Əyyaş

–Ya da, – Else deyir, – mətbəxdə, mənim yanımda nə isə yemək istəyirsinizmi, cənab Sommer? – Özü də dediklərindən bir az narahatdı: – Arvadınız evdə olmadığına görə…

Bu eşidilməmiş təklifin başdançıxarıcı cəhəti var. Burada, mətbəxdə, Elsenin yanında yemək! Bu işə Maqda nə deyərdi? Başımı qaldırıb ilk dəfə diqqətlə üzünə baxıram. Heç onu belə görməmişdim; Else mənim üçün evin arxa hissələrində arvadımın bir kölgəsi olmaqdan kənara çıxmamışdı. İndi Elsenin on yeddi yaşında, qara saçlı, möhkəm bədənli, həqiqətən gözəl bir qız olduğunu görürəm. Açıq rəngli köynəyinin altında dolğun döşləri var və bu döşlərin necə də təzə olduğu düşüncəsi isti bir dalğa olub gövdəmə yayılır.

Sonra özümü yığışdırıram, qeyri-mümkündü, bütün bunlar qeyri-mümkündü! Özümü Elseyə qapdırmaq, mümkün olacaq şey deyil!

–Xeyr, Else, – deyərək ayağa qalxıram, – çox təmizqəlblisən, məni bir az olsun ovutmaq istəyirsən, amma mənim də ofisə getməyim yaxşı olacaq. Əgər arvadımla qarşılaşa bilməsək, mənim də oraya getdiyimi de, zəhmət olmasa.

Getmək üçün qapıya yönəlirəm, birdən mətbəxdən, bu sevimli qızdan ayrılmaq çətin gəlir. Sonra bir anlığa qapıda dayanıb ona baxıram. Üzünün nə qədər solğun və ağ olduğunu görürəm; bu ağlıqla qara qaşlarının necə də gözəl uyğunlaşdığı diqqətimi çəkir.

–Bir çox çətinliklərim var, Else, – deyirəm, – mənə kömək edə biləcək kimsəm də yoxdu. – Xüsusu vurğulayıb təkrarlayıram: – Heç kim, Else, anlayırsanmı məni?

–Bəli, cənab Sommer, – deyə yavaşca cavab verir.

–Mənə qarşı bu qədər yaxşı davrandığın üçün təşəkkür edirəm, Else, – deyirəm. Ancaq vanna otağında özümə səliqə-sahman verərkən Maqdanı aldatdığımı düşünürəm. Ona xəyanət etdim, yalan danışdım, aldatdım onu. Amma tezcə də çiynimi çəkirəm: Belə yaxşıdı! Daha aşağılara, dərinliklərə; daha sürətli! Artıq dayanmaq yoxdu!

6

Ofisə gedərkən Maqdayla qarşılaşmamağa çox diqqət yetirirdim. Firmanın olduğu binayla üzbəüz səkidə, bir evin girişinin kölgəsinə sığınaraq, aşağı mərtəbədəki ofisimin şüşələrini müşahidə etməyə başladım. Müdir otağının iki pəncərəsindən işıq gəlirdi. Buzlu şüşələrə iki nəfərin, Maqda ilə mühasibim Hinzpeterin kölgələri düşürdü. “Balansı, yekun nəticəni ortaya çıxarırlar”, – deyə qorxaraq düşündüm. Amma firma rəhbərliyinin indi Maqdanın bacarıqlı əllərində olmasından yaranmış rahatlıq hissi bu qorxu ilə qarışmışdı. Pis xəbərləri öyrənər-öyrənməz gəlib vəziyyətə açıqlıq qazandırmaq üçün dərhal balans çıxarmaq tamamilə ona uyğun bir davranış idi.

Ah çəkərək oradan ayrıldım. Şəhərin içindən keçib getməyə başladım. Evə doğru getmirdim. Ofisdə nə edəcəkdim? Evdə nə edəcəkdim? Mənə yönəldiləcək günahlandırmalar qarşısında özümü haqlı çıxarmaq üçün olmayan səbəblərmi axtaracaqdım? Buraxmışdım hamısını. Hava getdikcə qaralır və mən artıq əlimdə heç bir bəhanənin qalmadığını böyük bir ağrıyla görərək şəhərdən uzaqlaşırdım. Həyatdakı yerimi və həyatın mənasını itirmişdim. Yenisini axtarmaq ya da itiriləni yenidən əldə etmək üçün dirəşəcək gücü özümdə tapa bilmirdim. Başqa nə edə bilərdim? Hələ də nə üçün yaşayırdım? Budur, gedirdim, idarədən, arvadımdan, doğulub-böyüdüyüm şəhərdən uzaqlaşır, hər şeyi arxamda buraxırdım; amma bir gün yenə dönməliydim, elə deyilmi? Maqdanın qarşısına çıxıb günahlandırmalarını dinləməliydim, haqlı olaraq məni yalançılıqla günahlandırmalı, danlamalı idi və mən qaçdığımı, alçaqcasına, qorxaqcasına qaçdığımı etiraf etməliydim!

