Убырлар уянган чак

–Аучыларның кайтканы күренмәде, – диде Һидият, өй ишегенә догалы язу беркетеп, – Бу вакытка калгач, кайтмаслар да инде…

–Эх, ул убырларның оясын тапсаң иде…– Айрат ачудан тешләрен шыгырдатып куйды, – Белер идем ничек…

–Башта төнне үткәрергә кирәк әле…

–Әйе, – Һидият шкаф ишеген ачып белизна шешәләре тартып чыгарды, – Менә боларның капкачын тишә тор әле, Илһам. Ә син, Айрат, бензин тутыр…

Шешәләр әзер булуга веранда ишеген шакыдылар. Без тынып калдык. Дөбердәү тагы кабатланды.

–Килделәр…

–Сабыр итегез! – Һидият ишеккә атлады, тик шул мизгелдә тәрәзә кактылар, – Кем бар анда?

–Һидият абый! Ач! Коткар мине! – дип җаны өзелеп кычкырды бер кыз.

– Айрат, прожекторларны кабыз!

Ут кабынуга ук, тәрәзә челпәрәмә килде. Анда Наилә иде. Чәч-башлары тузган, елаудан күзләре шешенеп беткән, битләре сыдырылган.

–Зинһар өчен, тизрәк! – дип кычкырды ул, – Тизрәк!

Һидият рам калдыкларын бәреп төшерде дә күтәреп алырга теләп, Наиләгә сузылды. Айрат аның аягына барып ябеште:

–Вампир бит ул! Һидият абый… Вампир!

–Түгел! – Һидият аны тибеп очырды, Айрат прожектор өстенә барып төште. Бер мәлгә тәрәзә караңгылыкка чумды. – Илһам, ярдәм ит.

Һидият Наиләне тәрәзә төбенә бастырган иде инде. Кинәт ниндидер дәү кошның канат кагышы ишетелде дә күз ачып йомганчы юкка чыкты. Айрат торып басты. Прожектор нуры кабат сибелде. Төсе качкан Һидият кашларын җыерып безгә борылды. Аның кулында Наиләнең күлмәгеннән калган ертыклар гына иде. Ул аларны ачу белән идәнгә бәрде дә бер ни дә дәшмәде.

Авыр тынлык урнашты.

Үткән төндә Зәлифәне күргәннән соң мин дә Наиләне вампирдыр дип уйлаган идем. Менә бит ничек килеп чыкты.

–Гафу ит, Һидият абый… – диде Айрат еларга җитешеп, – Гафу ит…

Һидият аны кочаклап алды. Башыннан сыпырды. Аркасыннан сөеп куйды. Дәшмәде. Өстәл тартмасыннан шырпы каплары алып безгә таратып бирде.

–Прожектордан куркалар, – диде аннан соң, – Болай булса, иртәгәгә кадәр яшәячәкбез.

–Наилә жалкы, – диде Айрат, иренен кымтып, – Әгәр мин комачауламасам…

–Нишлисең, сугыш югалтусыз булмый…– Һидият елмайгандай итте, – Суыткычта кыярлар бардыр. Шуларны турый тор әле. Корсак ачты.

Мин стенадагы сәгатькә карап алдым. Бер тулып килә. Кояш чыкканчы биш сәгать калган. Биш сәгать вакыт миңа гасырлардан озын булып тоелды.

* * *

Һидиятның тынычлыгы безгә дә йокты. Прожектор уты алмас ераклыкта исәпсез шәүләләр күренә, алар әле кеше, әле кош кыяфәтенә кереп безгә якынаерга тырышалар, әмма элекрның көчле нурларына эләгү белән хәлсезләнеп кире чигенергә мәҗбүр булалар, тәкатьсезрәк кыланганнары эреп юкка чыга иде. Бу күренешне сәгатькә якын хәвефләнеп күзәткәннән соң, тынычланып калдык.

–Бүген исән калачакбыз, – диде Һидият, Айрат әзерләгән табынга утырып, – Ә хәзер капкалап алырга да мөмкин.

