi siirin ilk sarkilarinda belirtilmistir.
Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