Bunları düşünmək çox qorxunc idi. O zaman düşüncələrlə oynamağa başladım: Bir daha heç evə dönməmək, uzaqlara, çox uzaqlara getmək; heç bir xəbər, heç bir iz buraxmadan, son dəfə qışqırmadan hər hansı bir qaranlıqda, silinib yox olunacaq bir qaranlıqda itib-batmaq… Bütün bunları böyük bir həssaslıqla təsəvvür edərkən bir tərəfdən də özümü aldatdığımı, kimsənin dəstəyi olmadan, yurdumdan, ocağımdan uzaqda yaşayacaq cəsarətin məndə olmadığını bilirdim. Alışmış olduğum yumşaq yatağımdan, evimin nizamından, heç dəyişməyən yemək zamanlarından əl çəkə bilməyəcəkdim! Qorxularıma rəğmən elə bu gecə evə, Maqdaya dönəcək, alışdığım yataqda yatacaqdım. Çöldəki, qaranlıqdakı həyat mənə görə deyildi, çöldə yaşamaq və kim bilir hansı dəlikdə ölüb getmək! “Amma” deyirdim, sonra yenə addımlarımı sürətləndirirdim, amma mənə nə olur belə? Əvvəllər olduqca işləyib-çalışmağı sevərdim. Hərçənd bir az zəif bir insandım; amma bunu elə yaxşı gizlədə bilmişdim ki, indiyədək Maqda belə sezməmişdi. Yaxşı, bir ildir getdikcə artan, beynimi keyidən bu zəiflik haradan gəlir? Mənim kimi olduqca yaxşı bir insan necə olur ki, indi arvadını aldada bilir, xidmətçi qızın sinəsinə şəhvətlə baxır? Bu, içkidən ola bilməz, çünki arağı ilk dəfə bu gün içdim, halbuki bu zəifliyi uzun müddətdir hiss edirəm. Yaxşı, elə isə nədir?

Qırx yaşımı aşmış olduğumu düşündüm. Bir zamanlar kişilərin dəyişmə illərindən söz açıldığını eşitmişdim. Amma tanıdığım qırx yaşını aşmış kişilərdən heç biri mənim kimi dəyişməmişdi. Bir də sevgidən məhrum halda yaşamağımı düşündüm. Kimsəyə sezdirmədən, gizli-gizli həm sayılmaq, həm də sevilmək istəmiş, hər ikisini də istər Maqda, istərsə də içində yaşadığım dairədə böyük ölçüdə tapmışdım. İndi isə bunları yavaş-yavaş itirməkdəydim. Bunun necə baş verdiyini, getdikcə necə inkişaf etdiyini mən də bilmirdim. Mən pisləşdiyim üçünmü bu sevgi və hörməti itirdim, yoxsa bunların itirilməsi ilə köhnə dayaqlarımın çökməsi səbəbiyləmi pis bir insan halına gəldim? Bütün bu suallara cavab tapa bilmirdim; öz haqqımda düşünməyə vərdiş etməmişdim. Oraya, insanı yeyib-bitirən sualların olmadığı yerə tezliklə çatmaq üçün daha da sürətlə gedirdim. Budur, nəhayət hədəfimə çatmış, həbsxana baş nəzarətçisiylə danışdığım gün tapdığım bu kənd meyxanasına çatmışdım.

Şüşədən içəri baxaraq o gün açıqdan-açığa baxışlarıyla kişiliyimi ölçərək az hesab edən o solğun gözlü qızı axtardım. Kiçik, yanan tək lampanın solğun işığı altında oturub nə isə tikirdi. Uzun müddət qıza baxdım; heç cür qərar verə bilmir, öz-özümdən niyə bu qızı axtardığımı soruşur, ağrılı, şəhvət dolu bir alçaldılma hissi içində cavab tapa bilmirdim.

Amma artıq bütün bu suallardan bezmiş, yorulmuşdum. Az qala qaça-qaça çıxdığım meyxananın bir neçə mərmər pilləsini geridə qoyub, qaranlıq girişdə qapının toxmağını əlhavasına tapıb dərhal içəri girdim. Canlı, şən bir səslə:

–Bax budur, yenə gəldim, gözəlim! – deyərək özümü qızın yanındakı bir həsir kresloya atdım. Bu anda etdiklərim normal vaxtlarımdakı davranışlarıma elə yad, əvvəlki ölçülü-biçili rəftarıma elə zidd idi ki, mən belə bu halıma çaşıb qaldım. Öhdəsindən gəlib-gəlməyəcəyi bilinməyən çətin bir rolu üzərinə götürmüş, amma oyunu axıra qədər müvəffəqiyyətlə icra edən bir aktyor qorxulu, narahat bir həyəcanla necə seyr edilirsə, mən də elə bir çaşqınlıqla etdiklərimə baxırdım.