Өстәлдәге ризык мулдан булмаса да, бик тәмле сыман тоелды, хәер, картыйның коймагыннан башка бер нәрсәдә ашамадык ич, ансы да әле бөтенләе белән диярлек кире чыгып бетте. Кыярны суган белән бергә турап өстенә көнбагыш мае салсаң һәм күп итеп тоз сипсәң, телеңне йотарлык була икән. Без ашау ләззәтенә бирелеп, урамда – төн, ә тирә-ягыбызда бугазыбызга ябешергә торган вампирлар икәнен дә оныта яздык. Әмма алар безне онытмады. Әле веранданың караңгы почмагына килеп җәнҗал куптардылар, әле өй түбәсенә менеп сикергәләделәр. Тик без моңа артык игътибар бирмәдек. Өйне җимерә алмасларын да, җимергән хәлдә прожекторлар утына якын килмәячәкләрен дә яхшы белә идек. Өстәвенә кыяр тәмле, ә без ач идек. Ләкин вампирлар да ач иде. Ә без тәмле идек…

Туктаусыз дөбер-шатыр килгән тавышлар кинәт тынып калды. Без инде шау-шуга күнегә төшкән идек. Көтмәгәндә чолгап алган тынлык күңелгә шом өрде, ул каты да авыр да булып тоелды. Без калакларыбызны куеп тынып калдык. Һидият тәрәзә янына юнәлде.

–Алар китә, – диде ул бераздан, – Алар безне калдырып китә!

–Ура!

–Ура!

Ләкин Һидият шатланып кычкырырга ашыкмады. Ул тәмәке кабызды. Өй эченә күз йөгертеп чыкты. Кабат тәрәзә янына килде. Һәм сүгенеп куйды.

–Шайтан алгыры!

Без дә аның янына басып тәрәзәләргә капландык.

Борынгы хәрбиләр сыман тезелеп баскан сарыклар башларын түбән иеп безгә таба килә иде.

–Прожекторларны шуларга төбәгез! – дип кычкырды Һидият, – Тиз!

Без прожекторларны сарыклар өстенә юнәлттек. Аларның күбесе эреп акты, шартлады, егылып калды, ләкин зыян күрмәгәннәре сөзәргә әзерләнеп безгә якынаюын белде. Электр нурыннан юкка чыкканнарын яңалары алыштырды, аларны – тагы бүтәннәр. Без ут сиптергән солдатлар кебек прожекторларны әле анда, әле монда юнәлттек. Сарыклар меңәрләп кырылса да, алар тагын, тагын пәйда булды, бу агымның чиге дә, чамасы да булмас төсле иде. Тик бераздан алар сирәгәйде. Әмма исән калганнары да җитәрлек иде әле һәм алар коймаларны катырка урынына гына ертып узып өйне китереп сөзде. Йорт, давылдагы кораб сыман, селкенеп куйды. Мин идәнгә барып капландым. Прожектор кулдан төшеп китте. Ул арада караңгыланып калган тәрәзә аша бер өер кош очып керде. Һидият утын “кунаклар”га төбәп минем алга басты. Берничә кош яктылыкта эреп чәчрәде, өй эченә сасы ис таралды, берничәсе прожектор нурыннан читкә тайпылды, тик Һидият аларны да юк итте. Мин үз прожекторымны эләктереп тәрәзәгә яктырттым. Сарыклар инде юкка чыккан иде, калган берничәсен Айрат дөмектереп куйды. Дөнья кабат тынычланып калды.

–Өй эчендәге лампочкалар аларны үтерми, – диде Һидият, – Кичә алай түгел иде…

Көтүе белән караңгы тәрәзәгә омтылган вампирларның барсы да диярлек һәлак булды, исән калганнары качып китте. Ләкин алар барыбер бихисап иде әле. Без элекечә урамга яктыртып торуыбызда булдык. Ахырда Һидият прожекторын урынына беркетеп куйды. Без дә шулай иттек.

–Сәгать дүрт! – дип кычкырды Айрат, – Тагын ике сәгать түзсәк…

–Ике сәгать! – Бу миңа биш сәгатьтән дә озаграк булып тоелды, – Озын бер гомер…

–Түзәбез, егетләр… – диде Һидият, тик шундук яман сүгенеп пржекторы янына сикерде, – Айрат, анаңны!..

Ничек кенә җитез кыланмасын Һидият, бу юлы, барыбер, соңлады. Карават астыннан килеп чыккан кош күз ачып йомганчы кеше сурәтенә керде дә Айратның муенына ябеште. Мин сөялеп торган усак таякны эләктереп, вампирның йөрәгенә кададым. Таяк купшак карга кергәндәй җиңел керде. Вампир, танышсыман күренгән чибәр хатын кыяфәтен югалтып, череп таркала башлаган мәеткә әверелде дә чәчрәп юкка чыкты. Айрат хәлсезләнеп идәнгә егылды.

