Маайа кыра уола суоппардыыр. Арыгыны дэҥ иһэр. Аны улаханнык истэҕинэ содуомнаах. Бу соторутааҕыта итирэн баран ыал түннүгүн алдьаппыта. Кыс ортото ыал түннүгэ алдьанара иэдээн. Дьиэлээхтэр үҥсээри гыммыттарын, Сэмэнэпкэ тиийэн элэ-была тылын этэн, ааттаһан хааллаттарбыта. Сэмэнэп түннүгү Баасканан оҥотторорго уонна арыгытын эмтэтэргэ уураах таһаарбыта. Ону этэр ити.
Маайа, сүрэҕин бааһын таарыйтаран, олоппоско лах гына олоро түспүтэ. Санаарҕаан төбөтүн санньыппыта, тугу да утары этэрэ суох буолан, харахтарын уута иэдэстэринэн сүүрэн, ытаан сыҥырҕаан барбыта.
Билигин аҕай тугу барытын тоҕо көтүөх курдук илгистэн турбут бэйэтэ өссө кырдьан, маҥан баттаҕа бураллан, кырдьаҕас киһи ытыы олороро көрүөхтэн сүөргү этэ.
Катя, ытыы-ытыы, «ийээ» диэбитинэн сүүрэн тиийэн кууһа түспүтэ. Сыыйа тобуктаан, төбөтүн Маайа эмээхсин атаҕар уурбута.
Сэмэнэп бэргэһэтин кэппитэ. Идэтинэн көхсүн этиппитэ. Туох да этэрэ суох буолан, турбахтыы түһээт, тахсан барбыта. Арай аанынан тымныы туман киирэн симэлийэ сүппүтэ.
Маайа, кыыс төбөтүн имэрийэ-имэрийэ:
– Дьэ, буоллаҕа… – диэбитэ.
Иккиэн туох да бобуута-хаайыыта суох ытаспыттара. Онтон Маайа:
– Муҥнаахтар кыттыһан муоралаабыттар диэн маны этэн эрдэхтэрэ. Хаһан да хайыахпытый, дьиэлээн көрдөхпүт, – диэхтээбитэ.
– Маайа, эн кэлбэтэҕиҥ буоллар… – Катя эмиэ эмээхсиҥҥэ саба түспүтэ.
– Чэ, уоскуй, тоойуом. Хата, этэҥҥэ ааспытыгар махтал. Ити баҕайыны суолга көрсүбүтүм. Аанньанан арахсыа суоҕа диэммин төннөн кэлбитим.
Маайа таҥаһын-сабын көннөрүммүтэ уонна уоттарын умулларан тахсан барбыттара.
Арай, халлааҥҥа, «биһиги тугу да көрбөтүбүт» диэбиттии, Катялаах сулустара туман быыһынан кыламныыллара.
* * *
Сэмэнэп быйыл олох табыллыбата. Сатахха, ардахтаах баҕайы сайын буолан, от хаачыстыбата быстар мөлтөх. Сүөһүлэр истэрэ ыалдьан быһа түстүлэр. Икки субана өрүттүбэккэ өллүлэр. Аны түүҥҥү харабыл куһаҕаныттан үс ньирэй таах өлөн хаалла. Ол аайы дирекция төбөтүттэн имэрийбэт. Дьиҥинэн, атын да отделениеларга сүөһү туруга мөлтөх даҕаны, быа синньигэһинэн быстарыныы, мөҕүллүү-этиллии кини эрэ үрдүнэн барарын курдук саныыр.
Сүбэлэспит курдук көссүүлэрэ эмиэ киэр хайыстылар. Куораттааҕы дьахтара кэргэн тахсыбыт аатырда. «Дьэ, көрүөхпүт төһө өр олорорун. Хор, саатар, дьиэтигэр киллэрбэтэ ээ. Боруогар атын баҕайытык өттүк баттанан туран: «Аны эйиэхэ манна суол суох. Бырастыы гын, барыта үчүгэй этэ, ол эрээри мин тус олохпун оҥостуохпун эмиэ наада. Билигин да төрүүр кыахтаах дьахтарбын», – диэбитэ. Үөн баара. Итиннигин билбитим буоллар, түгэҕэ суох иһиккэ аһы, харчыны кутан бэрт! Хотуҥҥа кыһыллар балыгыттан, кыыл этигэр тиийэ киллэрэрэ. Иһэ хапсыйдаҕына, Сэмэнэп начаас наада буолуо. Сынньанар буолуохтаах. Кыыс оҕо кыыкынайдааҕар элбэх, һм.
Бу кыһын арылхай харахтаах Катя кыыһы кыһыылаахтык мүччү тутта. Үчүгэй баҕайытык бэйэтигэр сыһыаран испитэ ээ… Арыгылаан кэбиһэн бэйэтин кыайан туттуммакка иэдэйдэ. Сатахха, Маайа эмээхсин, арбалла сытыйан, түбэһэ кэлэн сиэтэ. Дьиэтигэр барбыт курдук этэ ээ, арааһа, кыыһы хаадьылыа диэн төннөн кэллэҕэ, һм. Маайа баттаҕа арбаллан, өрө илгистэн, олох кыыран эрэр удаҕан курдук көстүбүтэ. Хата, куһаҕан үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, бэркэ өй киирэн уолун санаттаҕым. Баччаҕа кэлэр быабар, иэйэхситим имнэннэҕэ, һм.
Аны сааһырдым, хаһан дьахтар иннин ылаары, тохтуохха да баар этэ. Ол эрээри арыгы истим эрэ, үөнүм-күрдьэҕэм хамсаан кэлэр буоллаҕа. Ханныгын да иһин кыһыылаах, һм».
Үүт былаана графиктан олох хаалла. Сайылыкка таҕыстахха ситиһиэм диир даҕаны, ол кыайтарбат суол. Ону баҕас, дьэ, чуолкай билэр. Ити, дьиҥинэн, салалтаҕа алы гынан туттар тыла. Сүгэ түһүөр диэри дүлүҥ сынньанар.
Оҕолор кыахтара баарынан үлэлии сатыыллар. Төһө да аһыннар, хайыай, мөхтөҕүнэ эрэ табыллар курдук. Сатахха, кыһайбыт курдук, мотуор умайан тэптэ, һм.
«Чаас ыраатта быһыылаах, утуйбут киһи. Мааҕын Дуня биир ынаҕым бу түүн төрүүрэ буолуо диэбитэ. Кини сыыһааччыта суох. Били харабылым бүгүн арыгылаабата ини… Күнүс өйдөөххө дылы этэ. Арааһынай үлэһиттэр…»
– Туох ааттаах кулуннуу өрө мөхсөн хааллыҥ.
Эмиэ хайаларын санаан уйулҕаҥ көттө, – хараҥаттан кэргэнин хатыылаах саҥата иһилиннэ.
Кэргэнэ Натааһа бииргэ сытыарбат, сиргэнэр. Бэйэтэ да илэ-сала көтө сатаабат. Уопсайынан Натааһа тымныы хоойдоох. Син таптаһан холбоспуттара даҕаны… Кэнники кэмҥэ этистилэр да, «арахсабын» диир тылланна. «Оҕолор да улааттылар, аны, кырдьык, арахсан отуойкаҕа олордоро буолуо, һм. Дьахтар диэн олох таабырына эбит. Биирдэ эмит бырааһынньыктарга, ыҥырыкка бардахтарына сонун уһултаран, ыйатан наар хонноҕун анныттан тута сылдьааччы. Онон дьоҥҥо кинилэр саҕа эйэлээх ыал суох курдук көстөллөр. Онтон хайдах дьиэтигэр кэлээт, бэйэтин тимир тириитин кэтэн, илиэһэй кыыһыгар кубулуйар.
Ол эрээри Натааһам асчыта, иистэнньэҥэ, туттара-хаптара ырааһа, түргэнэ, ылбычча дьахтар тэҥнэспэт киһитэ. Хата, Натааһабар баран кэлэрим дуу. Чэ, ол эрээри. Түүн ыраатта, утуйбут киһи, сарсын нэрээт сабардаахпын».
Түүҥҥү ытыс таһынар хараҥаҕа арай истиэнэ чаһытын тыаһа иһиллэр.
* * *
Атырдьах ыйа саҕаланан, сайын үтүөтэ бүттэ, түүнүн халлаан хараҥарар буолла. Арай хааллан олорооччуларга кыһына-сайына биир. Син биир түөрт истиэнэни өрө мыҥаан сыталлар.
Киэһээҥҥи хараҥаҕа бачымах элбэх сулустар дьиримнии оонньуур буолуохтарыттан Бүөккэ түннүктэн арахсыбат буолла. Тапталлаах сулустарын ааҕа көрүтэлиир. Ол ааспыт сайыннааҕы кэрэ кэмнэрин хас ымпыгар-чымпыгар тиийэ ырыта саныыр. «Катя эмиэ мин курдук бу кэмҥэ, бу түгэҥҥэ сулустары көрөрө буолуо дуо?» дии санаатаҕына, сүрэҕэ айманар.
Иллэҥ киһи наһаа элбэҕи саныыр, толкуйдуур буолар эбит. Бэйэтин кэмигэр Катялыын сыһыана боростуой, судургу баҕайы курдук этэ ээ. Онтон билигин наһаа сытыытык саныыр, киниэхэ курдаттыы тартарар.
Олохтоох сирин буллаҕына, хайаан да суруйар санаалаах сылдьар. Арай эппиэттээбэтин? Дьиҥинэн, кинилэр икки ардыларыгар оннук истиҥ сыһыан суоҕа. Катя кини курдук санаабата биллэр, хата умунна ини, хас хаайыылааҕы баран.
Биирдэ киэһээҥҥи аһылык кэнниттэн ааннара лиһигирээн арылла түстэ. Испииһэктээх надзиратель киирэн: «Клыша Георгий Иванович, Шаманов Петр Семёнович с вещами на выход!» – диэтэ.
Хаайыылаах төһө элбэх хомунардаах буолаахтыай? Утуйар таҥастарын суулуу тутан хомуммутунан бардылар. Хаалааччылар: «Значит на этап. Куда начальник?» – ыйыталаһан көрдүлэр. Эйиэхэ этэн да бэрт.
Ханна илдьэллэрэ буолуой? Эмиэ Клыктыын түбэстэ дии. Дьиҥинэн, Бүөккэ Клыгы кытта эҥээрдэһэ сылдьыан баҕарбат. Ханна да сүгүн батан сылдьыбат, ол аайы кини холуоһатыгар олорсон иһиэххэ наада.
Каптёркаҕа тиийэн утуйар таҥастарын, иһиттэрин-хомуостарын туттардылар. Көрүдүөргэ уонча киһи баралларын кэтэһэн тураллара. Эбии сэттэ киһини ыллылар. Уон алта киһини привраткаҕа таһаардылар. Бу сырыыга сахалар үһүө эбиттэр.
Привратка, хаһан баҕарар буоларыныы, киһитэ үп-үллэҥнэс. Дьэ, саҥардыы оннуларын тойдорун булан, кэпсэтэн-ипсэтэн эрдэхтэринэ, Алдан куораттан уонча киһини өссө эбии быраҕан кэбистилэр. Дьон хардаҕас курдук симиллэн хаалла. Элбэх киһи суоһуттан, онно эбии табахтаан, туалеттаан, салгын тиийбэт үлүгэрэ буолла. Ыксаан, ааны дэлби лигийэн ас биэрэр чуолҕаны астардылар. Улаханнык туһалаабата. Ньылбы сыгынньахтаныы буолла. Ким өҥнөөҕө, ким сүөһүтэ быһаарыллыбат үлүгэрэ. Үөхсүү кытаанаҕа. Биир кырдьаҕас нуучча оҕонньоро өйүн сүтэрбитин, көрүдүөргэ соһон кэбистилэр. Иэдээн. Маннык буоллаҕына, сарсыардааҥҥа диэри хас киһи соһуллара биллибэт. Утуйар диэн суох, ыксаан табахтыыры кытта боптулар.
Түүн үөһүн саҕана Бүөккэлээх этаптарын, уон алта киһини, «с вещами» диэн көрүдүөргэ таһаардылар. Сөрүүн салгыны түөстэрин муҥунан эҕирийэн, дьэ, «һуу» гыннылар.
Түүҥҥү этап Саха сирин тас өттүгэр барара чуолкай. Ону билэн Бүөккэ сүрэҕэ кыланна. Өйүгэр түргэн үлүгэрдик оҕо сааһын умнуллубат түгэннэрэ, Катя кэрэ мөссүөнэ, ийэтин санаарҕаабыт дьүһүнэ көстөн аастылар. «Дьоммуттан-сэргэбиттэн, төрөөбүт дойдубуттан букатыннаахтык арахсан, кый ыраах хараҥаны сирэйдэнэн ханна тиийэрбин билбэккэ баран эрдэҕим».