Qız tikişdən başını qaldırıb, bir anlığa açıq rəngli gözlərini mənə dikdi, sonra:

–Ah, sizsinizmi! – dedi. Bu iki sözün altında yenə şəxsiyyətim haqqındakı mühakimə yatırdı.

–Mənəm də, həyatım! – dedim, əslində mənə çox yad olan bir hazırcavablıqla özündənrazı bir haldaydım. – Və sizin bu gözəl “Stange”lərinizdən bir, üç ya da beş qədəh içməyə gəldim, istəsəniz siz də mənimlə için.

–Mən araq içmirəm, – qız soyuq tərzdə müqavimət göstərərək dedi. Qalxıb bara getdi, kiçik bir stəkan və bir şüşə götürərək masaya yaxınlaşıb içkini qoydu. Sonra əvvəlki yerində oturdu, şüşəni də yanına, yerə qoydu.

–Üstəlik, 25 dəqiqədən sonra bağlayırıq, – deyib tikişinə davam etdi.

–Mən də tez içərəm, – deyərək stəkanı götürüb axıra qədər içdim. – Araq içmirsinizsə, – deyə davam etdim, – sizin üçün bir şüşə şərab ya da şampan şərabı sifariş vermək istəyərdim, əlbəttə, əgər burada belə şeylər tapılırsa. Mənim üçün bunu ödəmək çətin deyil.

Bu vaxt stəkanımı yenidən doldurmuşdu; onu da birnəfəsə bitirdim. Bütün başıma gələnləri unutmuş, içində olduğum bu anı yaşayırdım. Özünü çəkən, amma yenə də bu məsələdə çox təcrübəli olduğu aydın olan bu qız mənə açıqdan-açığa həqarətlə baxırdı.

–Şampan şərabı var, – dedi, – üstəlik, çox sevirəm, amma bunu ağlınızdan çıxarmayın, nə sərxoş olaram, nə də bir şüşə içki sifariş verdiyiniz üçün sizinlə yatağa girərəm.

Bunları deyərkən heç utanmadan, dümdüz üzümə baxırdı, rolumu davam etdirməyə məcbur idim:

–Elə bir şeyi düşünən yoxdur, quzum, gətirin şərabınızı. Mənim yanımda heç narahat olmadan içə bilərsiniz. Siz mənim üçün başqa bir planetdən gələn mələksiniz, – bir qədəhi də başıma çəkdikdən sonra dedim. – Tanrının mənə göndərdiyi pislik mələyi! Sizi görmək mənə bəs edir.

–Baxmaq pulla deyil, – deyib qısa, pis bir gülüşlə güldü. – Siz də mənə qəribə bir övliya kimi görünürsünüz. Amma elə bu axşam sizin niyə belə həyəcanlı olduğunuzu öyrənəcəyəm.

Sonra bir stəkan da doldurub qalxdı, şampan şərabını gətirməyə getdi. Bu dəfə işi daha uzun çəkdi. Əvvəlcə pərdələri bağladı, sonra çölə çıxdı. Girişdəki çöl qapını, ardından meyxananın qapısını qıfılladığını eşitdim. İçəri girərkən:

–Bağladım meyxananı, artıq kimsə gəlməz. Burada qalanlar da çoxdan yatıblar, – dedi. Sonra gəlib önümdə dayanaraq lağlağı bir rəftarla: – Amma buna görə əsla ümidlənməyin!

Heç mənim cavab verməyimə fürsət vermədən yenə yanımdan uzaqlaşdı. Qızın yoxluğunu fürsət bilərək dərhal ard-arda iki, üç stəkan da doldurub içdim. Sonra əlində ağzı qızılı zərlə sarılmış bir şüşəylə döndü.

Masanın üstünə bir şampan qədəhi qoydu, bacarıqlı əlləriylə şüşənin ağzını açdı və partlatmadan tıxacı çıxardı. Ağ köpük şüşənin ağzından daşarkən dərhal qədəhimə süzdü, bir az gözlədi, sonra yenə süzdü. Qədəhi götürüb ağzına apararkən:

–Şərəfinizə içmirəm, – dedi, – çünki o zaman mənimlə qədəh toqquşdurmaq istəyəcəksiniz, halbuki bu anda yetərincə sərxoşsunuz.

Etiraz etmədim. Həqiqətən sərxoşluq bütün bədənimi bürümüşdü, içimdə sanki bir arı pətəyi varmış kimi hər yanımdan vızıltılar, uğultular gəlirdi. Qədəhi yerinə qoydu, gözlərini qıyaraq mənə baxdı və lağlağı tərzdə dedi:

–Deyin görək, mən yoxkən neçə qədəh araq içdiniz? Beş? Altı?

–Sadəcə üç! – deyə güldüm. Utanmaq ağlımın ucundan da keçmirdi; bu qızın yanında bu cür hissləri bütünlüklə itirmişdim.

–Adın nədir sənin?

–Bura tez-tez gələcəksənmi? – sualımın cavabında dedi.

–Bəlkə də, – bir az çaşqın halda dedim. – Niyə soruşursan?

–Adımı öyrənib nə edəcəksən? Burda bir yarım saat da oturacağıq; “quzum”, “gözəlim”-filan deyirsən, yetər də…

–Demək adını demirsən, – deyə hirslə qışqırdım.

–Nə fərqi var!

Şüşəni götürüb bir qədəh də süzdüm. O zaman artıq əməlli-başlı sərxoş olduğumu və daha içməməli olduğumu anladım, amma özümü saxlaya bilmirdim. İçkiyə olan meylim üstün gəldi. Beynimdəki rəngli xəyallar məni yoldan çıxardır, içimdəki indiyə qədər heç içinə girilməmiş qaranlıq guşələrin cazibədarlığı qarşısında duruş gətirə bilmirdim. Bilmədiyim, tanımadığım bir səs çox uzaqlardan yavaşca məni çağırırdı.

–Bura daha tez-tez gəlib-gəlməyəcəyimi bilmirəm, – ehtirasla dedim. – Dözə bilmirəm sənin varlığına, sənə nifrət edirəm, amma yenə də bu axşam sənin yanına qayıtdım. Bu gün həyatımın ilk arağını içdim, sən verdin onu mənə, araqla birlikdə yavaşca qanıma qarışdın, zəhərlədin məni. Arağın ruhu kimisən, havada süzülən, sərxoş edən, pulla satın alına bilən…

Qıza baxırdım, nəfəsim kəsilmişdi; haradan gəldiyini bilmədiyim, ağzımdan tökülən bu sözlərə ən çox təəccüblənən mən olmuşdum. Qarşımda otururdu. Əlindəki tikişi buraxmışdı. Corabsız ayağında qırmızı ayaqqabılar, ayağını ayağının üstünə aşırmış, qırmızı yubkasını dizinin üstündən bir az yuxarıya doğru çəkmişdi. Baldırları bir az möhkəm, amma uzun və çox cazibədar idi. Sağ baldırında az qala bir qəpik böyüklüyündə qəhvəyi rəngli xal vardı, gözəl görünürdü. Əlindəki siqaretdən çəkdiyi tüstünü dodaqlarının arasından sovurur, gözünü qırpmadan baxırdı.

–Davam et görək, – dedi, – açılırsan… Davam et…

Düşünməyə çalışdım. Mən nə danışırdım bu qıza? Ürəyimdən onu qucaqlamaq, əlləmək keçir, bunun üçün özümü güclə saxlayırdım. Həsir kresloda yaxşıca arxaya söykəndim, əllərimlə möhkəm-möhkəm kreslodan tutdum. Sonra birdən yenə danışmağa başladığımı eşitdim. Çox yavaş və aramla danışır, arada həyəcandan nəfəsim kəsiləcəkmiş kimi olurdum.

–Mən bir ticarətçiyəm, – dediyimi eşitdim. – Çox yaxşı bir işim vardı, amma indi müflisləşmək üzrəyəm. Hər kəs, hər kəs məni lağa qoyacaq, əvvəlcə arvadım… Bir çox səhvlər etdim, Maqda bunların hamısını üzümə vuracaq. Bilirsənmi, Maqda arvadımın adıdı…

Gözlərini məndən ayırmırdı. Pudralanılıbmış kimi görünən dümağ üzü yüngülcə şişmişdi, demək olar ki, rəngsiz gözlərinin üstündəki tünd rəngli qaşları yay kimi idi.

–Amma firmadan daha çox pul götürə bilərəm, bir neçə min mark. Sırf Maqdanı hirsləndirmək üçün belə edə bilərəm. Maqda firmanı qurtarmaq istəyir. Məndən artıqdımı? Sata bilərəm əlimdəki işləri, həm də indidən bilirəm kimə satacağımı, çox yeni bir firmaya. Bunun üçün mənə on, bəlkə də on iki min mark ödəyərlər. Səfərə çıxarıq səninlə… Heç Parisə getmisənmi?

Mənə baxır, amma üzündən nə dediklərimi təsdiqlədiyi, nə də təəccübləndiyi hiss olunurdu. Daha sürətlə təngnəfəs danışığıma davam etdim: