Тана ва онг тезюрар пойга автомобилига қиёс. Уни ўз вақтида совитиб, керакли тартибда мойлаб турилсагина, ўз имкониятларини тўлиқ намоён этади. Ҳордиқ олиш, тинчланиш тана учун жуда муҳим. Зеро, унингсиз танаси барбод бўла бошлайди ва тириклигини йўқота бошлайди. “Ҳиссиётлар оламида кезувчи ва шунга қарамай бундаги ҳар бир ҳиссиётни бир маромда қўллаб-қувватловчи руҳ фақатгина сокинликда ҳаловат топади”, дея нақл қилади қадимий ҳинд ҳикмати. Тана ва онг ўзаро узвий боғланган. Агар танангиз зўриқса, унда онгингиз ҳам зўриқиб, беҳаловат бўлиб қолади. Сиқилтирувчи ҳолатлар ижодий қобилиятларни ва ақлий фаолиятни жиддий сусайтириб юборади. Сиқилтирувчи ҳолат – босим остида эканингизда ўзингизнинг энг яхши томонларингизни намоён қилолмай қоласиз, ишга барча имкониятларингизни тўлиқ сафарбар этолмайсиз.
Яқинда дўконда тасодифан йиғлаётган боласини овутишга уринаётган аёлни кўриб қолдим. У тинмасдан: “Женифер, йиғлама! Женифер, бақирма! Женифер, тинчлан!” деб бир маромда қайтарарди. Мен уларнинг олдидан ўтиб кетарканман, аёлга сўз қотдим: “Маъзур тутинг, хоним, аммо қизингиз билан қай услубда мулоқот қилишингиз мени ғоят таъсирлантирди”. Аёл эса менга қараб, жилмайди: “Женифер – менинг ўзим”.
Ҳар биримизда юрагимизни сиқувчи ҳолатлар билан курашишнинг ўзимизгагина хос усуллари бор. Энг муҳими эса – шу усулнинг иш бериши ва биз уни, кунига ҳеч бўлмаганида 10 дақиқадан бўлса ҳам, қўллай олишимиз. Онгимизни тинчлантириш ва ҳордиқ олдириш учун ҳар куни вақт топа билишимиз жуда муҳим. Бу Сиз ҳаётингиз давомида қабул қилган қарорларингиз орасида энг асосий ва мақбулларидан бири бўлади. Зеро, бу қарор ҳаётингизнинг деярли барча жабҳаларида самарадорликнинг кескин ошишини таъминлайди. Ҳар кунлик тинчланиш, медитация ва руҳий ҳордиқ машғулотларига вақтим йўқ дейиш, биласизми, нимага ўхшайди? Автомобилда кетатуриб, ёқилғи шохобчасида тўхтаб, ёқилғи қуйдиришга вақтим йўқ, дейишга ўхшайди: эртами-кечми, бунга вақт тополмаганингизда афсусланасиз.
Шарқда кундалик тартибга айланган диққатни сукутга қаратиш соатлари кундалик ҳаётда овқатланишдек оддий ва доимий амалиётга айланиб улгурган – ҳамма бу ишлар билан кичик ёшидан шуғулланишни бошлайди. Хотиржамлик, ҳаловат, онг ва қатъият тиниқлигига фақатгина ҳар кунлик тинчланиш ва янгиланиш соатлари орқали эришилади. Ҳиндистон ва Хитойнинг чуқур нафас олишга доир кўҳна методикалари, танани кўрсатилгандек чўзиш машқлари ва йога амалиётлари, медитация, табиат билан алоқа ўрнатиш, ўз-ўзини массаж қилиш ва онг хотиржамлигини таъминлаш Сиз яқин кунларни ишлашни бошлайдиганингиз 30 кунлик “Суперҳаёт” дастурининг муҳим қисмини ташкил этади. Шу ўринда XVII аср файласуфи айтган ҳикматга баҳо беринг: “Хотиржам онг ҳаммасини даволайди”. Ўз онгингиз ва танангизни кундалик тартибда хотиржам торттиринг, янгича ҳаёт бошланг ва ўзингизнинг энг кучли имкониятларингизни юзага чиқаринг.