– Анаңны!.. – Һидият ачуыннан тончыгып безнең янга килде, Айратны күтәрергә итте,– Шайтан алгыры…

–Бетте, – диде Айрат, соңгы көчен җыеп, – Ул тешләде мине. Барсы да бетте…

–Айрат…

–Миңа рәхәт, Илһам… Мин үземне чиксез бәхетле тоям… Кызлар белән үбешкәндәге кебек… Тик мин… мин дә тиздән вампирга әйләнәчәкмен…

Һидият аның муенындагы эзне карады.

Кул селтәп куйды.

–Илһам… – Айрат хәлсез куллары белән усак таякка үрелде, – Илһам, үтенәм синнән… Үтер мине…

–Айрат! Дәшмә, анаңны…

–Ул дөрес әйтә! – Һидият миңа таяк сузды, – Үтер аны…

–Айрат…

Тик ул дәшмәде. Мин Айратның маңгаена кулымны куйдым. Ул суына башлаган иде. Юк, ул боздай салкын иде. Мин аның күзләрен йомдырдым.

–Озаклама, Илһам… – Һидият һаман таяк сузып тора иде, – Соң булмасын.

–Ул бит…

–Беләм. Шулай кирәк. Җаны сыеныр урын тапмый йөрмәсен өчен. Тиз бул.

Мин таякны кулыма алдым…

Айрат яшь һәм… Ул бит минем туганым, иң якын дустым иде. Үзенең тулар-тулмас ундүрт ел гомерендә әтисезлек газабын татырга да, әнисен югалтырга да өлгергән малай. Ул юньле кеше, үз көнен үзе күреп әнисен дә, дусларын да бәхетле итәчәк тәртипле кеше, булырга тели иде. Ул миннән күпкә әйбәтрәк иде. Һәм ул…

–Сузма!..

–Шайтаныма олак! – Мин таякны Һидиятнең йөзенә ыргыттым, – Кит моннан! Күземә күренмә!

Тавышым салкын тигәндәге кебек карлыгып чыкты. Тәнемнең ут булып януын тойдым. Шул ук вакытта бала йоннарым кабартып, арка үзәгемне ниндидер кырыс салкын телеп үтте. Күзгә яшь тыгылды. Юк, күзгә генә тыгылып калмады ул, бугазыма укмашып катты. Мин сулыш та алалмаслык хәлгә килдем, бөтен барлыгымда яшәү тукталып калды, тәнем сулкылдый, җаным ике дөнья арасында тарткалаша иде.

–Илһам…

–Пошел ты!..

Әгәр мин түгел, ә Айрат безгә кунакка килгән булса!.. Шәһәрнең дә матур урыннары аз түгел бит… Мәктәп стадионында туйганчы футбол тибәр, Агыйделгә барып су коеныр идек. Паркларда йөрер, шайтан куласасыннан алып америка тауларына кадәр йөреп чыгар идек, һичьюгы компьютер артында көннәребез үтәр… – ни теләсәк шуны эшләр идек…– тик шушы ләгънәт төшкән авылның мескен бер йортында вампирлар кулыннан дустым һәлак булмас, мин аны югалту ачысын кичермәс идем…

–Ишетәсеңме?!.

Ишетмим… Ишетәсем дә килми… Минем бернәрсә дә беләсем дә, күрәсем дә, ишетәсем дә килми… Миңа бернәрсә дә кирәкми, берегез дә кирәк түгел миңа! Аңлыйсызмы, берегез дә… Бәлки, үземә дә вампирга әйләнергәдер? Айратны үтергәнче, бәлки, миңа вампир булыргадыр. Ике-өч көн эчендә тоташ авылны юк иткәннәр икән, башкаларына да, башкаласына да ерак калмас. Шулай булгач, нигә тарткалашырга? Киләчәгебез, күрәчәгебез алдан билгеле ич. Һидият әйтмешли, башта дин югалды, иман, намус, кешелеклелек… Хәзер кеше үзе юкка чыга. Чыксын! Димәк, шулай тиеш. Димәк, без шуңа лаекбыз…

–Илһам, дим, анаңны!..

Бу бәндәнең мазага тиюенә түзәр әмәл юк иде. Мин сикереп тордым да аның изүеннән эләктереп алдым. Ул моны көтмәгән иде, албырап калгандай тоелды. Шуннан файдаланып аның касыгына типтем. Һидият бөгелеп төште.