Ыттаах, аптамааттаах саллааттар кэлбиттэр. Биир прапорщиктаахтар, ол киһи хаайыылаахтар дьыалаларын ылан араспаанньаларын, ааттарын-суолларын, хаһан-ханна сууттаммыттарын, болдьохторун өссө тоһоҕолоон бэрэбиэркэлээтэ. Онтон күргүй-көбүө ортотунан ааҥҥа ыга астарыллыбыт боронуокка биир-биир симэн кэбистилэр. Түннүгэ-үөлэһэ суох, хаайыылаахтары таһар анал тимир килиэ массыынаҕа испиискэ атаҕыныы симиллэн, ким хайдах туттубутай да оннук хамсаабакка, биллибэт хайысханан бара турдулар. Ынчык-бөтүөх үксээтэ, маатыра-куутура хойунна. Сынньалаҥ олохтоох киһи туораттан көрөрүгэр күлүүлээх курдук буолуо да, манна күн сырдыга баҕалаах.
Бу сырыыга сөрүүн буолан баран, массыына гааһын сыта тыыннарбат үлүгэрэ буолла. Бүөккэ, маннык эрэйдэнэн айаннаан иһэн, аҥаардас эрэй эрэ эҥээрдээх, сор эрэ суоллаах буолар хаайыыга киһи көҥүлэ эрэ буолбакка, киһи бырааба кытта быһылларын ордук сытыытык өйдөөтө. Сотору массыына тохтоото. Билэр өттүлэрэ «аэропорка кэллибит» дэстилэр.
Ханна эрэ муусука тыаһыыр, репродуктор рейстэри биллэрэр. Көҥүл-босхо сылдьар киһиэхэ төһө эрэ үчүгэй. Чаас аҥаарын курдугунан массыына хоҥунна. Сотору тохтоон кэннинэн астарара билиннэ. Дьэ, хайа муҥун, ааны аһан сиргэ түһэртээтилэр. Һуу, сибиэһэй салгын барахсан. Утаппыттыы күүскэ тыыннылар.
Бу өйдөөн көрбүттэрэ, ТУ-154 сөмөлүөт тыраабын анныгар кэлбиттэр эбит. Барыларын тобуктаттылар уонна иккилии киһиэхэ биирдии наручнигы кэтэрдэн кэбистилэр. Бүөккэ эмиэ Клыгыныын түбэстэ. Наһаа абааһы көрдө. Киһитэ үөрбүтэ сүр, «баҕар, дойдубар тиийиэм» диэн.
Бүөккэ түүҥҥү хараҥанан туһанан сулустарын көрдүү сатаата. Үс муннук сулуһун, дьэ, таба көрдө.
– Пошёл! – суостаах хамаанда иһилиннэ.
«Онтон сорох сулустарым» дии санаан истэҕинэ, кини саастыыта эдэркээн саллаат Бүөккэни сирэйинэн умса баран түһүөр диэри аптамаат уоһунан көхсүн хараҕар дьөлө аста. Ыарыытыттан кэдэс гынна, тыына хаайтарда.
– Ну, чо разлёгся, азиат! Вставай, а ну пошёл, б…! – саппыкынан көбдөххө тэптэ. Ньирэй саҕа боруода ыт сыыһа хабан кэбистэ.
«Сытымыахха, тура сатыахха». Бүөккэ олох ыксаата. Клык наручниктаах илиитинэн турарыгар көмөлөстө. Бүөккэ, ыарыытын кыатана сатыы-сатыы, Клыгынан көмөлөһүннэрэн тыраабынан тахса турда.
Сөмөлүөт, хараҥаны тыыран, көтөн күпсүйэр. Бүөккэ, түрмэҕэ сытан, былыт буолан көҥүлгэ дохсуннук устуон баҕарара. Оттон билигин кый үөһэнэн көтөн иһэр да, үөрүү кыыма кыламнаабат. Аптамааттаах саллааттарынан арыалланан, наручник кэтэн дириҥ санааҕа ылларан олорор.
Стюардесса бодунуоска лимонад, кэмпиэт аҕалбытын хаайыылаахтар сотон ыллылар. Өссө иккиһин кэлбитин эмиэ мэлиттилэр. Өссө аҕалыа эбит да, прапорщик бобон кэбистэ.
Хаайыылаахтар көрдөһөн туалекка сырыттылар. Клык обургу туалеттан соттору, мыыланы сойботто. Ону Бүөккэ хайдах эрэ сүөлүргүү көрдө.