ИНСОН ОНГИ ТАБИАТИ: МИСЛИ ЙЎҚ ҚУДРАТ
Ҳали ич-ичингизда мудраб ётган улкан энергия захираларини уйғотиш ва ишга солиш учун инсон мияси қай тартибда ишлашини тушуниб олиш муҳим. Ҳаётда ҳамма муҳим қурилма, аслаҳа, аппаратлар уларни қандай ишлатишга доир махсус қўлланмага эга. Мактабда бизларни мураккаб математик масалаларни ечишга ўргатишади ва биз боришимиздан бормаслигимиз аниқроқ бўлган олис-олис мамлакатлар пойтахтларини ёд олдиришади. Ўзимиздаги, бизга берилган энг олий туҳфа бўлмиш онгимизни ўрганиш-чи? Шахсий камолот ва муваффақиятга элтувчи биринчи қадам миямизнинг қандай ишлаши ва уни қандай қилиб ишлата олишимиз тушуниб олишдир. Иккинчи қадам эса яна бир ҳақиқатни англаб олиш: бизнинг онгимиз ҳаётимизни мўъжизавий равишда ўзгартириб юборишга қодир, фақатгина унга имкон берилса бас. Ҳаётда Сизга ғов бўлиши мумкин бўлган ягона нарса бу ўзингизга ғов деб билганларингиздир. Қачонки Сиз турли хил ғовлар, тўсиқлар ҳақида ўйлашни бас қилиб орзу қилишда давом этар экансиз, ана ўшанда энг ажиб ҳодисалар содир бўла бошлайди ва “ўйин”га энг қудратли кучлар келиб қўшилади.
Ўз миянгизни ҳамма буюк донишмандлар ишлатганликлари каби самарали ишлатишни истасангиз, қуйида келтирилажак ақлий камолотнинг 10 олтин қоидасини ўрганиб чиқинг.
1. Муваффақиятингиз миқдорини Сизнинг шу сония, шу дақиқа ва шу куни қандай фикрлаётганингиз белгилайди. Фикрларингиз оламингизни шакллантиради: ақлий камолот ҳаётингиздаги камолотнинг асоси бўлиб хизмат қилади. Бугунги фикрларингиз эртанги кунги орзуларингиз, аниқроғи, уларнинг рўёби учун қўйилаётган пойдевор ғиштлари демак.
2. Сизни ўраб турган ташқи оламингиз ички дунёнгизни акслантиради. Агар Сиз ўз ҳаётингизни ўзгартирмоқчи бўлсангиз, унда бу ишни миянгизда айлантираётган фикрларингизни ўзгартиришдан бошлашингиз зарур бўлади.
3. Нимани фикр қилаётганингизга жавобгар – фақат Сизнинг ўзингиз. Янаям муҳимроқ нима бўлиши мумкин: Сиз ҳар куни онгингизни интизомга солиб, шуғуллантириб ўз фикрлаш тарзингизни буткул ўзгартиришингиз ва салбий ўйлар суриш одатини бас қилишингиз мумкин. Фикрлаш тарзи ҳам бир одат ҳисобланади. У ҳам ҳамма одатлар сингари ўзгартирилиши мумкин, албатта агар буни амалга оширишга қаратилган кучли истак бўлса ва тегишли чоралар сидқидилдан амалга оширилса бас.
4. Самарадор фикрлаш қобилияти бир кунда шаклланиб қолмайди. Жон куйдирса арзийдиган барча бошқа ишларда ҳам бўлгани сингари сиздан машаққатли меҳнат талаб қилинади. Аммо мана, кўрасиз, 30 кунлик кундалик, бутун диққат жалб қилинган амалиётни босиб ўтаркансиз, ўзингизнинг фикрлаш, ҳис қилиш ва амалга ошириш тарзингизда кечаётган ажойиб ўзгаришларга гувоҳ бўласиз.
5. Фаровон ҳаёт эшикларини очувчи асосий калитлардан бири ўз-ўзини англаш тарзини ўзгартиришдир. Бизнинг ўз-ўзини англашимиз нима билан белгиланади? Албатта биз миямизда доимо айлантириб юрадиган ўша хаёлий манзаралар билан белгиланади-да. Бизнинг онгимиз унга кўрсатилажак – қўйиб берилажак манзаралар, суратлар ҳисобига ишлайди. Агар бу ўша манзарали суратларни ҳаётдан кутаётган аниқ мақсадларимиз ва эриша олишимиз мумкин бўлган аниқ муваффақиятлар тасвирлари билан тўлдирар эканмиз, бизнинг онгимиз фаолияти ва у билан бирга ўз-ўзини англаш қобилиятимиз ҳам сезиларли равишда ўзгара боради. Бу эса ўз навбатида ўзига бўлган улкан ишончнинг пайдо бўлишига ҳамда шахсий имкониятларимизу ўз кучимизга бўлган эътиқодимизнинг мустаҳкамланишига олиб келади. Мақсадлар ҳам шундай эришиб бўладигандек кўринади ва ноодатий вазифалар оддийлиги аён бўлиб қолади.
6. Сиз ишонадиган ва эришиш учун жон куйдириб тиришаётган ҳамма нарса эришиб бўларли, етишиб бўларли бўлиб қолади. Қачон? Қачонки, бу йўлда қатъий ва қайсар фаолият юритсангиз, ҳаракат қилсангиз. Ўз орзунгизни ҳамиша хаёлий нигоҳингиз қаршисида сақланг. Ўзингизга бу ҳақда доимий равишда ҳар куни эслатиб туринг. Орзунгизнинг сиздан кетиб қолишига йўл қўйманг. Қачонки ўзингизда бор ақлий ва жисмоний қувватни яқона мақсад йўлида сафарбар қилар экансиз, ана ўшанда Сиз мавжудлиги ҳақида тасаввур ҳам қилиб кўрмаган уйқудаги кучларингиз уйғонади ва Сиз учун мақсадингиз рўёби ишга тушади. Даҳоликнинг сири ҳам шунда: ўзи чиндан истаётган нарсасини топиш ва шунга умрини бағишлаш. Бир донишманд айтган экан: “Ўзингизни машғул қилишни истаган ва чиндан севадиган шундай бир нарсани топган бўлсангиз, тамом, ҳаётингизда бошқа бир кун ҳам ўзингизни бошқа юмуш билан қийнашингизга ҳожат йўқ”. Сиздагидан камроқ имкониятларга эга бўлатуриб ҳаётда Сиздан кўпроқ нарсаларга эришган одамлар талайгина.
7. Тортишиш қонуни тафаккурнинг олий қонунларидан бири ҳисобланади. Нима ҳақида ўйласангиз ва нимага қаттиқ ишонсангиз, ўша нарса Сизнинг бир қисмингизга айланади. Бахтли ва интилишлари учун яхшигина мақсадлари бўлган одамлар ўзларига ўхшаш одамларни жалб қилиб оладилар. Юксак муваффақиятларга нисбатан умид ва ишончга тўйинган одамлар ўзларига бу йўлда уларга асқатгувчи энг мақбул имкониятларни “тортиб оладилар”.
8. Онг остингиз бутун ҳаётингиз давомида фавқулодда муҳим роль ўйнайди. Сиз уни юксак натижаларга эришиш йўлида ишлата олишга ўрганишингиз лозим бўлади. Онг остини жунбишга келтиришда ҳам юқоридаги айтилган хаёлий образлар тасвири муҳим ўрин тутади.
9. Онгингиз бир вақтнинг ўзида фақат битта фикрни тутиб туришгагина қодир. Шундан келиб чиқиб айни пайтда миянгизни банд қилиб турган ўша биттагина куйдирги фикрнинг ҳамиша ижобий, эзгу ва кўтаринки бўлишини назорат қилишингиз, таъминлашингиз лозим бўлади. Хаёлингизга салбий, нохуш фикр келаркан, уни зудлик билан яхшисига алмаштириш пайида бўлинг. Ўзингизда ҳамиша “ҳосилдор” ва илҳомбахш фикрлаш одатини шакллантирар экансиз, заиф ва номақбул фикрлар миянгизни банд қилолмай қолади.
10. Онгингизда ижобий нарсаларга илҳомлантирувчи муваффақият механизми жойлаштирилган. У фақатгина Сизнинг буйруғингизни кутмоқда. Буни тушуниб етиб, ўз олдингизга улкан мақсадлар қўйишни бошлар экансиз, бу механизм ўз-ўзидан уйғониб, ишга тушади ва қаршингизда дастурхондек очиладиган, қўйган мақсадингизга тўппа-тўғри бошлаб борадиган имкониятларни ўзи топиб беришга киришади. Инсон онгининг чексиз имкониятлари ҳақида гапириб чарчамайдиган тадқиқотчи олимлар шундай тўхтамга келишган: биз миямизнинг 25 фоиздан кўп бўлмаган қисмидангина фойдаланамиз, шундан ҳам роса ақлли бўлиб кетган кунларимизда. Ахир инсон табиатан бенуқсон саломатлик ва соғлом тафаккурга эга бўлиш учун дастурлаштирилган. Аммо шундаям бизлар умримиз давомида ўзимизни ўзимиз танбаллик қилишга ва шахсий камолот сари одимлашдан бош тортишга ўргатиб қўямиз.
Болалигимизда ҳаммамизнинг шахсий камолотга олиб борувчи ўзимизга хос беғубор шижоатимиз бор эди. Ўзингиз эсланг, ўшанда омма олдида чиқиш қилишдан ҳайиқармидингиз? Янги иш бошлаш арафасида иккиланармидингиз? Ёки баланд нуқтадан сувга сакрашдан қўрқармидингиз? Албатта, йўқ. Болаликда киноюлдуз бўлишни орзу қилганмиз. Ахир ҳаммамизда ҳам бор эди шундай осмон-осмон орзулар. Баъзиларимиз улкан ташкилотларга раҳбарлик қилишни ёки бутун бошли мамлакатларга бош бўлиб, ортидан эргаштиришни мақсад қилардик. Бошқаларимиз эса спорт қаҳрамонлари бўлишни ёки қайноқ ишқий муносабатлар ўрнатиб, кейинчалик бахтли оила қуриб, фаровон яшашни хоҳлардик. Нима бўлди? Нима бўлди Сизнинг ўша олий мақсад ва бир-биридан юксак орзуларингизга?
Гап шундаки, Сиз бошқалар ва уларнинг таъкидларига бўйин эгдингиз. Бу таъкидлар Сизни баъзи нарсалар имкониятларингиз даражасидан ташқарида эканлиги ҳақидаги чўпчакка ишонтириб қўйди. Шу билан Сиздаги чегарабилмас реалликка бўлган ишонч ўлиб борди. Бора-бора Сизнинг оламингиз буюк образлардан то ижара ҳақи ва майса текислаш ташвишларигача соддалашиб, қуриб борди. Ана энди қилишингиз мумкин бўлган ягона вазифа ўша ғолибона фикрий кайфиятни ўзингизга қайтариш ва унинг оловидан қолган ич-ичингиздаги пирпираб турган учқунни алангалатишдан иборат. Муваффақият қозониш учун ўзини ва ўзидаги бор энергияни ўша узоқ муддатли ҳаётий муваффақиятга бахш қила билиш лозим. Ўтмишдаги ҳар хил мағлубият ва омадсизликлар ҳақида буткул унутинг. Ўз ҳаётингиз тарзига, сифатига ўзгариш қўшишга ҳаракат қилинг ва бунинг мевасини бир йил ўтиб улгурмасдан кўра бошлайсиз. Ўзингизни ҳис қилишдаги, ҳаётий қувватингиздаги, иқтисодий масалалар ва одамлар билан муносабатларингизда кўзга ташланажак сезиларли ўзгаришлар ўзини намоён қилишни 6 ой ҳам, 6 ҳафта, боринг, ана, 6 кун ҳам куттирмайди. Ҳақиқий ва энг муҳим ўзгаришни эса бир сония ўтмаёқ сезса бўлади: бугундан бошлаб ҳаётингиз уни ўраб олган вазиятлар қўлидаги ўйинчоқдан кўра улуғроқ, ундан олийроқ бўлажагини таъкидлаб, юрагингизнинг туб-тубидан чиққан қарорни қабул қилишга кетган биргина сониядан кейиноқ.
Юқорида бир неча бор айтилганидек ҳаётингизни биргина ғоя ёрдамида ўзгартириб юборишингиз мумкин, қачонки ўша ғоя тўғри ғоя бўлса. Умри узоқ муваффақиятлар, албатта, кучли истак, қатъият ва тажриба талаб қилади. Зеро, сезиларли ўзгаришлар бир ҳафтада ёки 10 кунда пайдо бўлмайди. Аммо агар ҳаракат қилишни бошлашга ҳозирданоқ қарор қилсангиз, ўзгаришлар эртами-кеч, албатта, намоён бўлади. Ўз ҳаётингизни тубдан янгиласангиз, ўзингиз хоҳлаган муваффақиятга эриша оласиз. Қадимий ҳикматда айтилганидек: “Фикр эксанг – амал ўрасан, амал эксанг – одат ўрасан, одат эксанг – феъл-атвор ўрасан, феълатвор экиб – тақдир ўрасан!”
Албатта, диққатни аниқ мақсадга тикмоқ, эътиборни бир нуқтага жамлай олишнинг беқиёс аҳамиятини ҳам таъкидламасликнинг иложи йўқ. Сизга таниш ҳолат эмасми: янги машина сотиб олсангиз, кейин ҳаммада шунақа машина бордек кўрина бошлайди. Ҳар сафар янги бир исм эшитганингизда уни ҳамма тилга олаётганга ўхшайди. Диққатни аниқ мақсадга қаратмоқнинг бор куч-қудрати ҳам шунда, аслида. Шахсий камолотга элтувчи илк қадамлардан бири ҳам онгингиз нурларини аниқ мақсадга қарата билмоқликдир. Онгингиз диққат нишонларини нимага йўналтиришингиз бутун ҳаётингизни шакллантиради. Фикрларингиз Сизнинг оламингизни қуради. Нимагадир қаттиқ эътибор билан қараш, бор диққатни шунга бағишлаш ҳақида қатъий қарор қабул қилган онингизданоқ ён-атрофингизда шунга яраша мақбул имкониятлар пайдо бўлаётганини пайқайсиз. Масалан, агарда Сиз шахсий тараққиётга кўмак берувчи билимлар қидирувига бор диққатингизни берсангиз, Сизга бу ишда кўмак берувчи маълумотлар атрофда тўлиб-тошиб ётганлигини кўра бошлайсиз. Сиз шунчаки уларни авваллари пайқамагансиз, чунки диққатингиз бошқа нарсалар билан банд бўлган.
Кўпчилик одамларнинг ўзлари қилаётган иш ёки ўзгалар билан муносабатларидан қониқмасликларига ягона сабаб – уларнинг ўз диққатларини юқоридагиларнинг фақат ёмон тарафларига қаратиб қўйганликларидир. Дейлик, уларга ўз бошлиқлари ёқмайди. Шундан кейин энди уларни ишлари қизиқтирмай қўяди, ишларининг ижобий тарафларини пайқамай қўядилар. Чунки уларда бу иш билан боғлиқ ёмон таассуротлар шаклланиб бўлди. Аммо улардан сўраб қолсангиз борми: “Ишхонангиз шинамгинами?”, “Пенсия жамғармаси ҳақида яхши қайғуришадими?”, “Ишхонадаги ҳамкасбларингиз Сизга ёқадими?” ёки “Ишингизнинг ойлиги дурустгинами?” – тамом, кўп нарса ўзгаради. Ахир ҳамма жой ҳам ўзига яраша ижобий лаҳзаларга эга. Ҳар бир шундай ижобий лаҳза бу бир байрам! Ҳаётда омади кулганларнинг ҳаммаси буни яхши тушунадилар. Шунинг учун ҳам ўз-ўзингизда, шу бугундан бошлаб, ижобий тарафларга диққат қаратиш одатини шакллантиришингиз керак. Герберт Уэллснинг бир гапини ҳамиш ёдда тутиш лозим: “Инсон ҳеч қачон соат ёки тақвимга уни сўқир қилиб қўйиш ва ҳаётнинг муҳим ҳақиқати: – умримизнинг ҳар лаҳзаси мўъжиза ва сир эканлиги тўғрисидаги ҳақиқатни унуттириш имконини бермаслиги керак”.
