Сўрашиб уловига миндим, суҳбатлашиб уйгача келдик. Акамга, дадамга салом айтиб қўйишимни тайинлади. Тушаётганимда тўхтатиб, қачон шаҳарга қайтишимни сўраб:
– Душанба эрталаб шу ерга келиб тўхта, олиб кетаман, – деди. Хўп деб, хайр-хўшлашиб уйга кирдим.
Душанба куни дорилфунунга келтириб қўйди.
Кейин ҳар кун келадиган одат чиқарди.
У уйланган, лекин кўнгилсиз бўлибми, уч ойга қолмай хотинига жавоб бериб юборганини эшитгандим. Ўзи “Жаҳон бозори”да дўкондор, топиш-тутиши яхши, хушбичим йигит бўлса-да, негадир тенгқурлари қаторга қўшмас, сабабини Мирхонд акамдан сўрасам, “Э, у девона, инсжинслар билан гаплашиб юради”, деб кулганди.
Азбаройи акамнинг ўртоғи, ҳамқишлоқ деб хуш муомала қилардим.
Мени олиб кетиш учун ҳовлимизга дадил кириб, уйдагилар билан бемалол суҳбатлашганини кўриб, ҳартугул ёмон нияти йўққа ўхшайди деган хулосага келгандим…
* * *
8 сентябрь
Шанба куни қишлоққа отланиб шоҳбекатга келсам, беш дақиқа олдин охирги автобус жўнаб кетган экан, ортимга қайтаман деб турганимда қаердандир Юсуф пайдо бўлиб:
– Ҳа, Бону, яхшимисан, шу ердан ўтиб кетаётган эдим, кўриб тўхтадим. Юр, олиб кетаман, – деди. Негадир оёғим тортмади. Унамадим. У оёқ тираб, – қани, машинага мин, нега менга ишонмайсан, бирор вақт сенга ёмонлик қилганмидим? – деб туриб олди. Мен:
– Эртага автобусда бора қоламан, – десам, у:
– Даданг тузукми, қачон гаплашган эдинг? – деб кўнглимга ғулғула солиб қўйди.
– Кеча оқшом уйдагилар билан гаплашгандим, тинч эди, – дедим-у, дилим ғаш бўлди.
Аксига олиб шу тобда телефоним қуввати тугаб, ўчган эди…
* * *
Шайтон васваса кўтарди.
Иккилана-иккилана машинага ўтирдим.
Шаҳардан чиқишимиз билан Юсуф рулни туйқус Газли томон бурди, қарасам, унинг авзойи чатоқ, бегона, кимсасиз йўлда машинасини шамолдек учириб боряпти. “Қаёққа кетяпмиз”, десам, “Ҳужжатларимни мелиса обқўйган, айланма йўл билан қишлоқ яқинидан чиқамиз, қўрқма”, деди пешойнадан қараб…
Вақт ўтгани сари билгисиз чўлу биёбон қаърини ёриб борарканмиз, аста-секин теварак зулмат оғушига сингиб, бепоён қоронғилик ҳайбати менда ваҳм уйғотар, қўрқувни яширишга қанча тиришсам ҳам ич-ичимдан тошқин қалтироқни беркитолмасдим.
Бу ёғи яна тушдек, иситма аралаш босинқи уйқудек кечди. Мен бақирдим, ёлвордим, машинадан ўзимни отмоқчи бўлдим, лекин Юсуф миқ этмай тош қотганча машинани тезлатиб бораверди…
Ниҳоят бир янтоқзорга етганда машина бир силтаниб тўхтади. Менинг қўрқув аралаш қарашимга жавобан у:
– Бензин тугади, кутамиз, битта-яримта машина ўтиб қолар, – деди атрофга аланглаб.
Одам зоти у ёқда турсин, бирорта жон асари кўринмайди…
Кутилмаганда у орқа томонга ўтиб, эшикни очмоқчи бўлганди, мен сапчиб наригисидан тушдиму жоним борича қочдим…
У икки ҳатлаб етиб олди, йиқитиб, тинчлангунимча икки билагимни қумга босиб турди. У эркак, мен қиз бола, у кучли, мен ожиз эдим. Ҳар қанча типирчиламай, қаршилик кўрсатмай, чангалидан чиқолмадим…
Тинчланди, тақдирга кўнди деб ўйлаб мени кўтариб олаётганди, бўйнидан ғарчча тишладим. У жон аччиғида сўкинди, лекин шунда ҳам мени қўлидан қўймай, аста чўккалади. Бир кафти бўйнидалигидан фойдаланиб, типирчилаб силтанган пайтим бурним пешонасига қаттиқ урилдию қон тирқиради. У бир лаҳза гангиб, бўшашганидан фойдаланиб ўрнимдан туриб қочишга чоғландим.
Ҳар қадам босганимда оёғимга тикан ниш ураётгани “ғирт-ғирт” этган ички товуш билан миямга келар, лекин заррача оғриқни ҳис қилмасдим, ортимдан изма-из келаётган Юсуфнинг ҳансираган дами елкамни куйдирар, мен телбаларча номаълум томонга жон-жаҳдим билан югуриб борардим.
