Шундай қизларни кўҳликкина экан дейишади. Кўҳлик бу – «чиройли», «гўзал» сўзларининг синонимидир.
Ўзингизни бамисоли оила қуёши деб тасаввур қилинг. Бундай офтоб қизлар ўз хонадонларию ундаги буюмларнигина эмас, оила аъзоларининг қалбини ҳам ёритиб турадилар. Оиладаги турли келишмовчилик, зиддиятларни оналарига ўхшаб зийраклик, мулойимлик, холислик билан бартараф этадилар. Оилада каттаю кичикни ўз «сўзларига киргазишга» эришадилар. Бир умр шундай олижаноб фазилатли бўлиб қолишга қизлар айнан балоғат ёшида замин тайёрлашини асло унутманг.
Мавзудан озгина чекинганимиз учун узр. Биз пардоз ҳақида сўзлашмоқчи эдик. Лекин кишининг ташқи кўриниши унинг ички оламини намоён этишини яхши биласиз-ку.
Аслида пардоз санъати қадим-қадимдан маълум. Одамзод ҳали нон нималигини билмай туриб, муаттар ҳид нима-ю, тери ва сочга нималар суртса, чиройли кўриниши ва муаттар бўй бериши мумкинлигини билган экан, десак ишонинг.
Даврлар ўтиши билан чиройга нисбатан фикрлар ўзгариб бориши, пардознинг ҳам шаклларию воситалари ҳам ўзгариб боргани табиий. Лекин рўйи азалдан тери, сочларни, тишларни соғлом сақлаш, нуқсонларни бартараф этиш, уларни моҳирона яшириш – чиройли бўлишнинг бош омили ҳисобланиб келинган. Шу нуқтаи назардан косметикани уч турга бўлганлар. Булар: гигиеник косметика, даволаш косметикаси, декоратив косметика.
Гигиеник косметика тери, соч, тиш ва тирноқларга яхши таъсир этиб, уларни зарарли атмосфера ва микробиологик таъсирлардан асрайди, нуқсонлар пайдо бўлишининг олдини олади. Гигиеник косметика воситаларига тери, оғиз бўшлиғи, тирноқларни ва бошқаларни тозаловчи, муҳофаза этувчи, юмшатувчи, озиқлантирувчи, дезинфекция қилувчи воситалар киради. Бундай косметик воситалар ёрдамида шифокоркосметолог иштирокисиз кишининг ўзи ўз нуқсонларини бартараф этиши мумкин.
Даволовчи косметика воситалари эса терини ҳуснбузарлар, сепкиллар, офтоб уриш оқибатидаги куйишдан асрашда, тери доғларини кетказишда, терлашнинг олдини олишда, қасмоқни йўқотиш каби ҳолатларда қўлланилади.
Декоратив косметика – яъни гримлар ва бўёқли косметика ташқи кўринишингизни ўзгартириш ва косметик нуқсонларни яшириш учун ишлатилади.
Бундай косметика анжомларини сиз жуда яхши биласиз ва уларнинг айрим турлари сумкангизда ҳамиша бор. Чунки кундалик грим учун сиз упа, лаб бўёғи, оқартирувчи ва қизартирувчи крем ёки бўёқлардан, қошга суртадиган қалам, соч бўёқлари, қовоққа суртадиган бўёқ ва тирноқ лакларидан кунда бўлмаса ҳам, вақти-вақтида фойдаланиб турасиз.
Терингизнинг аҳволи бутун организмингизнинг фаолияти билан чамбарчас боғлиқ. Ички аъзоларингиз ва асаб тизимингизнинг нормал фаолияти бузилса, озми-кўпми вақт ўтиб, бу терингиз ҳолатига ҳам таъсир қилади. Даво косметикаси билан гигиеник косметиканинг уйғунлиги шундан. Ташқи кўринишингизга гигиеник парвариш қилиш билан сиз ёшликни маълум даражада муҳофаза қиласиз ва умуман организмингизнинг, шу жумладан терингизнинг қариши жараёнини анча орқага сурасиз.