–Анаңны…

Мин уң уч кырые белән аның җилкә тамырына тондырдым… һәм шундук идәнгә мәтәлләп төштем… күземнән утлар күренде… Ә утлар таралуга минем өстә Һидият утыра иде.

–Илһам, башта мине тыңла, – диде ул хәстәрлекле боеру белән, – Сиңа ничек авыр икәнен беләм. Тик сабыр бул һәм хисләреңне тыебрак тор.

–Да, пошел ты…– Кинәт яңагымны нидер көйдереп алды да мин олы кеше белән болай сөйләшергә ярамаганын искә төшердем, – Ярый… Сөйлә…

Һидият минем өстән төште дә шкаф тармасыннан коровникта сыер бәйли торган чылбырлар алып, Айратның кул-аякларын “карлыгач” ысулы белән бәйләп куйды.

–Ярый, синеңчә булсын, – диде ул чалбар төбен уалап, – Айратны үтермибез. Тик үз хатаңны күргәч, үкенәсе булма. Ә безгә ахыргача бергә торырга кирәк. Тем более, син начар тибешмисең… Каратэга йөрисеңме әллә?!.

Мин дәшмәдем. Ачуым сүрелмәгән, тетрәнүем бетмәгән иде әле. Шулай да Айратның йөрәгенә таяк кадамау ничектер тынычландырды. Бәлки, ул шок хәлендә генәдер, дип уйладым мин, бәлки, клиник үлем генә кичергәндер дә кире терелер. Бу уйларымның нигезсез икәнен тойсам да күңелдә өмет юк түгел иде.

–Син мине кансызга исәпләмә, – диде Һидият, гаепле кеше сыман, – Сугыш хисне түгел, ә аек акылны ярата. Ничек, бергә булабызмы?

–Булабыз… – мин аның сузылган учына шапылдатып суктым, – Ярый, гафу ит…

Кулым Һидиятнең учына тиеп тә бетмәде, кинәт дөньяны чиксез караңгылык чорнады. Мин аякларымның идәннән аерылуын тойдым.

–Анаңны!.. – дип сүгенде Һидият, – Алар утны сүндерделәр… Алар уйлый һәм яраклаша белә…

* * *

Моңа кадәр тын булып тоелган дөнья кинәт хәрәкәткә килде. Меңәрләгән кошның канат кагышы бөтен тавышларны томалады. Мин Һидиятнең җилкәсендә чәбәләнә-чәбәләнә кайдадыр атылдым. Кинәт ут чаткысы төнне телде, мизгел эчендә ул ялкын яңгырына әверелде. Инде безне куып тота язган вампирлар куырылып яна башлады.

–Ха-ха-ха! Анагызны!.. – Көлгәндә Һидиятнең бөтен гәүдәсе селкенә иде, – Күрмәгәнегезне күреп калыгыз!..

Һидият тирә-якка бөтерелә-бөтерелә газ боллоныннан ут яудыруын белде. Аның саен безгә якынлашкан ярканатлар ялкынга әйләнеп һәлак булды. Алар кош булса да, йөзләре кешенекенә охшаган иде, мин кайберләрендә үз танышларымны да күргәндәй булдым, тик кемнең кемгә охшаганын гына абайлап, абайласам да бу хакта Һидиятка әйтеп өлгермәдем, ә икенче мизгелдә бер танышларны бүтәннәре алыштырды.

– Күтегезгә үтәме?! – дип кинәнде Һидият, акылсыз көлүгә бирелеп, – Безнең авыл сәламе бу сезгә!

Кинәт ул мине идәнгә төшерде дә ниндидер алым белән аягы астына сузып салды. Мин кычкырып куйдым.

–Шулай гына ят! – Аның тавышы катгый да, күңелле дә иде, мин ничектер татами артында торган көярмәннәрнең дәртле авазларын күз алдына китердем, – Әлегә тик кенә ят! Синең чират та җитәр.

Һидият шашкын бер күтәренкелек белән тирә якка ут сиптерүендә булды:

–Вы думали, я – шут?! – дип кычкырды ул бөтен тирә-юн уянырлык итеп, – Я— суд! Я – Страшный Суд! Молись Эпоха!..1

Һәм ут сиптерде.

