Па той бок

Ад уваходу і ўніз, па сцяне, віселі драты, на якіх размяшчаліся маленькія яркія дыёды. Яны нястомна свяцілі, часам хутка мігцелі. Агні нібы паказвалі нам, запрашалі спусціцца ўніз.

Калі тут ёсць святло, значыць, ёсць і людзі. Я спадзяваўся, што там, унізе, нас добра сустрэнуць добрыя людзі і дапамогуць мне з адказамі на ўсе мае пытанні, прапануюць добры адпачынак, ежу. Хочацца спадзявацца толькі на гэта.

Я думаў толькі аб спакоі. Вымыць ад пяску твар і цела. Не перашкаджала б добра паесці, вельмі ўжо хацелася. Усё гэта падарожжа стала мяне раздражняць, хутчэй бы яно скончылася. Я не той чалавек, які любіць пераадольваць такія складаныя перашкоды. Гледзячы на свае далоні, якія былі занадта далікатнымі і мяккімі, я зноў і зноў думаў пра гэта.

Бліжэй да змяркання, мы пачалі асцярожна спускацца. Робат ішоў першым, а я асцярожна рухаўся за ім. Прыступак было не занадта шмат. І калі мы спусціліся, прыадчыненыя драўляная дзверы ўсталі перад намі. Ф-11 не стаў адразу заходзіць за іх – ён чакаў мяне. Калі мы разам сталі ля дзвярэй, я працягнуў руку, каб адкрыць іх цалкам. Нечакана, за гэтымі дзвярыма пачуўся шоргат, і я прыбраў руку. Павярнуўся да робата. Паказаў яму, што той павінен заходзіць першым. Ён нетаропка ўвайшоў у жылое памяшканне маяка, я ўважліва прыслухоўваўся да яго хадзе, як і да ўсяго шоргату. Зрабіўшы пару крокаў наперад, робат спыніўся. Я ўвайшоў у памяшканне ўслед за ім, паказаўся з-за спіны робата, тут жа спыніўся. Стаяў побач з ім.

Нас сустрэў пажылы мужчына з чорна-сівой барадой, з доўгімі, густымі, сівымі валасамі. Стаяў ён у пажоўклай майцы, на якую была накінутая старая патрапаная шынель, у брудных джынсавых нагавіцах, босы. Ён моўчкі сціскаў свае худыя рукі, трымаў перад сабой пісталет. Яго цёмныя вочы кідаліся ад страху. Стары размахваў зброяй, цэліўся то ў мяне, то ў бок робата. Разгублена дрыжаў.

– Спакойна. Апусці пісталет. Мы проста схаваліся ад буры. Выпадкова знайшлі гэты маяк. Можна нам тут схавацца? Пасля мы сыдзем. Апусці зброю, прашу. Давай пагаворым спакойна. – я пачаў размову.

Цяпер стары наводзіў свой пісталет толькі на мяне, цэліўся мне ў галаву.

– Я думаў, што вы ўсе даўно сышлі. Памерлі ў пясках. За мной, значыць, вярнуліся?! Я так проста не здамся. Альбо прэч адсюль, альбо я нас усіх падарву! – гучна, з ценем страху, загаварыў стары.

У яго быў выгляд упэўненага ў сабе чалавека. Затым свабоднай рукой ён дастаў з кішэні чорны пульт, сціснуў яго і вялікім пальцам ледзь крануўся чырвонай кнопкі. А другой рукой ён па-ранейшаму цэліўся ў мяне.

– Супакойся, стары, мы не прычынім табе зла… Мы зараз развернемся і павольна сыдзем… Пасядзім наверсе, пакуль бура не аціхне. Добра? – прадоўжыў я.

– Прэч адсюль, СКР паганы! Ідзіце прэч, пацукі! – крычаў пажылы мужчына. – Пайшлі прэч, вырадкі! Мяне так проста не возьмеш! А-а-а-а! Я падарву ўсіх!

І праўда, над столлю віселі вялікія квадраты выбухоўкі. Стары вар'ят не жартаваў.

– Мы сыходзім! – сказаў я.

Я рушыў спіной да выхаду, зрабіў першыя крокі назад. Робат зрабіў таксама крок назад, але ўжо ў паўабароце. Я патроху стаў рухацца за дзверы, але Ф-11 раптам тузануўся да старога, выцягнуў сваю руку і выбіў пульт. Хуткая рэакцыя робата за лічаныя секунды абяззброіла вар'ята. Пульт вісеў у палёце, робат не дазволіў зваліцца яму на падлогу, схапіў яго. Працягнуў мне. І адразу, нагой, выбіў пісталет з рукі старога – зброя адскочыла ў бок. Тады стары нават не паспеў тузануцца, каб націснуць на курок ці ж на вялікую кнопку пульта.

І вось я трымаю пульт ў адной руцэ, другой жа накіраваў дула сваёй штурмавой вінтоўкі на старога. А робат стаяў блізка да гаспадара маяка і нібы чакаў чагосьці.

– Сволачы! Сволачы! Заб'ю! – выгукнуў стары і кінуўся на мяне.

Робат збіў яго з ног, той паваліўся перада мной. Стары хацеў было ўжо ўстаць, абапіраючыся на рукі, падымаў сваё цела, але я тут жа махнуў прыкладам вінтоўкі па яго галаве, той паваліўся на падлогу, страціўшы прытомнасць. Стары вельмі не хацеў здавацца, гэтак жа, як і я, ён не хацеў, каб усё скончылася выбухам.

Робат забраў у мяне пульт, знайшоў пісталет старога і паклаў усе прадметы на стол. Я адцягнуў у кут гаспадара маяка, моцна звязаў яго рукі і ногі. Было пару кропель крыві на яго галаве пасля майго ўдару. Затым, я стаў абшукваць памяшканне. Святло маленькіх дыёдаў усё часцей мігцела, ціснула на вочы. Мабыць, з-за буры, прырода ўсё яшчэ працягвала шумець над намі.

Тут я знайшоў шмат кансерваў, бутэлек, прадуктаў без тэрміну прыдатнасці. Цікава, адкуль у старога такі запас ежы? Я ўзяў адну банку для сябе, адкрыў яе і стаў з'ядаць змесціва. Праганяючы голад, адчуваў прыемную асалоду. Між тым, я працягваў аглядаць памяшканне маяка. Ірванае, працёртае адзенне ляжала акуратна складзенай на пластмасавым крэсле. Шэрыя сцены былі распісаны чорным вуглём, у асноўным лаянкі і абрэвіятура «СКР».

Чаму такая нянавісць да СКР? Што ўсё гэта значыць? Хвалявалі мяне гэтыя пытанні ўжо не першы раз.

У адным з кутоў, было вельмі шмат дробных прадметаў, мабыць, гэта сабрана на той выпадак, калі раптам нешта спатрэбіцца. Была і адна паліца на сцяне, на якой размясціліся мноства папяровых кніг і ўсякіх лістовак, не звязаных адзін з адным. Калі я перабіраў кнігі і разглядаў паліцу, з папер выпала ледзь абгарэлая фатаграфія. Я падняў яе. На ёй былі намаляваныя два дзіцяці і жанчына, на адваротным баку амаль сцёртымі чарніламі напісаныя нейкія словы. Я так і не разабраў ніводнага слова на здымку, вярнуў яго назад.

Я зірнуў на старога – ён па-ранейшаму знаходзіўся без прытомнасці.

– Бедалага. – сказаў я. – Колькі ж часу ён жыве тут?..

Што адбывалася з гэтым чалавекам я і ўявіць не мог.

Я вельмі стаміўся ад усяго гэтага. Прысеўшы на ложак з пары матрацаў, я пастараўся задрамаць. Робат нерухома стаяў насупраць старога. Ён быццам быў пагружаны ў нейкі сон, бяздушныя вочы яго былі адкрытыя, а сам ён стаяў, як мёртвае дрэва.

Я стомлена сядзеў, паклаўшы вінтоўку на ногі і блякла глядзеў наперад. Павекі хутка стуліліся.

Пару гадзін сну.

– Арцём! Арцём! Прачынайся! Табе пара бегчы!

Жаночы голас разбудзіў мяне.

Я хутка адкрыў вочы. Паглядзеў па баках. Робат усё таксама стаяў на месцы і глядзеў на старога. А той ужо прыйшоў у сябе і нешта мармытаў пад нос.

Гэта быў сон…жаночы голас у маёй галаве. Я пазнаў гэты голас, голас маёй жонкі. Гэта яна мяне клікала. Яе вобраз вярнуўся да мяне, вярнулася маё імя. Маё сэрца білася часцей чым звычайна. Дзе ж яна, мая жонка, мая сям'я? Цяпер, з думкамі аб новых падзеях майго жыцця, я больш мужна стаў глядзець на сённяшні дзень.

Я ўстаў, падышоў да старога і робата.

– Ідзі і правер, скончылася ці бура. – сказаў я робату сонным голасам.

Ф-11 выйшаў з памяшкання і стаў нетаропка падымацца па лесвіцы, стукаў сваімі металічнымі ступнямі. А я павярнуўся да самотнага старога. Паглядзеў на яго сумныя вочы, яны былі крыху апушчаны ўніз.

– Усё не дарма, ўсё не дарма… – ціха, хрыплым голасам паўтараў стары. – Усё не дарма…

Я апусціўся да яго, прысеў насупраць. Стваралася такое адчуванне, што стары не заўважае мяне. Хоць вось ён я, перад ім.

– Ты мяне чуеш? Эй? Я тут! – пажылы працягваў сядзець, апусціўшы нос. – Як цябе завуць? – пацікавіўся я.

– …усё не дарма… – ён зноў паўтарыў гэтыя словы, зараз жа злёгку заварушыўшыся, нібы маятнік, хістаўся ўперад‐назад.

– Арцём. Маё імя Арцём. – я ціха прашаптаў гэта, хутчэй больш сабе, чым яму.

– …усё не дарма…усё не дарма… – не змаўкаў стары.

– Як ты сюды трапіў? Колькі ты тут жывеш? Што за нянавісць да СКР? – я, адзін за адным, задаваў яму пытанні, спадзеючыся, што хоць на нейкае з іх ён адкажа.

Пачуўшы абрэвіятуру з маіх вуснаў, стары змоўк. Ён падняў вочы і з нянавісцю паглядзеў на мяне. Я падумаў, што ён памірае. Стары падняў бровы і шырока раскрыў вочы. Было непрыемна глядзець на яго, і я тут жа ўстаў, выпрастаўшы спіну.

– Справядлівасць прыйдзе! СКР памрэ, памраце вы ўсе! Усё не дарма. – рэзка і гучна крыкнуў стары. – Справядлівасць прыйдзе! Смерць прыйдзе за кожным з вас!

Я адразу зрабіў два крокі назад, моцна сціснуў зброю. Гэты чалавек працягваў палохаць мяне сваім поглядам. Яго выраз твару быў раз'юшаным. Голас, з якім ён крычаў, трашчаў, шыпеў ад злосці.

– Справядлівасць прыйдзе! Вы ўсе памрэце! – крычаў стары, яго сліна вылятала з рота, чаплялася за бараду.

Мала таго, што мяне палохаў стары, дык яшчэ я не пачуў, як робат вярнуўся і наблізіўся да мяне.

– Буры няма. – сказаў робат за маім плячом.

Я тузануўся, і, нібы конік, адскочыў ад яго. Уся мая мужнасць і сілы імгненна зніклі. Усё з-за старога-псіха, які балюча біў сваімі фразамі па маім слабым характары, па страхах у маёй галаве.

Нечакана, у ва мне штосьці пстрыкнула, мяне ахапіла злосць. Я паставіў у бок вінтоўку. Потым адарваў кавалак тканіны ад адзення, якое ляжала ў куце і ім жа заткнуў рот старому. З мяне хопіць ужо гэтага вар'яцтва.

– Ну што, Ф-11, збіраемся і праз дзесяць хвілін выходзім?! – сказаў я.

– Я рэкамендую застацца тут на ноч. Праз пару гадзін пачне цямнець. Нам лепш выходзіць заўтра, ранняй раніцай. Наперадзе яшчэ доўгі шлях па пустыні.

– Мммм… – незадаволена прамовіў я. – Чорт пабяры! Колькі можна!?

Правесці ноч пад зямлёй, у кампаніі робата і вар'яцкага старога? Гэта пекла нейкае! Робат, які не хоча адказваць мне на пытанні аб людской нянавісці да СКР, які прымушае мяне сумнявацца ў ім. У дадатак стары, гарлапаніць, жадаючы маёй смерці. А што, калі гэты стары ноччу развяжа рукі і заб'е мяне? Не, трэба нешта з гэтым рабіць.