Мин яратҡан өс хәреф

Ҡайҙа, ҡасан, нисек?

Ә һеҙҙең ахрызаманды күҙ алдына килтергәнегеҙ бармы? Бөтә ерҙә ҡан, ҡып-ҡыҙыл төҫтәге күк, ер йөҙөн элгәре күҙ күрмәгән шайтан, ендәр баҫып алғандар, йән – яҡта ҡысҡырған тауыштар, кешеләрҙе тереләй суҡыған ҡарғалар… Яҡынса шулайыраҡтыр. Тик ысынында ахрызаман күпкә ябайыраҡ һәм ҡыҙғанысыраҡ үтте. Булған ваҡиғалар һин йәшәгән дәүерҙән һуң булһа ла, ваҡыт шаршауы беҙҙе алыҫ айырманы. Был хикәйә ахрызамандан һуңғы ваҡиғалар хаҡында.

Башта ахрызаман тип аталған көндәр тураһында һөйләп үтәйем. Был хоҙай бойороғо буйынса булдымы, әллә кешелектең битарафлығы арҡаһындамы – кем белһен. Ҡиәмәт көнө тип әйтерлек түгел ул. Ерҙе ярып тамуҡтан сыҡҡан Иблес тә булманы, йөрәкте табанға төшөрөп йәнеңде йолҡоп алған Ғазраил да килмәне, дейеүҙәр ҙә күренмәне. Хатта мәрхәмәтле фәрештәләр ҙә һәләкәткә дусар булған кешеләрҙе ҡотҡарманы.

Күнегелгән мөхит беҙҙе үлтерҙе лә. Кемдәр ғүмер буйы диңгеҙ күрергә хыялланған, үлер алдынан уны күрҙе, тик билдәле алһыу ҡояш байыу мәле менән һоҡланып өлгөрҙө микән? Күктә диңгеҙ хаҡында ғына һөйләшәләр тиҙәр, һуңғы йылдарҙа үлгәндәр был темаға арыуыҡ фекер әйтә алыр ул. Ысынында, ахрызаман тигәнебеҙ ер шарын һыу баҫып алыуы ғына. Һанап бөтмәҫлек фабрикалар, заводтар, машиналар һәм башҡа мең-мең һауаны бысратҡан әйберҙәрҙең ҡалдыҡтары күккә осоп йыйыла торғас планетабыҙҙың азон ҡатламы юҡҡа сыҡты. Ә ул булмағас ҡояш нурҙары ер йөҙөн өттө генә. Көндөҙ тышҡа сығырлыҡ түгел, өйөң ҡалһа – өйҙә, баҙың булһа, баҙҙа ғына йәшенеп була ине. Ҡасандыр континентҡа һаналған Антарктида, Антарктика һәм башҡа боҙлоҡтар ике көндә тулыһынса иреп бөттө. Таулы яҡта йәшәгәндәр төндәрен тау түбәһенә ашыҡтылар, аҡыллылары унда ҡыуыш ҡорҙо, ер ҡаҙҙы, аҡылһыҙҙары янып бөттө. Шулай итеп, ҙур һыуҙан алыҫыраҡ булған ерҙә утрау-утрау булып Урал тауҙары тороп ҡалды ла инде.

Ваҡыт дауалай тиҙәр, дөрөҫтөр шул. Бер аҙ ваҡыт үткәс тере ҡалған халыҡ йәшәүҙең бындай шарттарына ла күнекте. Хәҙер инде һәр кемдең өҫтәлендә балыҡтың мең төрө көн һайын ашҡаҙанды ҡыуандыра. Ҡай саҡ ҡош та эләгеп ҡала, ул көндө – байрам. Көн менән төн буталыуы ла йәшәү кәлейәһен борманы. Халыҡ һаман да көндән-көн ашауын, ашағанын сығарыуын, үрсеүен һәм үҙ-ара ирешеүен дауам итте. Тау-утрау ғүмерҙә лә таныш булмаған кешеләрҙе берләштерҙе. Шулай итеп, бер ерҙә өсәү көн күрә башланы. Ул да булһа ғалим, күрәҙәсе һәм эт. Этте улар ашамайҙар ҙа, ашатмайҙар ҙа, сөнки үҙ тамағын бында һәр кем үҙе генә ҡарай, ә хайуанды үлтерергә ярамай. Кем белә, бәлки был донъялағы һуңғы эттер…

Был тормош ғалимға ғына оҡшай ине, сөнки ул физик, ә бында эксперименттары өсөн кәрәккән һәр нәмә бар. Һыуҙың күплеге һәм ҡояштың тырышлығы арҡаһында ергә көн һайын ямғыр яуа. Тик ҡәҙимге генә итеп яумай, дауыл, йәшене менән ҡуша була. Физик бәхетенә улар ҡунған тау ҡасандыр саңғы шыуа торған үҙәккә ингән һәм уның тубәһендә тимер-томор бағаналар байтаҡ. Ул свет бағанаһы ла, саңғысыларҙы күтәрә торған бағана ла, төрлө тросс, сымдар, кабинкалар, хатта саңғы таяҡтары. Ер йөҙөндә иң бәхетле кешеләр улар, сөнки тауҙа ял итеүселәргә тип төҙөлгән ҡыуыш та бар ине, әҙерәк кенә ҡул менән эшләгәс, хатта өйгә лә оҡшаны. Ғалим бағаналар ярҙамында йәшендәр тотоп сымдар аша үткәрә лә үҙе эшләгән трансформаторға ток йүнәлтә, ә унан һуң электр ҡулдары өй эсенә, лампочкаға юл һала. Шулай итеп ожмах шарттарында көн күрәләр. Яҡтылыҡ үткәрелгәс, ҡыуыштың булған тишектәре лә көпләнелде, сөнки бында шундуҡ башҡа халыҡ йөҙөп килер ине. Ә бит бында йәшәр өсөн тау башын ҡан менән йыуырға тура килде…

Физик эш менән булған саҡта күрәҙәсе нишләне тиһегеҙме? Ул көндәрен һәм төндәрен үҙ эше менән булышты. Чакраларын таҙартты, өсөнсө күҙен ыуаланы, үҙенсә мәз килде былай. Кәрәкһеҙлектән батып ятыр ине лә, йомшаҡ йөрәкле, нескә күңелле һәм кешелекте ҡотҡарыу теләге булған өсөн генә тере ҡалды. Утрауҙа урынлашҡан аҡыл коэффициенты йыһанға тиклем еткәс, күрәҙәсе ҡоролмаһы ла шулай ине. Сихырсы үҙ көсө арҡаһында теге донъя сиктәренә инеп йәндәр менән аралаша ала, кәрәк мәлдә эйәртеп ергә лә алып ҡайтыу мөмкинлеге бар. Шул мөмкинлеге булған донъяны һыу тотҡононан ҡотҡара ала. Ғалимдың аҡылы ярҙамында төҙөлгән "терелтеү үҙәге"нән хәҙер тотош донъяның яҙмышы тора. Ә бына ни өсөн, экстрасенс йәндәр иленә сәйәхәт итеп ер йөҙөндә ҡасандыр балҡыған талант эйәләрен, бөйөк ғалимдарҙың йәнен был донъяға ҡайтара һәм физиктың аппаратына ҡундыра. Терелтеү үҙәге үҙ сиратында йәнде яңы тәнгә индерә һәм, мәҫәлән, ХХ быуат шәхестәре ХХII лә йәнә йәшәй башлай.

Теория шәп, аппарат төҙөлгән, инде тән табып терелтә башларға ғына кәрәк. Ғүмергә Да Винчины, Тесланы, Энштейнды, Поповты һ.б. ҡайтарып бөгөнгө хәлде аңлатҡас, бөйөк аҡылдар ошондай ҡыҙғаныс урындан ҡотҡарыу юлы уйлап табырҙар әле. Бәлки ракета төҙөп башҡа планетала йәшәп китербеҙ, бәлки һыу аҫтына карапта сумып капитан Немо кеүек көн күрербеҙ, ул осраҡта Жюль Вернды ла терелтергә кәрәк. Йә ярай, йәнгә йәшәргә яраҡлы тән тапҡас барыһы булыр. Ә әлегә тән табыу мәсьәләһе көн, йәки яңыса төн үҙәгендә тора.

Ғалимдың да булған ғүмере

Күк йөҙө шашҡандан шаша, ай хөкөмө аҫтында булған һәр ерҙә әүәлгесә кеше күрмәгән шторм. Аҡылдан яҙған тәбиғәт үҙ ҡанундарын һеңдерә. Бындай көндө балыҡ тотоуы үтә ҡурҡыныс. Тик аслыҡтан ҡасып булмай һәм ошо хәлдә бер ниһеҙ ҡалған кеше үҙ көсөн йыя башлаған тәбиғәт менән аяныслы көрәшкә инә. Ҡасандыр, кешелек тәбиғәтте еңә ала ине, хатта тулыһынса ҡырып ташлау сигенә лә еткән ине. Тик ғәҙеллек барыбер була ул. Үҙ заманыңа тап килмәһә лә ейәндәрең хөкөмгә эләгәсәк…

Кескәй утрауының сигендә физик балыҡ ҡармаҡлай.Тик был шөғөл дә арыуыҡ үҙгәрештәр кисергән икән. Хәҙер "ҡармаҡ" һүҙе сараның исемендә генә тороп ҡалған, селәүсен дә кәрәкмәй. Көслө тулҡындар утрауға балыҡты үҙе алып килтереп ташлай, тиҙ генә йүгереп йыйып алырға ғына ҡала. Ошондай ысул менән бер биҙрә балыҡ йыйып алып эскә индереп биргәс, ғалим ҡыуыштарының янында ятҡан торбаға ултырып уйға батты.

Был урындан ғәжәйеп матур күренеш асыла. Бында, берҙәм океан өҫтөндә, әйтерһең, алыш йә шашҡан йәндәр бейеүе бара. Уңдан, һулдан бейек тулҡындар бер-береһе менән осрашып бәреләләр ҙә, ҡушылыу һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән яңы тулҡын башҡаһына барып йәбешә. Тыңғыһыҙ мәжлес әллә үҙ ҡайғыһына батып йәшәгән кешелекте һүрәтләй, әллә донъяла өҫтөнлөк алғанын байрам итә. Ә өҫтә, ғәрәсәттең тамашаһын ҡарап йондоҙҙар теҙелгән. Эре-эре бөртөктәр күк йөҙөн тултырған, һәр береһе гәүһәр кеүек, кешеләрҙең хыялдары менән балҡый. Ә уртала, түп-түңәрәк алһыу-ҡыҙыл шар, барыһынан да өҫтөнлөгөн белдереп тулыланып, ауырайып тора. Тап ошондай тулы ай аҫтында физик үҙенең ғүмерлек мөхәббәте менән осрашҡайны. Күңеле техник фәндәргә ыңғайлаһа ла, бөгөн уның шиғырҙар ижад иткеһе килә…