Аның аягы астында куркыныч юк, барсы да ниндидер уенны хәтерләтә сыман иде. Мин инде мондый ахмак күренештән көләргә дә әзер идем. Тик ул кинәт җилкәмнән тартып үрә бастырды.

–Боллонның газы бетә! Бензинга йөгер!

Миңа йөгерергә туры килмәде, ул юлымны яктыртып алды да мине кеше кыяфәтенә кереп өлгергән вампирлардан аралап акырын гына бензин яткан урынга чигенде. Шлангадан ургылган ут сүрәнләнә төште. Аның саен вампирлар әрсезләнде. Тик аларның җитди һөҗүмен тәрәзә пәрдәләренә, өй эчендәге башка чүпрәкләргә капкан ут кына тыеп тора иде.

–Белизна савытын бир!

Мин кулына тоттырып та өлгермәдем, Һидият аны янып яткан караватка ыргытты да, үзе белән мине дә ияртеп өстәл астына чүгәләде. Шартлау зур булмады, аның каравы өй эче миллион прожектор яктырткандай балкып китте. Без тиз генә торып ишеккә юнәлдек.

–Мә, кирәкләрен бир! – диде Һидият, шланганы миңа тоттырып, ә үзе аркылы куелган ломны алырга тотынды,– Тиз бул, анаңны…

Чынлап та тиз булырга кирәк иде. Өй эчен төтен… юк, төтен генә түгел, сасыган иттән ясалган шашлык… Юк, ул да түгел, өй эчен чыдап булмаслык, сулыш алалмаслык бер кабәхать ис баскан, ул күзләргә керә, тын юлларына үтә, торган урыныңда чәбәләнергә мәҗбүр итә иде.

–Анаңны фәлән ит…

Ломны алып бәргәч тә ишек ачылмады. Һидият аңа ярсып тибәргә тотынды. Мин якындагы белизна шешәсенең капкачын алып тирә-якта өерелгән вампирлар өстенә сибеп җибәрдем. Өй эче тагы якты нурга төренде. Ләкин мин һәлак булган вампирларны да, Һидиятны да күрмәдем. Миңа рәхәт иде, башым чиксез ләззәт белән әйләнеп китте. Дөнья әллә ничә төсләргә кереп балкый башлады. Тик борын төбендәге яман ис кенә озак җанны өтте…

–Илһам! Анаңны…

Әйтерсең, очып барган җирдән мине кемдер эләктереп алды. Без тагын очып киттек. Бөтен тирә ягыбыз тик яктылыктан гына тора иде. Мин бәхетле идем. Тик бәхетем озакка сузылмады, кемдер яңагыма сугып җибәрде. Нык итеп. Ул сугудан кабынган ут шарлары бөтен күзәнәкләремә үтеп керде. Мин күземне ачтым.

–Исәнсеңме, шайтан алгыры!.. Тор, әйдә, тот менә бу таякларны!

–Нәрсә?!. – Ялкынга чорналган йортны күрүгә мин шундук һушыма килдем, – Без исән калдык мени?!.

Һидият мәҗбүриләп диярлек миңа таякларны тоттырды да яңагыма тагын берне сылап куйды. Бу юлы җиңелчәрәк итеп. Мин тәмам һушыма килдем. Һидиятның йорты дөрләп яна иде. Аның ялкыны җаныңны алкымыңа китерерлек, яктысы бөтен тирә-якны көн итәрлек.

–Кулыңдагы таягыңны ычкындырма! – дип боерды ул, – Әле төн узмаган, алар теләсә кайда булырга мөмкин. Айратка һөҗүм иткәндәй…

Айрат турында ишетүгә дөньямның асты өскә әйләнде. Мин янган йортка укталып куйдым. Бу мизгелдә ул минем өчен бөтен нәрсәдән дә кадерлерәк кебек иде.

–Айрат…

–Ул югалды, – диде Һидият тыныч кына, – Чылбырларыннан ычкынып сиңа омтылды да юкка чыкты…

–Син?!.

–Илһам!.. Улым… – Бу картыйның тавышы иде, аның үзен күрмәсәм дә якында икәнен тойдым, бөтен булмышым белән аңа омтылдым, – Балам, мин баздан чыктым. Мин үлмәгән идем. Кил яныма…

–Картый, син кайда?

–Кара монда улым!..

һәм мин аны күрдем…

Каникулга кайткан саен сагынып, тәмле-татлы ризыклар әзерләп көтеп тора торган картый… Кайткан саен кочаклап алып, җаннарымны ял иттерә торган картый… Бүген безгә коймак пешереп ашаткан картый… Картый! Тик Һидиятларның абзары ягыннан миңа атлаган картый ул түгел иде. Аның тиреләре дә, итләре дә асылынып төшкән, битендә күз һәм танау чокырларын хәтерләткән сөякләрдән башка берни дә юк…

–Мин картыең синең…

Ул шул көенә дә миңа кадерле сыман иде. Ул, барыбер, минем картый иде. Без аны тиешенчә кадер-хөрмәт күрсәтеп җиргә күмәлмәдек, моның өчен ул гаепле түгел, моның өчен тик без… тик мин җаваплы идем. Мин картый ягына атладым.

– Ахмак!

Һидият җиңемнән алды. Мин борылган уңайга йодрык белән туры һөҗүм ясадым. Ул чайкалып китте. Мин аның эченә типтем… һәм… һәм үзем дә упкынга очтым.

–Яныма кил, балам… – дип чакырды теге тавыш, – Картыеңны, авыр хәлгә куйма. Мин сусадым… Бер йотым бир миңа. Тик бер йотым…

– Шайтан алгыры!..

– Бер йотым бир, улым…

– Хәзер картый…

– Селкенәсе булма…

– Бер йотым…

– Илһам!

Менә шушы бәндә, беркем теләмәгәндә, беркем сорамаганда килеп чыккан шушы адәм, ничәнче кат инде минем юлыма аркылы төшә. Ничәнче кат инде минем теләгемне суырып алып, үзе кушканны эшләргә мәҗбүр итә. Һәм мин аңа буйсынам. Мин аңа хезмәт итәм. Соң, ул да вампир түгел мени?! Бәлки, минем күргәннәрем газаплы төш кенәдер? Бәлки, бу дөньяда вампирлар бөтенләй юктыр? Яки бардыр… Ләкин дөнья әлегечә түгел, ул – бер төрле вампирлар белән икенче төрлеләренең сугышыдыр?!. Һәм мин шушы сугышта катнашырга мәҗбүрмен. Кирәкме соң ул миңа?! Нигә кирәк?!. Үз гомеремне саклап калу өченме? Ә минем гомер нигә кирәк? Кемгә кирәк? Кеше гомере, гомумән, нигә кирәк? Аның кемгә хаҗәте бар? Әйе, бер-берсе белән кан дошман булып, бер-берсенең бер йотым канын эчәр өчен гаҗизләнеп яши икән, кешенең бу дөньяга ни пычагыма кирәге бар? Мин Айратның канын ләззәтләнеп суырган вампирны хәтерләдем… Мин вампирларны ләззәтләнеп кыйраткан Һидиятне искә төшердем… Мин аларның берсен дә яратмадым…

–Илһам, тилеләнмә! Һәлак буласың бит…

–Илһам, улым… Кил яныма… Бер йотым бир миңа…

Тапкан-тиенгәнен өйгә алып кайтып, хәтта ашауны да кысып, адәм арасына чыгарга, кешечә дөнья көтәргә, фәлән бүлмәле фатир алырга, затлы машинада йөрергә хыялланган әнием искә төште… Мин үземне белә белгәннән бирле ул шулай хыяллана инде…

Әтием искә төште… Ул начар язучы түгел, халык аны ярата, язганнарын йотлыгып укый, мин дә аңа табынып үстем… Тик ул гына… ул вакыты белән безнең өчен күп, бик күп тоелган акчалар алып кайтса да, ул да тормыш рәвешебезне артык үзгәртә алмады. Шуңа да мине:“Язучы булма!” – дип тирги ул. Әтием дә…

Мин Айратны хәтерләдем… Мәктәптә бай балалары да бик күп иде… Мин ел буена әтидән теләнеп, үз дәрәҗәмне төшермәскә тырышып яшим. Әти юмарт ла ул, тик мин генә үземне бер паразит итеп тоям. Әле, каникуллар башлану белән авылга сыпыртуым да, үземнең шушы халәтемнән качарга теләүдән икән бит. Мин авылга кайтмыйча, Айрат миңа кунакка килсә дә, без әтинең кесәсеннән ерак китә алмас идек…

–Илһам, тилеләнмә!..– дип кычкырды Һидият минем картый ягына атлавымны күреп, – Кеше бул, Илһам…

Мин картый ягына атладым.

Ярты юлга җиткәч, туктап калдым.

–Син юлның нәкъ яртысында, – диде картый, – Ә миңа тик бер йотым кирәк… Тик бер йотым…

Мин дәшмәдем.

–Тик бер адым гына… – Картый миңа шулай пышылдады, – Тик бер адым…

–Тик бер адым – һәм син кеше түгел, – дип кычкырды Һидият, – Илһам, уйла!..

…Ә мин нәкъ уртада басып калам…

Икенче бүлек

* * *

Ә мин нәкъ уртада басып калам…

Әйтүе генә җиңел…

Ниндидер юлны сайларга кирәктә, урталыкта калып булмыйдыр ул. Бик-бик теләсәң дә. Син уңгамы-сулгамы авышырга мәҗбүрсең, шунсыз мөмкин түгел. Бер якка да авышмас өчен яки бик көчле булырга кирәк, бик-бик көчле булырга. Минем андый көчем юк иде. Яки җансыз булырга. Ә мин тере идем.

– Тик бер йотым… Улым…

Картыйның ялварулы тавышы, мөлдерәмә тулы күзләре үзенә суыра иде. Мин инде берни дә уйлый алмаслык хәлдә калдым, бары тик бөтен булмышым белән картый янына омтылдым гына. Тормышымның бөтен максаты – аны шушы кызганыч хәленнән котылдыру сыман тоелды.

– Тик бер адым гына… – дип ялварулы пышылдады картый, – Ә миңа тик бер йотым кирәк… Тик бер йотым…

Мин ул йотымны бирергә әзер идем.

– Тик бер адым – һәм син кеше түгел, – дип кычкырды Һидият, – Шайтан алгыры!..

Картый белән безнең ара якынайганнан якыная иде.

Кинәт артымда ниндидер кыбырдау тойдым. Тавыш минем артымда гына иде. Әмма борылып карый алмадым. Карашларым аерып булмаслык көч белән картыйның күзләренә береккән иде.

– Балакаем минем…

Картый да миңа каршы атлады. Ул хәлсез иде. Һәм шундый кызганыч иде.

Безнең арада нибары өч-дүрт адым калды. Кинәт картыйның йөзе үзгәргәндәй булды.

Мин нәрсә үзгәрүен ачык кына әйтә алмыймдыр да. Моңа кадәр ничектер кызганыч булып тоелган йөздә кинәт салкын битарафлык пәйда булды һәм мин ирексездән калтыранып куйдым. Юк, куркудан түгел. Аның йөзеннән таралган салкынлык арка үзәкләрем буйлап төшеп китте дә бөтен булмышыма таралды. Мин өшүдән калтырандым.

Картыйның иреннәрендә елмаюга тартым нәрсә хасил булды. Һәм мин тукталып калдым. Аның елмаюы куркыныч иде. Мин картыйның беркайчан да болай елмайганын хәтерләмим. Ул һәрвакыт ягымлы булды. Хәтта бик ачуы килеп тиргәгән вакытларында да мин аның яратуын тоя идем. Әле анда ягымлылыкның эзе дә юк. Һәм мин ирексездән баздагы вакыйганы хәтерләдем. Һәм мизгел эчендә шул чакны күздән кичердем.

Бу картый түгел… – дип уйлаган идем ул вакытта. Бу иртән генә безгә коймак пешереп ашаткан назлы да, ягымлы да карчык түгел. Акайган күзләрендә чиксез гаҗәпләнү катыш курку катып калса да, битендәге җыерчыклар таралып, маңгай сырлары язылып беткән, ул чын кешедән бигрәк, балавыздан ясалган курчакны хәтерләтә…

Картыйның әлеге кыяфәтендә дә нәкъ шул вакыттагы чалымнар бар иде. Балавыздан ясалган курчак. Курчак салкынлыгы, курчак битарафлыгы. Һәм шуңа аның елмаюы ямьсез дә, куркыныч та иде. Битарафлык белән елмаюның янәшә булуы шултиклем гарип күренеш икән.

Аның битарафлыгы озакка бармады. Елмаюга җәелгән иреннәре арасыннан азау тешләре күренде. Бөтен йөзен нәрсәдер куырып алды, яңаклары тартышып калды. Һәм ул кулларын алга сузып, миңа ташланды. Бер үк вакытта ярым ачык авызыннан көчле ысылдау таралды.

Мин инде үземнең ялгышуымны аңлаган идем. Бу карчык миңа беркайчан да картыемны алыштыра алмаячак. Һәм без, хәтта иңгә иң терәшеп, бер-беребезгә терәк-таяныч булып, мәңге яшәсәк тә, картый белән онык мөнәсәбәтләре беркайчан да кире кайтмаячак. Назлы да, ягымлы да карчык инде юкка чыккан иде.

Һәм берничә мизгелдән мин дә югалачакмын…

Картыйның бөтен йөзе тартышты һәм авызы зур булып ачылды. Авыз эче кып-кызыл иде. Ә күзләре төрле төскә кереп, ике азау тешеннән селәгәйләре агып төшкәч, мин чак һушымны җуймый калдым. Картыйның куллары инде иңемә терәлә язган иде. Кинәт ниндидер көч мине селтәп җибәрде. Баш очымда бөтен дөнья әйләнгән кебек булды. Шушы өермә аша кемнеңдер чинап кычкырганы ишетелде. Бераз һушыма килеп, күзләремне ачкач кына мин берничә адым читтә ятуымны аңладым. Коточкыч тавыш белән чинаучы – картый иде. Күкрәгенең нәкъ йөрәк тәңгәлендә усак таяк тырпаеп тора. Ул тартышып кычкыра һәм бөтен булмышы кара көя бара. Һидият таякны тартып алуга, ярадан лайлага охшаш кара кан саркылып чыкты.

Картыйны кызганудан мин күзләремне йомдым. Әмма шул арада Һидиятнең таякны картыйның маңгаена кадаганын күреп өлгердем һәм күңелне чиксез рәнҗү телеп үтте.

– Бу минем картый түгел! – дип уйларга тырыштым үзем. – Минем картый түгел…

Ләкин әлеге уемның дөреслегенә ышана алмадым. Кем соң алайса? Ник мин шултиклем өзгәләнәм? Әлеге карчык, нинди генә кыяфәткә кереп, кемгә генә әйләнмәсен, минем картый иде. Һәм кинәт күңелне чиксез ярсу ялмады. Нәфрәт. Һәм бу нәфрәтнең сәбәпчесе Һидият иде. Картыйны ул һәлак итте. Ярый, убырга әйләнгән, ди. Ләкин йөрәгенә кадагач, җитмәгәнме? Җиткән! Ә Һидият моның белән генә тынычланмыйча, аның башына да кадады. Айратны да ул юк итте. Аны да шулай кансыз рәвештә үтергәндер.

Ерткыч!

Күзләремне ачканда картый ялкынга әйләнгән иде инде. Артта өй дөрләп яна, алда – картый… Тирә-якта әллә нинди тавышлар… Әллә нинди сасы исләр… Әллә нинди чиркангыч дөнья.

– Илһам, сак бул!

Мин селкенергә дә өлгермәдем, баш очымнан нәрсәдер сызгырып узып китте. Бары тик күтәрелеп карагач кына өстемә иелгән вампирның, үлемечле тартышуын күрдем. Аның күкрәгендә таяк иде. Һидият мизгел эчендә минем янга килде дә, шул уңайдан убырны өй ягына этеп җибәрде, ә мине иңенә күтәреп алды.

– Чәбәләнмә! – дип җикерде ул, минем тыпырчынуымны күреп, – Барсы да тәртиптә.

“Барсы да тәртиптә…” – дип кабатладым мин эчемнән. Барсы да тәртиптә, моннан да ныграк тәртипнең булуы мөмкин түгел.

Шайтан алгыры…

* * *

Һидиятнең йорты яна иде.

Ялкын телләре бөтен тирә-якны тешләп өлгерергә теләгәндәй, анда-монда омтылалар да, кире каккысыз көч тәэсирендә күккә ташланалар. Аларның хәрәкәтенә күз иярерлек түгел. Шундый ук күз иярмәс тизлектә яктылык сикергәли. Ул әле анда ташлана, әле монда. Бары тик җилекләреңә үтәрлек эсселек кенә бер урында тибрәлеп тора бугай. Һәрхәлдә, аның ераклашуы да, якынаюы да сизелми. Хәер, үзебез дә аның үзгәрүен сизмибездер. Без күптәннән ут эчендә яшибездер төсле. Ут эченнән чыга алмыйбыз да. Канны көйдерерлек эсселеккә түзмичә, читкәрәк тайпылсам, шундук Һидиятнең җикерүе ишетелә: