Uzun müddətdən sonra onun daha çox pulu olduğunu bildim. Haradasa beş yüz dollar. Onları özü ilə içəri gətirə bilmişdi. Əlbəttə, həbsxanaya düşəndə sizi başdan-ayağa yoxlayırlar. Yoxlayan uşaqlar əmin olun ki, üstünüzdən tapa biləcəkləri hər şeyi əlinizdən alacaqlar. Lakin təcrübəli, yaxud Endi kimi fərasətli adam yoxlamada bu şanlı oğlanları barmağına dolaya bilər. Bunun min bir yolu var.
‒ Çox gözəl, ‒ mən dedim, ‒ bir də ki, ümid edirəm, tutulsanız, nə edəcəyinizi bilirsiniz.
‒ Məncə, bilirəm, ‒ Endi cavab verdi və onun boz gözlərindəki ifadənin dəyişməsindən hiss etdim ki, mənim nə demək istədiyimi anladı. Bu, çox da nəzərə çarpan dəyişiklik deyildi, sadəcə, Endinin gözlərindən ani olaraq bir istehzalı parıltı ötüb- keçdi.
‒ Sizi tutsalar, çəkici yerdən tapdığınızı söyləməlisiniz. İki-üç həftəlik təkadamlıq kameraya düşəcəksiniz. Təbii ki, oyuncağınızı itirəcəksiniz və şəxsi işinizə bir qeyd əlavə olunacaq. Mənim adımı heç bir halda çəkmək olmaz. Tapmısınız, vəssalam, oyan-buyanı yoxdur. Əgər məni satsanız, sizinlə daha heç bir ortaq işimiz olmayacaq. Heç bir işimiz: mən sizin üçün nə viski, nə də bayram münasibətilə şokolad gətizdirəcəyəm. Bundan əlavə, uşaqlardan xahiş edəcəyəm ki, sizə həbsxanada davranış qaydalarını qısaca izah etsinlər. Mən sərt tədbirlərin tərəfdarı deyiləm, anlayın, amma özümü necəsə qorumalıyam, yoxsa biznesimin axırı yaxşı olmaz. Məncə, bu, tam təbii istəkdir.
‒ Bəli, razıyam. Narahat olmaya bilərsiniz.
‒ Narahat olmaq kimi axmaq vərdişim yoxdur. Belə bir yerdə bu, mənasız və gülməli olardı…
O, başı ilə sağollaşıb yoluna davam etdi. Üç gündən sonra, camaşırxanada nahar fasiləsi zamanı o mənim yanımdan ötdü, nə bir söz dedi, nə də mənə tərəf baxdı. Amma fırıldaqçı qumarbazlara xas cəldliklə ovcuma pul basdı. Bu oğlan şəraitə çox tez uyğunlaşmağı bacarmışdı!
Çəkic artıq məndə idi. O düz bir gün mənim kameramda qaldı və bu alətin eynilə Endinin təsvir etdiyi kimi olduğunu gördüm. Əlbəttə, həmin alətin köməyi ilə buradan qaçmağın mümkünlüyünü düşünmək gülünc idi. Buna ən azı altı yüz il vaxt lazım gələrdi. Ancaq mən yenə də tərəddüd içində idim. Əgər çəkicin iti ucu nə vaxtsa kiminsə başına ensə, o yazıq bir də heç vaxt bizim gözəl həyətimizə gəzməyə çıxmayacaq… Mən artıq Endinin “bacılar”la problemi yarandığını eşitmişdim və çox ümid edirdim ki, çəkic onlar üçün nəzərdə tutulmayıb.
Ümidlərim özünü doğrultdu. Səhərisi, sübh tezdən, “qalx” komandasının səslənməsinə iyirmi dəqiqə qalmış mən çəkici Erniyə ötürdüm. Belə bir yaxşı oğlan vardı, 1956-cı ildə buradan gedənə qədər beşinci bölmənin dəhlizini süpürürdü. O, dinməzcə çəkici götürdü və mən növbəti on doqquz il ərzində Endinin bu alət vasitəsilə törətdiyi hər hansı xoşagəlməz hadisə barədə heç nə eşitmədim.
Növbəti bazar günü Endi həyətdə mənə yaxınlaşdı. Sizə deyim ki, yaman gündə idi. Alt dodağı partlayıb şişmişdi, ətrafı gömgöy göyərmiş sağ gözü ancaq yarıya qədər açılırdı, yanağı sıyrılmışdı. “Bacılar”la aralarındakı gərginlik davam edirdi, amma Endi bu barədə bir söz belə söyləmədi.
‒ Alətə görə təşəkkür edirəm, ‒ o bunu deyib aralandı.
Maraqla ona göz qoyurdum. O, bir neçə addım gedib dayandı, əyilib yerdən balaca daş götürdü. Sonra üstünün tozunu təmizləyib onu diqqətlə nəzərdən keçirdi. Həbsxana paltarında ciblər nəzərdə tutulmayıb. Amma vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq hər zaman mümkündür. Daş paltarın qolunda gözdən itdi və Endi yoluna davam etdi…
Mən ona heyran qalmışdım. Problemlərindən şikayətlənmək əvəzinə o, sakitcə yaşamağa davam edir, həyatını mümkün qədər maraqlı etməyə çalışırdı. Ətrafda minlərlə insan hadisələrə bu cür münasibət bəsləməyə qadir deyil, özü də təkcə burada yox, həbsxana divarlarından kənarda da belədir. Onu da deyim ki, Endinin sifəti dünənki münaqişə nəticəsində eybəcər hala düşsə də, dırnaqları son dərəcə səliqəli və təmiz idi.
Növbəti altı ay ərzində onu nadir hallarda gördüm. Bu vaxtın çoxunu Endi təkadamlıq kamerada keçirdi.
V fəsil
İndi isə “bacılar” haqda bir neçə kəlmə deyim. Başqa həbsxanalarda belələrini ayrı cür adlandırırlar. Sonralar “canilərin kraliçaları” adı dəbə mindi. Amma Şauşenkdə onları həmişə “bacılar” çağırıblar. Sözün düzü, elə böyük fərq görmürəm. Necə adlandırılmasından asılı olmayaraq mahiyyət dəyişmir.
Həbsxana divarları arxasında sodomiyanın[5 - Sodomiya – qeyri-ənənəvi seksual davranış formalarını (insanla heyvan arasında, kişi ilə kişi arasında və s.) özündə ehtiva edən termin] çiçəklənməsi indi heç kim üçün sirr deyil. Burada təəccüblü heç nə yoxdur. Bir xeyli kişi uzun müddət təcrid olunmuş vəziyyətdə qalır və tələbatını ənənəvi üsulla ödəyə bilmir. Buna görə də azadlıqda yalnız qadınlarla münasibətdə olan çoxları aşıb-daşan istəklərindən başlarına hava gəlməsin deyə kişilərlə cinsi əlaqəyə girməyə məcbur olur. Ancaq mənim fikrimi bilmək istəsəniz, deyərdim ki, onlarda uşaqlıqdan buna meyil olub. Çünki onlar, özləri də dedikləri kimi, yalnız qarşı cinsin nümayəndələri ilə münasibətdə olmağı xoşlasaydılar, səbirlə azadlığa buraxılacaqları, arvadlarına və rəfiqələrinə qovuşacaqları günü gözləyərdilər.
Eyni zamanda bəxtləri gətirməyib cavan, qəşəng və ehtiyatsız olan xeyli kişi də var. Onları artıq həbsxanada yoldan çıxarıblar. Belələri, əsasən, qadın rolunu oynayırlar. Bu bədbəxtlərin tərəf-müqabilləri onların üstündə bir-biri ilə mübarizə aparırlar.
Bir də “bacılar” var. Həbsxana divarlarının o tayında “zorakı adam” kimə deyirlərsə, bu tayında da eyni təbiətli adamlara “bacı” deyirlər. Adətən, “bacılar” ağır cinayətlər – zorlama, qətl, qarət – törətdiklərinə görə uzunmüddətli cəza çəkənlərdir. Onların qurbanları isə, bir qayda olaraq, cavan, zəif və təcrübəsizlər, ya da Endi kimi kənardan belə görünənlər olur. “Bacılar”ın ov yerləri duşxana, camaşırxananın arxasındakı balaca hücrə, bəzən də tibb məntəqəsidir. Zorlama hadisələri dəfələrlə camaşırxananın anbarında, yaxud onun arxasındakı yardımçı otaq rolunu oynayan kiçik, dolab kimi darısqal bir yerdə baş verib. Çox vaxt “bacılar” istəklərinə zorla – gücləri çatırsa, yaxud xoşluqla nail olurlar: onların artıq yoldan çıxarılmış qurbanları, on altı yaşlı qızlar öz Sinatralarına, Preslilərinə, Redfordlarına vurulduqları kimi, tərəf-müqabillərinə məzəli şəkildə məftun olurlar. Ancaq “bacılar” istədiklərini zorla əldə etməkdən daha böyük zövq alırlar… Güman edirəm ki, bu, həmişə belə də olacaq.
Şauşenkə gəldiyi ilk gündən Endi “bacılar”ın diqqət mərkəzinə düşüb. Yəqin, səliqə-sahmanı, xoş zahiri görünüşü və tam daxili sakitliyi ilə onları özünə cəlb edib. Əgər mən sizə nağıl danışsaydım, deyərdim ki, Endi “bacılar”la uzun zaman mübarizə apardı və onlar arzularına çata bilmədilər. Mən belə demək istərdim. Amma həbsxana nağılların həqiqətə çevrildiyi yer deyil.
Birinci dəfə ona Şauşenkə gəlişindən üç gün sonra yaxınlaşıblar. Bununla, sadəcə, qüvvələrini sınamaq istəyiblər. Çaqqallar şikarlarını tutmazdan qabaq ətrafında dolanır, onun müdafiəsiz olduğuna əmin olmaq istəyirlər.
Endi qəfil çönüb “bacılar”dan birinin – Boqs Daymond adlı yekəpərin dodağını partlatmışdı. Gözətçi iş böyüməmiş onları ayırmışdı. Ancaq Boqs gec-tez Endini əlinə keçirəcəyinə söz vermiş və vədinə əməl etmişdi.
İkinci hadisə camaşırxananın arxasındakı yerdə baş vermişdi. Uzun illər ərzində bu tozlu, ensiz otaqda nələr baş verməmişdi ki? Gözətçilər hər şeyi çox gözəl bilir və hadisələrin öz axarı ilə getməsinə imkan yaradırdılar. Ora olduqca darısqal idi, yerdə paltaryuyan və ağardıcı toz qutuları, “Hekslayt” katalizatorlarının kisələri qalaqlanmışdı. Əgər əlləriniz qurudursa, bu katalizator duz qədər zərərsiz, yox, yaşdırsa, zəhərli turşu kimi təhlükəlidir. Gözətçılər balaca otağa girməyi xoşlamırdılar. Orada hərəkət etmək üçün yer yox idi. Bu qoçaqları isə işə götürəndə, ilk növbədə, tapşırırlar ki, məhbusların onları mühasirəyə ala biləcəkləri və ya qaçmaq imkanı olmayan yerlərə getməsinlər.
Həmin gün Boqs camaşırxanada deyildi. Ancaq 1922-ci ildən camaşırxana işçilərinin briqadasına rəhbərlik edən usta Henley Bakkas sonralar danışırdı ki, Boqsun dörd dostu var idi. Endi əlində bir kisə “Hekslayt” qapının ağzında dayanıb üstünə hücum çəkənlərə deyirmiş ki, yerindən tərpənən olsa, tozu gözünə tökəcək. Ancaq həmin gün bəxti ondan üz döndərmişdi. İri sellofan toz kisəsinin üstündə Endinin ayağı sürüşmüşdü və o yıxılmışdı. Dördü də o dəqiqə üstünə cummuşdu.
Yəqin ki, qrup şəklində zorlama kimi xoşagəlməz bir şey hələ neçə-neçə məhbus nəsli üçün dəyişilməz qalacaq. Həmin dörd “bacı” Endinin başına məhz bu oyunu açmışdı. Onu iri karton qutunun üstünə yıxmışdılar. “Bacılar”dan biri iti bıçağını Endinin gicgahına dayamışdı, qalanları da işlərini görmüşdülər.
Belə hadisələr sizin həyatınızı məcrasından çıxarır, amma uzun müddətə yox. Soruşa bilərsiniz ki, mən bunu öz təcrübəmə söykənib deyirəm? Belə olmadığını demək istərdim. Çox istərdim… Bir müddət qanınız axacaq, ancaq qanaxma güclü olmayacaq. Əgər həyətdə gəzişdiyiniz vaxt təlxəyin birinin sizə yaxınlaşıb toy gecəsinin necə keçdiyi barədə sual verməyini istəmirsinizsə, arxanıza tualet kağızı qoyub qan kəsənədək belə gəzmək lazımdır. Qanaxma qadın aybaşısını xatırladır, zəif olur və iki-üç gün davam edir. Sonra kəsir. Bəlli olur ki, sizə elə də böyük ziyan vurmayıblar. Heç bir fiziki zədə dəyməyib. Amma zorlama – zorlama olaraq qalır, sizə qarşı qeyri-təbii bir hərəkət ediblər və indən belə bununla necə yaşayacağınıza qərar verməlisiniz.
Endi bütün bunlardan təkbaşına keçmişdi. Həmin gün baş verənlərin əzabını da təkbaşına çəkmişdi. Onun vəziyyətinə düşən hər bir adam kimi o da belə qənaətə gəlmişdi: “bacılar”la ünsiyyətin iki yolu var – ya onlara təslim olursan, ya da mübarizəni davam etdirirsən.
O, mübarizə aparmaq qərarına gəlmişdi. Hadisədən bir həftə sonra Boqs dəstəsindən olan iki yaramazla birlikdə ona yaxınlaşanda Endi fikirləşmədən Ruster Makbrayd adlı birinin burnunun üstündən yapışdırmışdı. İri alt çənəsi və ensiz alnı olan bu fermer ögey qızını ölənə qədər döydüyünə görə bura düşmüşdü. Onun Şauşenkdən çıxmamış öldüyünü cəmiyyət üçün xoşbəxtlik hesab etmək olar.
“Bacılar”ın üçü də Endiyə hücum çəkmişdi. Ruster və daha biri (ola bilsin, bu, Pit Verness imiş, amma səhv də edə bilərəm) Endini diz çökdürmüşdülər. Boqs Daymond onun qabağında dayanmışdı. Boqsun əlində sədəf dəstəkli ülgüc var imiş. Dəstəyin hər iki tərəfində onun adı yazılıbmış. Boqs ülgücü əlində oynada-oynada demişdi:
‒ Bura bax, oğlan. İndi mən sənin ağzına bir şey verəcəyəm. Sonra mister Ruster də belə edəcək. Düşünürəm, sən bizi məmnun edəcəksən. Bir halda ki ehtiyatsızlıq edib Rusterin burnunu dağıtmısan, indi gərək necəsə bunun əvəzini ödəyəsən.
‒ Mənə verəcəyiniz hər şeyi həmişəlik itirəcəksiniz, ‒ Endi sakitcə cavab qaytarmışdı.
Həmin gün camaşırxanada olan Erni sonralar danışırdı ki, Boqs qarşısında ağlını itirmiş bir adam görürmüş kimi gözlərini Endinin üzünə zilləmişdi. Sonra isə tələsmədən – sanki qanmaz uşağa nəsə anlatmağa çalışır – demişdi:
‒ Yox, sən məni başa düşmədin. Əgər dartınmağa cəhd etsən, bu ülgücün dadını görəcəksən. İndi anladın?
‒ Mən sizi anladım. Amma qorxuram ki, siz məni anlamamısınız. Dedim ki, mənim ağzıma nə soxsanız, dişləyəcəm. Ülgücə gəldikdə isə, nəzərə almaq lazımdır ki, kəskin ağrı qurbanın qeyri-ixtiyari olaraq həm daldan, həm qabaqdan şalvarını batırmasına və… çənəsinin möhkəm qapanmasına gətirib çıxarır.
O, Boqsa baxıb özünəxas tərzdə, güclə sezilən istehza ilə gülmüşdü. Elə bil bu dəstə onu zorlamaq üçün yox, insan reflekslərini müzakirə etmək üçün yığışıbmış. Sanki iki pəzəvəng onu qollarından tutub anbarın çirkli döşəməsinə çökdürməyibmiş, Endi öz xoşuna, əynində yun dəst kostyum, boynunda qalstuk gəlib burada dizlərini yerə qoyubmuş.
‒ Yeri gəlmişkən, ‒ Endi sözünə davam edibmiş, ‒ eşitmişəm, bu refleks özünü elə güclü şəkildə büruzə verir ki, qurbanın çənəsini yalnız dəmir linglə aralamaq mümkün olur. Yoxlaya bilərsiniz, amma məsləhət görməzdim.
Boqs 1948-ci ilin həmin fevral gecəsində Endinin ağzına heç nə vermədən ondan əl çəkibmiş. Ruster Makbrayd da belə edibmiş.
Hərçənd üçlükdə Endini möhkəm əzişdirdiklərinə görə “bacılar”ı karserə salmışdılar. Endi ilə Ruster isə sonra tibb məntəqəsinə düşmüşdülər.
Bildiyimə görə, daha heç kim və heç vaxt belə bir eksperiment keçirməyə cürət etməyib.
Sonra bu uşaqlar istədiklərini Endidən almağa neçə dəfə cəhd göstəriblər? Bilmirəm. Amma onu bilirəm ki, Makbrayd həvəsdən tez düşdü: əzilmiş burnu bu cür əyləncələrə marağını öldürdü. Yayda Boqs Daymond da əl çəkdi.
Boqsun başına qəribə bir əhvalat gəldi. İyulun əvvəlləri idi. Bir gün səhər yoxlama zamanı o gəlib çıxmadı. Boqsu öz kamerasında yarıhuşsuz, möhkəm döyülmüş vəziyyətdə tapdılar. Boqs nə baş verdiyini, kimlər tərəfindən döyüldüyünü, kənar adamların onun kamerasına necə girdiklərini demədi, amma mənim üçün hər şey aydın idi. Gözəl bilirdim ki, müəyyən məbləğ qarşılığında mühafizəçi zabit sizə hər cür xidmət göstərər. Bəlkə, bircə silah satmaz. Böyük pul tələb olunmurdu, elə indinin özündə də qiymətlər baha deyil. O vaxtlar həbsxananın hər küncünü nəzarətdə saxlayan elektron sistem, gizli kameralar yox idi. Həmin illərdə, o cümlədən 1948-ci ildə əlində bütün bölmə və yaşayış kameralarının açarları olan gözətçi kimi istəsən içəri buraxa bilərdi. Hətta iki-üç adamı da buraxardı. Hətta Boqsun kamerasının qapısını da onların üzünə açardı.
Əlbəttə, bizdə qiymətlər həbsxananın hüdudlarından kənarda mövcud olan dünyanın standartlarına görə çox baha sayılmırdı. Amma bir şey də var ki, burada əlinizdə olan bir dollar azadlıqdakı iyirmi dollara bərabərdir. Mənim hesablamalarıma görə, Boqsun başına belə oyun açmaq çox da ucuz başa gəlməzdi. Bölmə və kameranın qapısını açmaq üçün əlli dollar, dəhlizdəki gözətçilərin də hərəsinə bir-iki dollar vermək lazım idi.
Mən bu işdə Endi Düfresnin əli olduğunu iddia etmirəm, amma onun içəri beş yüz dollar gətirdiyini bilirəm. Özü də əvvəllər bankda işləyib. Belə adam pulu gerçək hakimiyyətə çevirməyin yollarını hamıdan yaxşı bilir. Boqs döyüləndən sonra – onun üç qabırğası qırılmış, gözü partladılmış, omba sümüyü yerindən oynamış, bir də, deyəsən, yumşaq yerində problemlər yaranmışdı – Endidən əl çəkdi. Demək lazımdır ki, o hamıdan əl çəkdi: çox hürən, amma dişləməyən, tükü tökülmüş sandıqtulalarına oxşamağa başladı və “zəif bacılar” sinfinə keçdi.
VI fəsil
Boqs Daymondun həyasız iddiaları beləcə sona çatdı. Əgər Endi ehtiyat tədbirləri görməsə idi, bu adam onu öldürə də bilərdi. Mənim fikrimcə, Daymondun başına gətirilən işdə Endinin əli var idi. “Bacılar”la bağlı əhvalat səngisə də, bununla bitmədi. Çaqqallar asan ovlaya biləcəkləri şikar axtarırdılar, Endi Düfresn isə özünü bu rola uyğun gəlməyən bir adam kimi göstərmişdi. Ətrafda qurbanlıq xeyli başqa adamlar var idi və “bacılar” uzun müddət Endidən birdəfəlik əl çəkmək istəməsələr də, ona olan maraqlarını azaltdılar.
Xatırladığıma görə, Endi onlarla daim mübarizə aparıb. Bircə yol onlara döyüşsüz təslim olsanız, növbəti dəfə özlərini daha inamlı hiss edəcəklər. Mövqenizi əldən verməməlisiniz. Endi hərdən adam içində üzü göyərmiş halda peyda olurdu. “Daymond əhvalatı”ndan yarım il sonra “bacılar”la növbəti görüş nəticəsində onun iki barmağı sınmışdı. 1949-cu ildə isə parçaya bükülmüş dəmir boru ilə vurulduqdan sonra tibb məntəqəsində xeyli istirahət etməli olmuşdu. O, daim mübarizə aparmış və vaxtının xeyli hissəsini karserdə keçirmişdi. Ancaq Endi hətta cəmiyyət içində də özü ilə təkbətək qalmağa öyrəşmiş adam idi, ona görə, düşünmürəm ki, karser onun üçün ciddi narahatlıq yarada bilərdi.
Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