У чап қўлимни тутиб, илкис тортди, мувозанат кетдию қумга ёнбош йиқилдим. Шундагина ҳолдан тойганимни, бечора эканимни ва… чап оёқ кафтимни тешиб чиққан ҳўл чўкиртакни пайқадим. Пайпаслаб, пойабзалим йўқлигини сездим…
Юсуф гап-сўзсиз чўкиртакни суғуриб, қўлига илашган тиканларни терган бўлди. Сўнг рўмолчаси билан оёғимни танғиб боғлади. Мен оғриқдан, хўрликдан изиллаб йиғлар, кўз олдимдан Олмоснинг маҳзун кўзлари кетмасди.
Ранги қув оқариб кетган Юсуф чўккалаб ўтирган кўйи мени севишини, менсиз ҳаёт ҳаромлигини, менга уйланишини, ўзи ўқитишини, шаҳарда уйи борлигини аввал аччиқ билан бақириб, кейин муроса оҳангида ўксингандай айтди. Мен:
– Севган йигитим бор, – дейишим билан жинниларча тутақиб:
– Биламан, анави латтами? У менга ярим соатлик иш, бирпасда йўқ қиламан! Сен унга ишонма, унинг зоти паст, мен қишлоғигача бориб суриштириб келганман! Ўзи билан ҳам гаплашганман! “Севаман, Бонуни тинч қўй”, десам, мушт отиш ўрнига “Унинг ихтиёри ўзида”, дейди даюс! – деб айқириб саҳрони бошига кўтардию яна ваҳмимни қўзғатиб, ўз бошига мушт ура кетди. Унинг бирорта далилига ишонмадим. Фақат қўрқинч сабаб эътироз билдиролмадим. – Эсингдами Азаматлар аканг билан сени қуршовга олгани? Ўшандан бери…
Кейин бирдан жимиб, ерга қараганча сукутга чўмди. Бироз ўтгач:
– Саҳро табиати ёмон, кечаси қаттиқ совуқ бўлади, машинага чиқиб ухла, менга ишонмасанг ичидан қулфлаб ол, мен ташқарида ётаман, – деди ҳорғин овозда. Мен тиззамни қучоқлаб, жойимда ўтиравердим.
– Машинага чиқ, бу ерда қашқирлар изғийди…
– Мен қашқирдан қўрқмайман… – оқсаб бориб машинага чиқдим-да, тугмаларини босиб, ичкаридан қулфлаб олдим. У мен ўтирган эшикка суянганча яна ҳасрат қила кетди:
– Нега бундай чиройли бўлдинг-а, Бонужон? Мен нима қилай? Сендан бошқани кўзим кўрмайди… Ота-онам бўйнимдан боғлаб, холамнинг қизига уйлантириб қўйди. “Оқ қиламан, кўк қиламан”, деб бахтимни қора қилишди. Эшитганмисан, йўқми, хотиним номига хотин эди, ўртада ҳеч нарса бўлмаган. Униям ҳаёти расво бўлди. Лекин нима қилай? Қўли қўлимга тегса, илон ушлагандай бўлардим. Уйга сира боргим келмасди… Менга қара, нима десанг, ҳамма шартингга тайёрман, – унинг овозида йиғи пайдо бўлди, – мен ҳам одамман-ку, сени деб хотинимга талоқ бердим. Нега менга раҳминг келмайди? Сени ўн бешимдан бери севаман! Ўзимни ўлдирайми, уволимдан қўрқмайсанми?! Сенда ҳам юрак борми, Бонужон?!
Мен:
– Юсуф ака, мендаям юрак бор, фақат бу юрак аллақачон банд бўлган, айтдим-ку, яхши кўрган инсоним бор, мени бунча қийнайсиз? Менга сизнинг раҳмингиз келсин, акамдан – жўрангиздан уялмайсизми, унинг кўзларига қандай қарайсиз, – дедим йиғлаб-сиқтаб.
– Ё меники бўласан, ё ҳеч кимники! – деб машина эшигига тарсиллатиб шаппат урди.
* * *
Кечаси бирдан ҳаво совиб, дағ-дағ қалтирай бошладим.
Мен-ку баҳарнав ичкаридаман, унинг ҳоли не кечдийкан деб ойнадан қарасам, ўша-ўша – ғилдиракка суяниб, ойга қараганча ўй ўйлаб ўтирибди.
Бир зум раҳмим ҳам кепти.
Тонгга яқин қуш уйқуси ичида Олмосни кўрдим. У куйиниб ниманидир гапирар, лекин овози эшитилмас, мен уст-бошимдаги қон-қусни кўрсатиб изоҳ бермоқчи бўлардиму, мениям товушим ичимга кетарди.
Машриқ тараф кўкариб, саҳро осмонида биргина Зуҳро қолди.
* * *
10 сентябрь
Юсуф мен ўйлагандан кўра маразроқ, тубанроқ, аблаҳроқ бўлиб чиқди.
