K???l?r, evl?r, agaclar, h?r g?n d?f?l?rl? yanindan ke?diyi, g?rd?y? bu m?nz?r?l?r h?m?nki olsa da, sanki n? vaxtsa c?mi bir g?nl?k s?f?rd? oldugu s?h?r? qayitmisdi…
Yalniz indi anladi ki, ona tanis g?l?n s?h?r? bir g?nl?k s?f?r adi s?f?r deyilmis, ?mr?n?n bir g?n kimi ke??n b?y?k zaman k?siyi imis…
S?h?r yuxusundan oyanmagi, g?z?l sevgilisinin zil qara sa?larinin barmaqlarina dolasmasi, t?l?sm?d?n yatagindan qalxmasi, sevgilisini qollarina alib ?p?sl?r? q?rq etm?si, g?zl?ri saatda, t?l?m-t?l?sik yediyi iki sarili qayganaq…
?z?n? avtomobilinin s?kani arxasina atib s?h?rin gec yanan isiqforlarini bir-bir saymasi, usaqlarinin dogulmasi, v?t?n? xidm?t saydigi v?zif?sinin daha bir pill? d? y?ks?lm?si ?mr?n?n g?nortasi idi. Bir g?n i?ind? yasadiqlarinin fonunda t?lasli, y?k? b?y?k, t?nb?l bir g?norta…
Alatoranliqdaki darixmaq, sanki d?nyani yenid?n qura bil?c?kl?rin? inanan dostlarla sabah he? bir ?h?miyy?ti olmayacaq m?zakir?l?r, onun istedadinin qarsisina s?dd ??k? bilm?y?nl?rin g?lm?li arqumentl?ri v? oxucusu olmayan h?mkarlarinin yorucu s?hb?tl?ri gec?ni yaxinlasdirir – o gec?ni ki, s?h?r yuxudan oyanmamaq da var.
Amma bu gec? dig?rl?rind?n f?rqli idi. Yuxularinda h?r sey eyni m?kanda bas verirdi. T?kc? bu gec? h?r sey bir az basqa c?rd?.
Iki dagin arxasinda dayanmisdi; onlari ?iyinl?rin? qoydugu n?h?ng ?ll?rl? ?z?n? t?r?f sixan qayaliqdan s?z?l?n s?lal? daglarin salamlasib yan-yana tutduqlari das ovuclarina axaraq bir g?l yaratmisdi.
Iki dagin qoynundaki palid, c?k?, sam agaclari, yemisan, qaragil? kollari bir-birl?rin? sarilib ?p?s?rd?l?r.
Bura ne?? ill?rdir onun yuxusunda t?krarlanan eyni m?kan idi. Amma bu gec? h?r iki dagin ?t?yini mavi d?niz d? d?y?cl?yirdi.
D?nizin sularina bas vurdu. Burnuna tanis, duzlu qoxu g?ldi. Beynini qurcaladi. H?, ?r?yin? axan g?z yaslari…
D?nizd?n ?ixib qurulanandan sonra sahil boyu uzanan g?zg? kimi yolla velosiped s?r?rd?… Bird?n sag t?r?fd? p?nc?r?l?ri birbasa d?niz? a?ilan hotel g?r?nd?. Hotelin qarsisinda dayanib velosipedi divara s?yk?di. I??ri ke?di. Girisd? bir n?f?r peyda oldu. Onu diqq?tl? s?z?nd? anladi ki, bu adami agli k?s?nd?n taniyib.
Vasifi g?rc?k arxadaki genis zala ke?di. Boynundaki qizil z?nciri agzina salib ?eyn?yirdi: “Bizi burda da rahat buraxmirsan… Qoymazsiniz kef el?y?k?”
–Dey?k ki, m?n velosipedl? t?sad?f?n g?lib bura ?ixmisam. Sorusmaq ayib olmasin, sizin burda n? isiniz var?
–Bu hotel m?nimdir, – dey? z?ncir ?eyn?y?n aciqla dill?ndi, – ?linizd?n hara qa?aq, imkan verin yasayaq da....
Velosipedini g?t?r?b getm?k ist?yirdi ki, metrodotel qiyaf?sind? yorgun, yasli bir kisi yaxinlasdi:
–M?ni tanimadiniz?
–Yoox, bagislayin, – t??cc?bl? baxmaga davam etdi.
–Qan-t?rl? tikdiyiniz bu hotelin siz? m?xsus olmasi bar?d? s?n?dl?ri ?z g?zl?riml? g?rm?sd?m, – deyib metrodotel qeyb oldu.
S?h?r yuxudan ayilanda saat s?kkizin yarisini g?st?rirdi. Bir fincan q?hv? i?ib is? yollandi. Gec? g?rd?y? g?z?l hotelin n? vaxtsa ona m?xsus olmasini n? illah ets? d?, xatirlaya bilm?di…
?rik bagi
“Kiminin ?vv?li, kiminin sonu” deyirl?r. H?r??nd b?z?n son da el? ?vv?l kimi olur…
S?h?r h?r t?r?fd?n meyv? agaclari il? ?hat?l?nmisdi. M?rk?z? yaxin bir ?rik bagi vardi ki, sagird v? m??lliml?rin ?oxu yolu qisaltmaq ???n cigirlari il? m?kt?b? gedirdil?r.
M?din? bu g?n evd?n ?ox erk?n ?ixmisdi. Bagin ortasinda balaca ada kimi g?r?n?n b?y?rtk?n kollarinin arxasinda gizl?nib kimis? g?zl?yirdi. ?trafi g?z?tl?y?nd? nisb?t?n iri g?vd?li, qoca ?rik agacinin arxasinda m?kt?bin son sinfind?, ?z?nd?n ?? sinif yuxarida oxuyan S?idin d? pusquda oldugunu g?rd?.
Haminin qorxdugu S?id ?? il idi, sinifd? qalirdi. Direktordan tutmus birinci sinif sagirdin? kimi h?r k?s onun m?kt?bd?n r?dd olub getm?sini ist?s? d?, buna birc? d?rs hiss? m?diri Ibad m??llim mane olurdu. O, sag-salamat olan atasinin goruna and i?misdi ki, S?idi ?? il sinifd? saxlayib attestat ?z?n? h?sr?t qoymasa, kisi deyil. S?z?n?n ?st?nd? durub saxladi da. Basindaki yaniq yerinin agrisi yalniz bundan sonra onu rahat buraxdi…
Ibad m??llim daz idi v? ke??linin g?r?n?n hiss?sind? qara xali xatirladan bir yaniq yeri vardi. Deyil?n? g?r?, ona m?lum olur ki, ail?d?ki on bir usagin ?n b?y?y? olan S?id bazarda g?y-g?y?rti satdigi ???n d?rs? g?lmir. El?m?yib t?nb?llik, bazara gedir v? S?id? deyir ki, sabah d?rs? g?lm?s?n, s?ni m?kt?bd?n qovacagam. S?id d? yenic? yandirdigi siqaretd?n bir-iki qullab vurub deyir ki, m??llim, bagisla, on bacim var, onlarin d?rdind?n ??kir?m.
Sagirdinin onun g?z? ?n?nd? siqaret ??kdiyini g?r?b ?s?bl?s?n Ibad m??llim deyir, “Neyniyim, al?, on qizi m?n g?tirmis?m d?nyaya?”. S?id d? ?ixir pistaxtanin ?st?n?, deyir, “m??llim, bir qullab da vurum, kisi deyil s?nn?n getm?y?n.” Sonra da d?rs hiss? m?dirin? isar? edir ki, qulagini yaxin g?tir, vacib s?z?m var. Ibad fikirl?sir ki, bu imansiz h?l?m-h?l?m qulaga s?z dey?n deyil – ?c?ba, n? vacib s?zd?r ki, bu ?bl?h m?nim qulagima dey?c?k? Maraqla qulagini S?idin agzina yaxinlasdiranda birc? s?z esidir: “ke??l”.
–N? dedin s?n, itd?n ?m?l? g?l?n? -Ibad ?l atir ki, S?idi bogazlasin, o da siqaret? son qullabini vurub, m??llimin ke??linin ortasina basib s?nd?r?r: “Al?, ke??ls?n d?…” dey? pistaxtanin ?st?nd?n tullanib qa?ir. Azyasli olmasini, h?m d? ?oxusaqli anasinin ora-bura yazacagini n?z?r? alib Ibad S?idd?n polis? sikay?t etmir, amma qisasini onu ?? il sinifd? saxlamaqla alir…
M?din? fikirl?sdi ki, S?id basina t?z? oyun a?maq ???n yen? d? Ibad m??llimi g?zl?yir. Amma Ibad ?rik bagi boyunca olan cigirlarin he? birind? g?rs?nmirdi, onun yerin?, S?idin arxasinda gizl?ndiyi agacin d?z ?st?n? ged?n cigirla Marianna ir?lil?yirdi…
Indi kimya laboratoriyasinda laborant isl?y?n Marianna m?kt?bi ke??n il bitirmisdi. O, h?r?k?t etdikc? qisa ?t?yi iki yastiga bird?n ??kilmis ?zl?y?, k?yn?yi is? iki c?rco yemisin? dar g?l?n torbani xatirladirdi. Marianna S?idin gizl?ndiyi agaca ?atanda oglan pusquda dayanmis ac qurd kimi qarsisini k?sdi. Lal-dinm?z S?idin g?zl?rinin i?in? baxan qiz yoluna davam etm?k ???n addim atanda oglan c?ld yana ??kilib yol verdi, Marianna il? yanasi ged?-ged? bird?n sol ?li il? qizin belini qamarlayib dodaqlarina kilidl?ndi. M?din? uzaqdan S?idin sag ?linin qizin koftasinin i??risin? girdiyini, qizin “el?m??” dey? nazla dartindigini, oglanin qollari arasinda qivrildigini, uzaqlasdiqca ara-sira dayanib ?p?sd?kl?rini izl?dikc? b?d?nin? istilik yayilir, yanaqlarinin od tutub yandigini hiss edirdi. Y?ng?lc? k?ks ?t?r?b bagi bir d? s?zd?, ?iynind?ki ?antasini ?ixarib ?lind? hazir v?ziyy?td? saxladi. Sinif yoldasi Vasif yaxinlasanda M?din? paltarlarina ilis?n b?y?rtk?n kollarini t?l?sik d?f ed?r?k ?antani qaldirib var q?vv?si il? arxadan onun basina ?irpdi.
Biglari t?rsin? yazilmis T h?rfini xatirladan sinif r?hb?ri Atabala m??llim bagin ortasinda g?r?nd?. Arxasinca bir d?st? usaq g?ls? d?, he? kim m??llimd?n ?n? ke?m?y? c?r?t etmirdi. Aramla m?kt?b? dogru yeriy?n sinif r?hb?ri uzaqdan M?din? v? Vasifi g?r?b addimlarini yeyinl?tdi. Qiz h?r d?f? ?lind?ki ?antani yell?yib Vasifi vurmaga ?alissa da, oglan ?li il? z?rb?l?ri d?f edib sakitc? yoluna davam edirdi.
Q?z?bl? dodaqlari sixilmis, alni qirismis M?din? “H?s?yeva, bu n? biabir?iliqdir?” dey? aciqlanan sinif r?hb?rinin s?sini esitmirmis kimi Vasifin ?st?n? cumurdu. Atabala m??llim ?atib onun s?zl?rin? m?h?l qoymayan qizin qolundan tutub k?nara it?l?di. T?rd?n sif?tin? yapismis sa?larinin arasindan g?r?n?n bir g?z? il? q?z?bl? m??llimin? baxan M?din? d?liy? d?nm?sd?.
– Bu usaqdan n? ist?yirs?n, H?s?yeva? S?nd?n sorusuram, cavab ver, – Atabala m??llim bagirdi,– Niy? vurursan onu?
M?din? q?z?bind?n bogulsa da, agalaya da bilmirdi: – O niy? bel? yarasiqlidir? Niy? axi? Niy? d?, niy?? – ?syana b?nz?r bu nidasina usaqlar b?rkd?n g?l?sd?l?r. Onlarin g?l?n ??hr?l?rin? baxdiqca M?din?nin q?z?bi alovlanirdi.
Atabalanin ?st dodagindaki t?rsin? T h?rfi h?mis? ?s?bl?s?nd? oldugu kimi yen? qalxib endi:
– Atana de m?kt?b? g?lsin, it k???y?, s?n qizixmisan, – dey? M?din?y? ??mkirib Vasifin qolundan tutaraq yoluna davam etdi: -Atana z?ng ed?c?m, dey?c?m bu usagi qorumaq lazimdir. Amma m?n? bir sey maraqlidir. X?trin? d?y?nl?rin sindirmadigin burunlari qalmayib, bir qizin ?hd?sind?n g?l? bilmirs?n? Niy? sa?indan tutub atmadin k?nara?
– Qiza ?l qaldirmazlar, m??llim, oglanlara baxma, – dey? Vasif mavi g?zl?rind?n g?l?ms?di.
Atabala m??llimin bu yeniyetm? oglanin b?y?kl?rsayagi t?mkinind?n xosu g?ldi, bigalti g?l?ms?dis? d?, Vasifl? qasqabaqli danisdi:
–Hmmm… S?nin isin ??tin olacaq. ?vv?ll?r t?kc? r?qibl?rin, oglanlar ilisirdi s?n?, indi qizlar da… Qanlari xarab k?p?k usaqlari! – Atabala m??llim T h?rfin? oxsayan biginin altindan deyin?-deyin? ir?lil?dikc? Vasif anlamirdi ki, sinif r?hb?ri ?z-?z?n? danisir, yoxsa onunla. Yaxinlasdiqca giris qapisinin qarsisinda g?r?n?n m?kt?bin ?n g?z?l qizi Amaliyanin ?z?n? g?l?ms?m?si Vasif? birc? anda h?r seyi unutdurdu, b?t?n narahatligi yoxa ?ixdi, ??hr?sin? nurlu bir t?b?ss?m yayildi…
M?din? S?id? qosulub Rusiyaya qa?misdi. Rostova g?ldikl?ri ilk g?n kiray? ev tutdular. Ev sahibl?ri kommunal m?nzilin bir otagini onlara vermisdi. Ev sahib?si Mariannaya ?ox oxsayirdi. Uzaq yol g?lib yorulduqlarindan M?din? das kimi yatmisdi. Gec?nin qaranliginda s?s-k?yd?n ayilanda basi ?st?nd? polisl?ri g?rd?, t?las v? qorxu i?ind? boylananda S?idi agzi?st? uzadib qollarini qandallayirdilar…
S?id ev sahib?sini zorlama c?hdi ittihami il? s?kkiz il azadliqdan m?hrum edildi. M?hk?m?d? m?lum oldu ki, s?n dem?, M?din? yatandan sonra S?id su i?m?k ???n m?tb?x? ke?ib, orada ?ay i??n ev sahib?sini Marianna il? “s?hv salib”, arxadan qucaqlayib sin?sini oxsamaga baslayir. Qadin ?igir-bagir salmaq ist?y?nd? agzini ?li il? qapadir, d?s?n?r ki, xoslandigindan bel? edir. Ev sahib?sinin ?ri Saveliy m?tb?xd?ki h?nir? qa?ib g?lir v? iri tavani arxadan S?idin basina ?irpir. Sonra polis? z?ng edir…
M?din? atasinin evin? qayitmadi. Bazarlarda, pistaxtalar arasinda gec?l?di. ?mid etdi ki, S?id c?zasini ??kib qurtarandan sonra evl?n?c?kl?r. Onlarin he? ilk gec?si d? olmamisdi. Yol yorgunu olduqlari o ilk gec? S?id yaninda yatan M?din?ni Mariannanin b?nz?rin? d?yismisdi. M?din? ill?rl? g?zl?s? d?, S?id h?bsd?n qayitmadi; kamera yoldasini ?ld?rd?y?n? g?r? daha iyirmi il h?bs, sonra daha bir ne?? cinay?t… M?din? d?nyanin ?n x?bis duygusu olan ?mid? aldana-aldana, S?idi g?zl?y?-g?zl?y? qariyirdi. Bir d?f? onu Rostovun m?rk?zi bazarinin qarsisinda masin vurdu. B?t?n s?m?kl?ri ?ilik-?ilik olmusdu, sagalmasi uzun ??kdi. G?z?nd? axsayir, bir g?z? d? g?rm?rd?. B?z?n basina daha n? g?l? bil?r dey? d?s?n?rd?. Bu ?mr? niy? yasamisdi? Niy? bel? yasamisdi? Indi n? etsin, kim? ?z tutsun, bilmirdi. Amma n? olursa olsun, v?t?n? d?nm?y? ?z? yox idi. B?lk? d?, utanmaqdan daha ?ox hikk?sind?n geri qayitmaq ist?mirdi.
Bir s?s? aragi dibin? kimi bosaldib, ayilanda Moskva-Baki qatarinin plaskart kupesind? idi. Qatar Yalamani ke?misdi. He? bilmirdi, getsin, ya geri d?ns?n, dey?s?n, indi el? d? f?rqi yox idi…
Ata-anasi ?oxdan r?hm?t? getmisdi. Yegan? qardasi Vladivastokda mi?man idi. Kims?siz evl?rinin qarsisinda dayanib n?yis? xatirlamaga ?alisir, amma ruhunda he? bir s?s, he? bir h?nir duymurdu. Xatir?l?r d? onu t?rk etmisdi. Qonsulardan biri onu g?cl? tanidi, hasardan asib h?y?t qapisini a?di ki, k???d? qalmasin.
Bayaqdan susqun qalib qonsunun suallarina cavab verm?k ist?m?y?n M?din? bird?n sanki ?n vacib seyi xatirlayibmis kimi sorusdu:
–Usaqlar m?kt?b? yen? d? ?rik bagindan ke?ib gedirl?r?
Qonsu bu an d?nyanin ?n m?nasiz sualini ver?n M?din?y? t??cc?bl? baxdi:
–Yox, ay qiz, indiy? ?rik bagi qalar?! Agaclari k?sib bagi camaata ev yeri kimi payladilar…
H?l? qatarda M?din?nin basinda d?li bir h?v?s oyanmisdi, t?kc? o ?rik bagini yenid?n g?rm?k ist?yirdi – basqa he? n?yi, he? k?si. Qonsunun s?z?nd?n sonra M?din?nin k?d?rli ?z?nd? zorla sezil?n t?b?ss?m?n k?lg?si dolandi. Qonsu g?z?n? onun n? ifad? etdiyi b?lli olmayan ?z?nd?n ??km?d?n “bagin yerind? t?z? m?kt?b, bir d? prokurorluq binasi da tikibl?r” dedi.
Qonsunu yola salan M?din? ill?r ?nc? onun olan p?nc?r? ?n?nd?ki ?arpayisina yaxinlasdi. He? n? d?yism?misdi. H?min k?hn?, bir yani ?yilmis ?arpayiya ?z??st? s?rildi. Bu ?arpayini ?ox sev?rdi. H?r gec? yuxusunda ?rik bagini g?r?rd?. B?lk? d?, yuxu deyil, x?yal idi: agaclar ?i??k a?ardi, o is? Vasifl? ?l-?l? agaclarin arasi il? m?kt?b? ged?rdi… M?kt?bd? is? Vasifl? Amaliyanin bir-birin? uzaqdan t?b?ss?m? onun ?rik ?i??yi r?ngind?ki b?t?n x?yallarini alt-?st edirdi.
Ert?si g?n M?din? ayaqlarini s?r?y?-s?r?y? bir vaxtlar ?rik baginin oldugu t?r?f? yollandi. Qonsunun dedikl?rin? r?gm?n ?mindi ki, gedib bagi yerind? g?r?c?k. Bagdan is? ?s?r-?lam?t yox idi, yalniz f?rdi yasayis evl?ri v? inzibati binalar. M?din?nin g?z? o bagdan qalmis he? olmasa t?k bir ?rik agaci axtardi. Yeni ??kilmis yolun o biri t?r?find? balaca bir agac g?z?n? d?ydi. Saga-sola s?t?y?n masinlarin arasindan yolu ke?m?y? ?alisirdi. M?hv olmus bagin son isartisindan sorusacagi ?ox sey vardi.
