Монтэг кулиб юборди. Қиз унга тезгина қараб олди.
– Нега куласиз?
– Билмадим, – дея яна кулди ва бирдан тўхтаб қолди. – Нега сўраяпсиз?
– Мен кулгили гап айтмасам ҳам, куляпсиз. Саволларимга дарҳол жавоб қайтаряпсиз. Сўраганларимни ўйлаб ҳам кўрмаяпсиз.
Монтэг тўхтади.
– Сиз чиндан ҳам ғалати экансиз, – деди у қизга яхшироқ қараркан. – Бировни ҳурмат қилишни биласизми?
– Сизни хафа қилмоқчи эмасдим. Шунчаки, одамларни кузатишни жуда ёқтираман, шекилли.
– Бу сизга ҳеч нарсани англатмаяптими? – сўради Монтэг енгига туширилган 451 рақамини кўрсатиб.
– Англатяпти, – деди қиз шивирлаб ва қадамини тезлатди. – Айтинг-чи, ҳув анави томонда, хиёбонларда реактив автомобиллар елдек учиб боришларига ҳеч эътибор берганмисиз?
– Мавзуни ўзгартиряпсизми?
– Менимча, ўша автомобиль ҳайдовчилари майса нима ёки гул нима – билишмайди. Чунки бир дам секинлаб уларни томоша қилишмайди. Уларга яшил доғни кўрсатинг, “Ҳа, бу – майса”, дейишади. Қизғиш ранг улар учун атиргул. Оқ – уйлар, жигаррангни эса сигир деб билишади. Бир марта амаким автомобилни шосседан секин – соатига қирқ мил тезликда ҳайдагани учун уни икки кунга қамаб қўйишди. Бу ҳам кулгили, ҳам ачинарли, тўғрими?
– Сиз кўп нарсаларни ўйларкансиз, – деди Монтэг бироз ноқулай ҳолга тушиб.
– Мен девор телевизорни[1 - Бутун хонани эгаллаган, ҳажми деворга тенг экранлар.] деярли кўрмайман, пойгаларга ёки кўнгилочар хиёбонларга ҳам бормайман. Шунинг учун ҳар хил бўлар-бўлмас нарсаларни ўйлайвераман. Шаҳар ташқарисидаги узунлиги олтмиш метрлик реклама ва эълон тахталарини кўрганмисиз? Қачонлардир уларнинг узунлиги бор-йўғи олти метр бўлганини биласизми? Бироқ машиналар шу қадар тез юрадиган бўлиб кетишдики, одамлар рекламаларни ўқишга улгуришлари учун тахталарни узайтиришди.
– Буни билмагандим, – деди Монтэг кулиб.
– Мен яна сиз билмаган бир нарсани биламан. Эрталаблари майсаларда шудринг бўлади.
Монтэг буни қачондир билганми-йўқми, эслашга уринди. Бироқ эслай олмади ва бундан бироз жаҳли чиқди.
– Агар у ёққа назар ташласа, – деди қиз осмонга имо қилиб, – ойда одам шаклини кўриш мумкин.
Лекин Монтэгнинг назар ташламаганига анча вақтлар бўлиб кетган эди.
Улар йўлда жим давом этишди. Қиз ўйчан, Монтэг эса қизнинг ора-сира айбловчи нигоҳларидан афсус ва хижолат чекиб борарди. Қизнинг уйига етиб келишганда уйнинг барча деразаларидан ёруғ тушиб турган эди.
– Бу ерда нима бўляпти? – сўради уйларнинг бу қадар ёритилганини ҳеч кўрмаган Монтэг.
– А, шунчаки отам, онам ва амаким суҳбатлашиб ўтиришибди. Бу ҳозирги кунда пиёда юриш каби камдан-кам учрайдиган ҳолат. Амаким яна бир марта қамалганини айтдимми сизга? Бу сафар пиёда юргани учун қамашганди. О, қанчалик ғалати одамлармиз-а?!
– Аммо нима ҳақида гаплашасиз?
Қиз кулиб юборди.
– Хайрли тун, – деди ва уйи томон юрди. Кейин тўхтади ва бир нарса эсига тушгандай ортига қайтиб, Монтэгга синчковлик билан тикилди.
– Сиз бахтлимисиз? – сўради қиз.
– Нима? – хитоб қилди Монтэг.
Лекин қиз энди қаршисида йўқ эди. У ой ёруғида уйига югурди ва ортидан эшик аста ёпилди.
– Бахтлимисиз эмиш! Қандай бемаънилик!
У кулишдан тўхтади.
Уйига келиб, махсус тирқишга бармоғини теккизди. Эшик бармоқни таниб, очилди.
– Албатта, бахтлиман! У нима деб ўйловди? Бахтли эмас дебми? – сўрарди у бўш хоналардан. Бирдан кўзи ҳаво янгилайдиган панжарага тушиб қолди ва у ерга яширилган нарса эсига тушди. Яширилган нарса уни кузатиб тургандек бўлди. У тезда кўзини олиб қочди.
Бу қандай ғалати учрашув ва ғалати тун бўлди? У билан ҳеч қачон бундай ҳол юз бермаганди. Бир йил олдин хиёбонда бир кекса одам билан гаплашиб қолмаганини ҳисобга олмаса, албатта…
Монтэг бош силкитди. У яланг деворга қаради. Кўз олдига хотирасига муҳрланиб қолган қизнинг истарали, ҳатто гўзал қиёфаси келди. Унинг нозик юзи ярим тунда уйғониб, вақтни билмоқчи бўлганингда қоронғи хонада хира ялтираб, сенга соатни, дақиқа ва сонияни аниқ кўрсатиб турувчи соат милларини эслатарди. Бундай соатлар, гарчи тун тобора қоронғилашаётган бўлса-да, унинг ўтиб бораётганини ва тез орада қуёш чиқишини билдириб туради.
– Нима бўлди?! – деди Монтэг ўзининг баъзан онги, виждони ва одатига қарши ўлароқ ҳар балоларни валдирайдиган иккинчи онгости “мен”ига.
У яна деворга ўгирилди. Қизнинг юзи кўзгуга ҳам ўхшарди. Ишониш қийин. Сенинг нурингни ўзингга қайтариб, акс эттирадиган яна қанча одамни биласан? Одамлар кўпроқ… – у керакли сўз қидирди ва касбидан келиб чиқиб топди – машъалага ўхшайдилар. Пуфлаб ўчирмагунча ёнаверишади. Аммо ўзга бир инсоннинг юзида ўз аксингни, яширин ва ҳаяжонли туйғуларингни ҳар доим ҳам кўравермайсан.
Бу қизда ақл бовар қилмас шахсни ажрата олиш қобилияти бор эди. У қўғирчоқ театрини берилиб томоша қилаётган томошабин сингари Монтэгнинг ҳар киприк қоқишини, қўлларининг ҳар бир имосини ва бармоқларининг ҳаракатини олдиндан билгандек кузатди. Қанча муддат бирга сайр қилишди? Уч дақиқами? Беш дақиқами? Бироқ ҳозир бу жуда узоқ вақтдай туюларди. Қизнинг девордаги акси ҳам улкан кўринар, нозик жуссаси эса улкан соя ташларди. Агар кўзлари толса, биринчи бўлиб қиз киприк қоқишини, агар юз мушаклари қимирласа, буни ўзидан аввал қизнинг эснашида кўришини сезиб турарди.
“Нега шундай бемаҳалда у қиз мени муюлишда пойлаб тургандек туюлмоқда?” дея ўйларди бўлиб ўтган воқеани эсларкан.
У ётоқхона эшигини очди.
Ўзини ой чўккандан кейин мақбаранинг мармар билан қопланган совуқ дахмасига киргандай ҳис қилди. Хона тим қоронғи, ташқаридаги кумушранг дунёдан асар ҳам йўқ, деразалар зичлаб беркитилган, шаҳар суронлари киролмайдиган қабр каби сукунат чўккан эди. Аммо хона бўш эмасди.
У қулоқ тутди.
Митти чивин ҳавода визиллаб нозик рақсга тушиши ва иссиқ, пушти уясига қулайгина яширинган арининг электрон визиллаётган товуши келарди. Мусиқа овози бемалол қулоққа чалинадиган даражада баланд эди.
Юзидаги табассумни гўё жуда узоқ ёнган ва якунига етиб, оқиб тушаётган шам сингари сирғалиб тушиб, йўқолаётган мум теридек ҳис қилди. Зулмат. У бахтли эмас. Бахтли эмас! Ўзига шу гапларни айтди. У бунинг ҳақиқат эканини тан олди. Шу кунгача у бахтни ниқоб қилиб тақиб юрган, қиз эса ўша ниқобни юлиб олиб, қочиб кетганди. Энди унинг эшигини тақиллатиб, ниқобни қайтар деб сўрашнинг имкони йўқ.
Чироқни ёқмай хонани тасаввур қилди. Хотини каравотда усти ёпилмаган, тобутнинг қопқоғи устига жойлаштирилгандек совуқ ҳолда донг қотиб ётар, ҳаракатсиз кўзлари шифтга пўлат иплар билан маҳкамлангандек қотиб қолган эди. Қулоқларига кичкина “чиғаноқлар” – радиоприёмник-қулоқчинлар маҳкам тиқилган, ундан таралаётган электрон товушлар ва мусиқа овози тўлқинлари аёлнинг бедор ақли соҳилларига ёпирилиб турарди. Хона ҳақиқатан бўм-бўш эди. Ҳар тун бу ерга товушлар уммони бостириб кирар ва кўзлари очиқ ётган Милдред ни ўзининг улкан қанотларида аллалаб, тонгга қадар узоқ-узоқларга олиб кетарди. Ўтган сўнгги икки йилда бирор тун йўқки, Милдред бу тўлқинларда сузмаган, уларга қайта ва қайта шўнғимаган бўлса.
Хона совуқ бўлса-да, Монтэгга ҳаво етишмаётгандек туюлди. Шунга қарамай, у пардаларни ҳам кўтармади, деразаларни ҳам очмади, чунки хонага ой нури тушишини истамасди. Яқин соатларда ҳаво етишмаслигидан ўлиши муқаррар бўлган одамдек пайпаслаганча ўзининг очиқ, ёлғиз ва совуқ тўшаги томон йўналди.
Оёғи полда ётган нарсага тегишидан бир лаҳза олдин буни сезди. Ҳали муюлишдан қайрилиб, қизга тўқнашиб кетаёзганда ҳам худди шундай туйғуни ҳис қилганди. Ўз ҳаракати билан ҳаво тебранишлари таратаётган оёғи қандайдир тўсиқдан қайтаётган акс тебранишни сезди ва шу ондаёқ бир нимага урилди. Бир нима эса қоронғиликка сингиб кетди.
У тек туриб, зим-зиё тўшакда ётган инсоннинг нафасига яна қулоқ солди. Нафас шунчалик кучсиз эдики, унда ҳаёт аломатлари базўр сезилар, у фақат кичкина баргни ёки қора патни ёхуд бир дона соч толасинигина қимирлата олиши мумкин эди.
Монтэг ҳамон хонага кўча ёруғининг тушишини истамасди. У ёнидан ўт олдиргични чиқарди ва кумуш дискка ўйиб туширилган самандарни сийпалаб топиб, уни буради…
Нурсиз кўзлар хира шуълада унга боқиб турар, улар гўё устидан ҳаёт суви оқаётган, аммо унга тегмаётган тиниқ ирмоқ тубидаги икки тошга ўхшарди.
– Милдред!
Милдреднинг юзи қор қоплаган оролдек оппоқ эди. Агар ёмғир қуйиб ўтса, буни сезмас, агар булутларнинг мангу ҳаракатдаги соялари тушса, буни ҳам ҳис қилмасди. Фақатгина қулоқларидаги чиғаноқлардан қандайдир овозлар таралар, кўзлари эса ойнадек қотган эди. Бурун тешикларидан нафас кирар-чиқар, Милдредга эса буларнинг умуман фарқи йўқдек эди.