Айрим қизларга балоғат ёшида хуснбузарлар тошади. Уларни сиқиб ташлашга уринсангиз, оқибатда ўрнида тиртиқ ёки доғ қолиши мумкин. Яхшиси, косметик кабинетга мурожаат этганингиз, терингиз парваришига оид тўғри маслаҳат олганингиз, зарур бўлса, улар назоратида даволанганингиз маъқул.
Қизларга асосан уларнинг ижобий фазилатларига қараб баҳо берилади. Борини чиройли қилиб кўрсатиш, камчиликларни озгина юмшатиш, табиат йўл қўйган хатони табиийликка яқин қилиб моҳирона ва эҳтиёткорлик билан безарар тузатиш ўн саккиз ёшлиларнинг қўлидан келади. Бироқ кийим танлашда бўлгани каби, пардоз-андоз (косметика) танлашда ҳам ниҳоятда эҳтиёткор бўлиш керак.
Нега дейсизми?
Негаки, косметика воситаларидан билмасдан ва ҳаддан зиёд фойдаланиш салбий натижаларга, хусусан киши терисининг барвақт қаришига олиб келиши мумкин. Қолаверса, косметикадан тўғри фойдаланишни билмайдиган, пардоз-андозга ружу қўйган катта ёшдаги аёлларга кўр-кўрона эргашиш ҳам яхшиликка олиб келмайди. Декоратив косметикадан фойдаланадиган қизчалар, айниқса, эҳтиёт бўлишлари керак.
Косметика ёрдамида юзларини «фалончига ўхшатиб» кўрсатишга уринадиган тенгдошларингиз ҳам йўқ эмас. Кўз четларига қоп-қора қалам суртиб, қовоқлари ва кўзлари остини қуюқ қилиб «соялаб» (тень суртиб), тушь билан киприкларини пахмоқлатиб, қошларини табиий кўринишдан анча узоқ антиқа эгар қилиб, лабларига қалин қип-қизил (ҳатто қора) помада суртиб юрадиганлар, булар ҳам камлик қилгандек сочларини ё нотабиий сариқ ё оч жигарранг ё тўқ қора рангга бўяб оладиганлар ҳам бор.
Бу тасвирлаганларимизнинг бирортаси ҳам тенгдошингизнинг ёшига, кўзига, «оппоқ пахтадеккина», «оқ сариқдан келган», «қора мағиз» терисига, хуллас бутун борлиғига тўғри келмаслиги мумкин.
Ҳа, декоратив косметикадан эвида фойдаланмасангиз, аслида худо берган «чиройли», «кўҳликкина», «иссиққина» чеҳрангизни бузиб қўйишингиз ҳам мумкин. Баъзан бир қарашда «унчалик эмас»дек кўринган лаб, бурун шакли, ёноқдаги билинар-билинмас майда сепкил ёки хол, «бодом қовоқ» ҳам тикилиб турсангиз, фақат сизгагина хосликни англатади, бетакрорлигингизни, бу фақат сиз, бошқа ҳеч ким эмаслигини қайд этаётгандек бўлади.
Аслида гўзаллик мезонига келсак, фикрлар, қарашлар шундай турли-туманки, бошингиз айланиб кетиши турган гап. Яхшиси, ҳар бир қиз, аёл ўзича чиройли, лекин ҳар бир қиз ҳам, аёл ҳам янада чиройли бўлишга интилади ва бунга эришиши мумкин, деган фикрда қарор топайлик.
Балки шунинг учун ҳам кўзгу олдидан кетолмаётгандирсиз? Ўзингизни, ўзгинангизни кўраяпсизми? Гўзал ва ёқимтойсиз-а?