Ҳаётнинг ижобий тарафларига диққатингизни қаратиш ва унинг ҳар жабҳаси бўйлаб ривожланишга ҳаракатни бошлаш ҳақида қарор қабул қилиб, Сиз ҳар тарафда яхшиланиш ва ижобий қирралар кўра бошлайсиз. Ҳақиқий билимлар ҳам айнан шундан келиб чиқади. Ўз-ўзини тараққий топтириш ва Сизни ўраб турган оламнинг фақат яхши тарафларига диққат қаратиш йўлига юрар экансиз, энди ўша оламни қандай қилиб бундан-да яхшироқ қилиш йўлларини ҳам кўра бошлайсиз.
Қадимий ҳикматни эсланг-а: агар Сизда керакли билимлар бўлса, ҳаётда ҳамма нарсага эриша оласиз. Билимлар Сизни исталган мақсадга эришишда асқатувчи воситалар билан таъминлайди. Билимлар Сизга шундай жавоблар тақдим қиладики, уларни тўғри тушуниб, тўғри татбиқ қила олган тақдирдагина ҳаётнинг ҳар бир жабҳасида фаровонликка эриша оласиз. Агар Сиз уч йилда миллионер бўлишни истасангиз, токи ҳаракат қилишни бошламагунингизча бу ҳақда қанча илтижо қилишингиз ёки неча соатлаб орзу қилишингизнинг аҳамияти йўқ. Аммо агар Сиз олдингизга аниқ мақсад қўйсангиз (масалан, уч йил ичида уч миллион жамғариш), режа ишлаб чиқсангиз (масалан, янги бир ноёб маҳсулот ўйлаб топиш) ва шундан кейин бу бизнес борасидаги бошқа билимларни излашга киришсангиз бўлади. Шундай қилиб муваффақиятга эришиш учун бор диққатингизни қаратса арзийдиган ғояга ҳам, ишончга ҳам эга бўласиз.
Олдингизга қандай мақсад қўйманг, унга элтувчи йўл оддий: унга оид барча тафсилотларни яхшилаб ўрганиб чиқинг ва бу билимларингизни ақл билан қўлланг. Муваффақиятнинг энг асосий принципини ўзингиз учун ҳақиқат деб қабул қилиб олинг: сизда ҳамма имконият бор ва ҳамма нарса, уни бошқа биров уддалабдими, демак, Сизнинг ҳам қўлингиздан келади. Шунчаки, улар билган нарсаларни ўзлаштириб олиш ва улардагидек натижаларга эриша билиш лозим, холос. Бу метод “муваффақиятнинг аксланиши” номи билан машҳур. Ўз олдингизга қўйган мақсадга – бу у хоҳ бутун бошли мамлакатни бошқариш бўлсин, хоҳ бирор новвойхонани – аллақачон эришган одамнинг мутлақ кўзгудаги аксига айланишингиз шарт. Бундан ташқари, ўзингизда унинг физиологиясини (юришлари, гапиришлари, овқатланишлари) ва психологиясини (ўйлашлари, таъсир олишлари) ҳам акслантиришингиз лозим. Улар ўқиётган китобларни ўқинг, улардагидек таомнома ташкил қилинг ва уларнинг фалсафалари, ҳаётий стратегияларини ўзлаштиринг.
Юқоридагиларнинг барчасини амалга ошириш билан Сиз худди улар эришган натижалар, ютуқларга эришиш қисматини манглайингизга битиб оласиз. Битта муштарийлик чиптаси тайёрлаш орқали исталган кишига эшиклари очиладиган бу билимлар галактикасининг тадқиқотчисига айланинг. Керакли билимлар ва рисоладаги мураббий ёрдамида исталган хорижий тилни ўрганиш ёки исталган концепцияни ўзлаштиришга қодирсиз. Ўзингизга ҳар куни янги бир киши билан гаплашиш ва унинг билимларини ўрганишни вазифа қилиб олинг. Савол кетидан саволлар ўйланг. Диққатингиз остига олган мақсадга оид бўлган янги китобларни ўқинг, аудиоматериалларни тингланг. Билим бу – куч! Тез орада Сиз ўзингизда сусаймас ишонч ва тўхтатиб бўлмас шижоатни шакллантирасиз.
Худди, капалак ҳам мовий осмон остида қувнаб парвоз қила олиши учун энг аввало ўз ғумбагидан халос бўлиши лозим бўлганидек, Сиздан ҳам камолот ва гўзал орзулар рўёбига элтишга қўймаётган чекловлар “ғумбаги”дан халос бўлиш учун фаол ва астойдил ҳаракатлар талаб қилинади. Ва энди Сизнинг ҳозирда қанчалик тўкин эканингиз қай даражада бахтли эканингиз ва қанчалик бой эканингиз муҳим эмас, зеро, бундан буёғига Сизга улардан анчайин аълороқлари мунтазир. Билл Гейтс, “Microsoft” компанияси асосчиси, миллиардер бўлганида ўттиз ёшдан эндигина ошган эди. Жон Фицжералд Кеннеди эса ҳали қирққа кириб-кирмай Америка Қўшма Штатлари Президенти бўлди. Сизда ҳам улардаги сингари барча қобилиятлар мавжуд, шубҳасиз, фақат улар ўз имкониятларини – потенциалини бор бўйича намоён қилиб улгурганлар. Ҳаётингиздан шедевр ясаш учун етарли даражада ўқимишли, билимли, етук, бой ёки бахтли эмаслигингиз ҳақида “бонг урувчи” зарарли хулосаларни миянгиздан чиқариб ташланг. Ҳозироқ, шу дақиқада келгуси ҳаётингизни белгиловчи қатъий қарорга келинг ва ўзингизни намоён қилишингизга тўсқинлик қилувчи барча фикр, хулосаларни четга суриб қўйинг. Ушбу дастурнинг мағзи ҳисобланмиш онг ва тана чиниқтирилувига ҳозирланинг. Ўз онгингиз чегараларининг кескин кенгайишига ва руҳиятингизда содир бўлажак такрорий “алангаланиш”га тайёр бўлинг. Сиз аллақачон муносиб бўлиб улгурган муваффақиятлар истиқболига шайланинг.
ИНТИЗОМ ВА ҚАТЪИЯТ КУЧИ – КАМОЛОТ ДАРВОЗАСИНИНГ ОЛТИН КАЛИТЛАРИ
Ўз-ўзини такомиллаштириш ва тўкин ҳаётга эришиш бахтининг энг асосий омилларидан иккитаси интизом ва қатъият кучи ҳисобланади. Уларга эга бўлиш билан Сиз буюк ҳаёт томон илк одимларни ташлашингиз мумкин бўлади. Бу айнан муваффақиятни кафолатлайдиган сифатлардир. Интизом ва ақлий матонатга эга бўлсангиз, ҳамиша, ҳамма жойда энг охиригача бориш учун ўзингизда куч топа оласиз. Сизда феъл-атвор мустаҳкамлиги шаклланади. Бу эса “Кайзен” принципларини амалда татбиқ эта олишингизга ва ўз имкониятларингизни барча мақсадларингизга эриштира оладиган даражада намоён қила билишингизга замин яратади. Айнан интизом Сизнинг феъл-атворингизга куч беради. Ва бу куч ёрдамида Сиз телевизор ва бошқа бемаъни вақт ўлдириш эрмакларидан сақланиб, қимматли дақиқаларингизни ҳаётингизда чинакам ўзгаришлар қилишга қодир ишларга сарфлашга қодир бўласиз. Интизом ва қатъият кучи шарофати билан ҳақиқатда муҳим ҳисобланган нарсалар ҳеч қачон Сиз учун ҳеч бир қимматга эга эмаслари “шафқатига қараб қолмайди”.