Ёки кийган кийимларингизнинг ўзингизга ярашган ёки ярашмаганини билмоқчимисиз? Келинг, кийинишингиз ҳақида ҳам озгина суҳбатлашайлик.
КИЙИНИШ
Эсингизни таниганингиздан то табаррук ёшга етгунингизга қадар ҳам ҳаётингиздаги муҳим масалалар – ўқиш, иш, ейиш-ичиш, рўзғор, уй, бола-чақа масалалари каби кийиниш ҳам биринчи ўриндаги долзарб масала бўлиб қолаверади. Айниқса, агар ишлайдиган бўлсангиз, кўпнинг ичига кирадиган бўлсангиз, бу муаммо кунда бўртиб, кўндаланг бўлиб тураверади. Чунки «кўп», бу – сиз иштирок этадиган жамоа, тўй, йиғин, маърака… Жамоа эса сиз учун бамисоли – кўзгу!
Яна «Кутиб олиш энгилга қараб, хайр-хўш эса ақлга қараб», деган гапни ҳам кўп эшитгансиз. Айнан ёшлигингизда шу нарсалар сизга кўпроқ таъсир қилади, кайфиятингизни бузади. Назарингизда яхши («бойроқ» дегингиз ҳам келаяпти-а?) кийинганлар жуда яйраётгандек, сизгина эса эътибордан четда қолаётгандексиз. Чунки кийим-кечакнинг киши кайфиятига таъсири доим катта бўлиб келган.
Дид билан ва ўзингизга ярашадиган кийим кийсангиз, гарчи у қиммат бўлмаса ҳам, кайфиятингиз кўтарилади, ўзингизни даврада эркинроқ тутасиз, гап-сўзингиз ҳам шунга яраша бўлади.
Қисқаси, кийимингиз ички оламингизни, маданиятингизни, ички интизомингизни, яъни ўз хоҳишларингизни нечоғли жиловлай олишингизни-ю, ўзингизни нечоғли идора эта олишингизни намойиш этади. Бунинг ортида бир катта ҳақиқат ётибди: гўзаллик, дид, фаросат ҳамиша кишига тегишли кайфият бахш этади, кишининг юриш-туриши, ахлоқий маданиятини бошқаради, кишини олижаноб, зиёли қилиб кўрсатади.
Киши кийинишда ҳам ўзини идора этиши керакми, деб ҳайрон бўлаётгандирсиз. Керак, жуда ҳам керак, ойим қизим. Чунки афсуски, дид билан, фаросат ва чиройли кийиниш маданиятини кишиларга «Мана бундай кийинсангиз, чиройли бўлади, мана буниси эса хунук», дейиш билан юқтириб ҳам, сингдириб ҳам бўлмайди. Кийиниш маданиятини ҳар ким ўзида ўзи аста-секин, қунт билан тарбиялаб боради. Табиийки, бу ишда ҳар бир кишининг ўзи астойдил ва кўп ҳаракат қилиши керак. Токи бехос айтилган «Вуй, чиройлилигини!» ёки «Мунча хунук!» каби иборалар шу чиройга ёки хунукликка нисбатан кишининг онгли муносабатига айлансин. Киши ҳар бир нарсада – табиатда, санъатда, меҳнатда, ҳатто инсон тузилишидаги гармонияда ҳам гўзалликни кўра билишга ўрганиши, шунга кўникма ҳосил қилиши керак.
Дид билан кийиниш кишидан маълум даражада билим ва ҳаракатни талаб қилади. Ҳақиқий гўзалликни англай билганлар мода деган нарсага кўр-кўрона эргашмайдилар ёки қиммат кийимларга, буюмларга айнан қиммат бўлгани учун берилмайдилар.
Шунинг учун ҳамма замонларда ҳам мода жиддий ўрганилади, таҳлил этилади, киши ўзига нисбатан тадбиқ қилганда унинг қандай кўринишда бўлишини мулоҳаза этади.
Ана шундай мулоҳаза ва таҳлил қилмаган қизлар, одатда, дуч келган нарсани чиройли деб, ўзларига қабул қилаверадилар. Дидсизлик, бачканалик, сохта чирой шундан келиб чиқади.
Шу даражага етиб бормаслик учун қизлар, биринчи навбатда, қандай ранглар ўзаро уйғунлигини, бу рангларнинг қай бири ўзларига мос келишини, кийимнинг у ёки бу модели, бичими уларнинг ёшига, ташқи кўриниши, ҳатто феъл-атворига тўғри келиши ёки келмаслигини белгилашга ўрганишлари ҳам керак.
Эътибор берган бўлсангиз, дидли қизлар ҳеч қачон бошқа қизда чиройли кўрингани учунгина ёки бошқалар «модный» деб ҳисоблаганига қараб кийим танламайдилар. Бировга тақлид қилиб, бачканалик даражасига тушиб қолиш мумкинлигини улар яхши биладилар.
Модага кўр-кўрона эргашганлар кўпинча ноқулай аҳволга тушиб қолишлари мумкинлигини унутманг. Моданинг энг олди ҳисобланган либослар, кийимлар ичидан ҳам сизни сиз қилиб кўрсатадиган, ўзлигингизни намойиш этадиганларинигина танлаб олиш керак. Бу эса асло осон эмас. Нега деганда, мода осмондан тушмайди. Мода ҳар даврнинг ички зарурий талабига кўра кашф қилинади. У ҳам маълум даражада кишилар ҳаёти, фикри, кайфияти, руҳиятининг, жамият ижтимоий аҳволининг аксидир.
Сизнинг ёшингиздагилар кўпинча яна бир хатога йўл қўядилар. Улар ўзларига кийим танлаётганларида бу кийимнинг ўзларига ярашиш-ярашмаслигини эмас, қайси машҳур фирманинг маҳсули эканига қараб олишади. Яна шу фирманинг ёрлиғи кийимнинг энг кўринадиган жойида бўлиши керак. Кийимнинг қулайлиги, унинг қайси ерларга кийилиши мумкин эканлиги ҳақида мутлақо ўйламайдилар. Ҳолбуки, сиз кийимда ўзингизни қулай сезаётган бўлсангиз, у сизга ярашиб турган бўлса ва уни ўрнида кийган бўлсангизгина бошқалардан фарқланиб турасиз. Чунки унда сизнинг кийим кийишдаги ўз услубингиз акс этган бўлади. Бу – сиз. Ўзингизга хос жозиба ҳам шунда «мана мен» деб турибди гўё. Сизни энди ҳеч ким билан адаштириб бўлмайди. Энди сиз ўз жозибангиз, ўз услубингизга эришиб олдингиз, энди сиз «ҳамма қаторида» йўқолиб ҳам кета олмайсиз.
Ҳозир сиз шундай ёшдасиз-ки, ота-онангиз сизнинг кийинишга, тўғрироғи – ясан-тусанга чексиз ружу қилишингиз, ортиқча берилиб кетишингиздан, бу нарса кейинги ҳаётингизга ўз изнини киритиши мумкинлигидан ҳам қўрқишар. Четдагиларга «чиройли» кўринаман деб, мода ва ясан-тусанларга берилиш ёмон оқибатларга олиб келишини улар яхши билишади. Ўзингиз ва имкониятингизга қараб кийиниб юрсангиз, яқинларингизнинг яхши фикрини қозонган, қадрингизни сақлаган бўласиз. Уларнинг асосий мақсади – қизларининг эслик-хушлик бўлиб етилишини кўриш. Эслилик-хушлиликнинг биринчи аломати ўз дугоналаридан ажралмаслик, имкони етган кийимга қаноатланиш, озода ва покиза сақлаш, кийимларнинг келишимлигини танлай билишдир.
Қолаверса, сиз ҳозир шундай ёшдасизки, модалар ҳақида эмас, кўпроқ онангизнинг гапига кириб, аксарият ўзингизни ораста тутиш, соч ва баданингизни озода тутиш ҳақида ўйлашингиз тўғрироқ бўлади. Чунки кишининг кийиниш борасида ўз услубига эга бўлиши, худди характерининг шаклланиши каби тез рўёбга чиқа қолмайди. Ахир бир-икки кийим кийиш билангина киши ўзини намоён қила олмайди-ку. Бунинг учун ҳам йиллар керак, ўқиш, ўрганиш, изланиш керак.
Сиз ҳозир шундай ёшдасизки, кўзгу олдида узоқ-узоқ туриб қоласиз. Хонада ҳеч ким бўлмаган пайтларда унга умидвор тикилиб, гоҳ ўнгга буриласиз, гоҳ чапга… Қани энди кўзгуга жон кирса-ю ўз тили билан сизга баҳо бериб деса: «Нақадар гўзалсан! Нақадар чиройлисан!». Буни кўзгудан эшитмасангиз ҳам кўча-кўйда ортингиздан қараб қолганларини сезасиз. Бу гапни ҳеч ким тили билан айтмаган бўлса ҳам, кўзларидаги чўғни сезиб турасиз. Бу сизга қувват беради, одимингиз шўхроқ, кулгингиз жилғалар оҳангини олади. Кишилар ичида шоиртабиати кўп бўлади. Шулар тилидан бирдамас-бирда бу сифатни очиқ-ошкор эшитганингизда ҳам ҳавойиланиб кетманг.
Яратган чиройда кам қилмаган айрим тенгдошларингизнинг ўринли-ўринсиз ўз ҳуснини кўз-кўз қилиши атрофдагиларнинг ғашини келтиради. Худди шуларга ўхшаб, аксинча хунукман деб, ҳадеб изтироб чекаверадиган, буни ошкор кўрсатишга уринадиганлар ҳам кишида ачиниш уйғотади. Сизнинг ёшингиздагиларнинг кўпи ачинишни ҳақорат билан тенг кўрадилар. Демак, ачиниш туйғусини уйғотишни истаганлар ҳам тез назардан қоладилар.
Дунёда мутлақ гўзал бўлмаганидек, мутлақ хунук аёл ҳам бўлмаслигига кўп ўтмай, ўзингиз ҳам амин бўласиз. Ҳар бир аёл ўзича чиройлилигига, лекин ҳар бир аёл боридан кўра чиройлироқ кўринишга уринишига ўзингиз ҳам ишонч ҳосил қиласиз. Қизларни кўпинча гулга қиёс қилишади. Ҳар бир гулнинг эса ўз таровати бор.
Гўзаллик мезонига келсак, фикрлар, қарашлар шундай турли-туманки, бошингиз айланиб кетиши турган гап. Яхшиси, ҳар бир аёл ўзича чиройли, лекин ҳар бир аёл яна ҳам чиройли бўлишга интилади, деган фикрда қарор топайлик.
Лекин сиз ҳамон кўзгу олдидан кетмаяпсиз. Бунинг боиси, балки кийган кийимингизнинг ўзингизга ярашган ёки ярашмаганини билмоқчидирсиз? Энди катта қиз бўлиб қолдингиз. Кўзгуга тикилишдан мақсад, фақат қадду қомат, қошу кўз, қўлу оёқни кўриш эмаслигини сиз энди яхши биласиз. Кийинишда ўз жозибангиз, ўз йўлингиз, ўз усулингизни кашф қиладиган даврга келганингизни ҳис қилаяпсиз. Кийинишда ҳам «йўл», «услуб» бўлиши сизни бироз чўчитаяптими?
Оддийроқ қилиб айта қолайлик. Қайси кийимларда ўзингизни эркин ҳис қилаяпсиз? Қайси либосларингизда юрганингизда, юқорида айтганимиздек, орқангиздан сездириб-сездирмай яхши қараб қолишаётганини сезаяпсиз? Ҳамма кийимларда яхши юраман дейсизми? Ҳаммасида ҳам маъқул қарашни сезаман дейсизми? Унда – кийимларингиз буюрсин! Ўйнаб-ўйнаб кияверинг! Демак, сиз ўз «йўл» ва «услубингизни» топиб олибсиз ёки тўғри йўлдасиз.
Айрим қизларга ўхшаб бошламасида билиб-билмай мода кетидан кўр-кўрона қувиб кетиш яхшимас. Мода осмондан тушмайди. Модага эргашилмайди, негаки мода ҳар даврнинг ички зарурий талабига кўра кашф қилинади. Баъзи пайтлар эски киноларни кўрганда ёки бувингизнинг ёшликдаги суратларини кўздан кечираётганда бувингизнинг моданинг олдида бўлганларига ҳавасингиз келгандир? Бу ҳам моданинг осмондан тушмаслигига далил. Яна бир нарсага диққат қилинг: модага кўр-кўрона эргашиш анча давлатманд аёлларни ҳам хонавайрон қилиши мумкин, лекин ўша аёлнинг ўзлигини заррача бўлса ҳам намоён этмайди. Ҳа, ҳайрон бўлманг, кийим ҳам кишининг ички дунёсини ошкор қиладиган энг аниқ восита ҳисобланади.
Ўз кийиниш услубингизни танлаб олгунча, қадду қоматингиз, бўйингиз, танангиз аъзоларининг тузилиши билан ҳисоблашишга тўғри келади. Ҳеч ким сизнинг гавдангиз тузилишини, айрим аъзоларингизнинг ўзига хослигини ўзингизчалик яхши билмайди. Ўзига хослиги деб айтаяпмиз, зинҳор уларни нуқсон деб тушунманг ва хоҳ пинҳон, хоҳ ошкор бундан изтироб чекманг. Кийим харид қилаётганда ёки кийим тиктираётганда шуларни инобатга олсангиз (чевар унинг чорасини топади, албатта) ишонинг, сиздан кўҳлик қиз бўлмайди.
Бошқалардан қолмасликка интилишингиз вақтинчалик, албатта. Айниқса кийиниш масаласида ўзингизга талабчан бўлишга тўғри келади. Чунки сиз оилада битта эмассиз. Отаонангизнинг ҳам сизнинг «ҳаммадан қолмаслик» талабингизни бажо қилишга имкони борми-йўқми, буни ҳам инобатга олишингиз керак. Ҳамма айтганларингизни бажо қилмаётганларининг бошқа сабаблари ҳам йўқ эмасдир.
Ўзингизгагини хос жозиба, услубларга келсак, улар балоғатнинг иккинчи босқичида, албатта, келади. Ёшингиз йигирмадан ошганидан сўнг сизни на кўринишда, на кийинишда ҳеч ким билан адаштириб ҳам, алмаштириб ҳам бўлмайди! Сиз – фақат сиз бўлиб қоласиз.
ЗЕБ-ЗИЙНАТИНГИЗ…
Ўн етти ёшга тўлганингизда бувингиз бир узук совға қилиб дедилар:
– Меники табаррук, она қизим, буни менга сендек вақтимда онамлар раҳматли тақиб қўйган эдилар. Мана, энди сен ҳам катта қиз бўлиб қолдинг. Жойи-жойида, эҳтиётини қилиб тақиб юргин…
Кейин ўн саккизга тўлганингиз баҳонаси билан дадангиз билагингизга бежирим билакузук тақдилар. Бувингиз ўғиллари ва сизни дуо қилар эканлар, яна тайинладилар: «…жойижойида, эҳтиётини қилиб тақиб юргин»…
Тақинчоқларингиз, зеб-зийнатингиз кўпайиб бораётганидан севиняпсиз.