Интизом ва ўз ҳаётини бошқаришнинг сеҳрли кучи
Ҳафтада 198 соат бор. Интизом ва қатъият мана шу соатларнинг самарали ўтиши кафолатидир. Ҳаётингизда ҳамма нарса мувозанатга солинади: жисмоний ўсиш, онг чиниқуви, феъл-атвор мустаҳкамланиши, профессионал тайёргарлик, оммавий фаолият, кўнгилхушлик ва саргузаштлар ҳам энг соф кўринишида ва ҳаммаси Сизнинг камолотингизга хизмат қилади. Роттердамлик Эразм айтган экан: “Михни мих билан чиқариш самарали бўлганидек, одатни ҳам бошқа бир одат орқали тарк қилган афзал”. Ҳақиқатан, интизомнинг юраги ҳам айнан одат ҳисобланади. Ҳар қандай соҳада ҳам муваффақиятга фикрлари жиловланган ақл ва доимий меҳнат эвазига эришилади. Ҳаётимизга интизом қўшажак кучсиз бир дона ҳам орзуни рўёбга чиқариб бўлмайди. Қатъият кучисиз эса беқарорлик, танбаллик ва бекорчилик деб аталмиш иблислар қурбонига айланасиз.
Интизом ва қатъият кучи Сизни ҳаётий фаровонлик энг олий чўққиларига олиб чиқади. Қачонки ўша руҳий мушаклар доимий шуғуллантириш натижасида чиниқиб, одатларга айланар экан, бунинг меваси ўлароқ ақлни шошириб қўювчи натижалар кўзга кўрина бошлайди ва уддаланиши энг оғирдек туюлган вазифалар ҳам оддий ва осон бўлиб қолади. Интизом ўз онгини назорат қилиш ва бўлар-бўлмас тўполонларни четга сурган ҳолда ижобий фикрлашдек ўта муҳим одатларни шакллантиришда Сизга асқатади.
Интизомсиз ёки ҳеч бўлмаганда ўзингизда интизомни ўстиришга бўлган кучли иштиёқсиз ўз онгингиз қўлида қул бўлишга маҳкумсиз. Феъл-атвор мустаҳкамлиги ва ақл бардамлигидан ташқари Сизда яна фойдали фикрлар захираси ҳам қурий бошлайди. Сиздаги қатъият кучи мадорсизланиб, ўзингизнинг олий мақсадларингиздан чалғий бошлайсиз. Қатъият кучисиз Сиз ҳаддан зиёд кўп ейсиз, ҳаддан ортиқ хавотирланасиз ва ҳаддан ташқари кўп ухлайсиз. Қатъият кучи нима эканини амалда кўрмоқчи бўлсангиз, Ганди, Вашингтон, Тереза она, Ҳелен Келлер ва Брюс Ли ҳаёти ҳақидаги асарларни мутолаа қилиб кўринг, шунда кўп нарсага тушуниб етасиз.
Шахсий тараққиётни таъминлаш мақсадида инсон ўз олдига қўйиши мумкин бўлган энг муҳим марралардан бири ҳам айнан шахсий интизомни шакллантириш вазифасидир. Х.П. Лиддон айтганди: “Бизнинг у ёки бу ишни қандай важдан бажаришимизга қараб бизнинг ҳозирда ким эканлигимизни билса бўлади. Бизнинг ким эканимиз эса барча ўтган йиллардаги шахсий интизомимиз мевасидир”. Раймон де Сен-Лоран ўзининг “Қатъият кучи” номли китобида ёзади: “Кучли характерга эга инсон бу – ўз олдига аниқ, асосланган мақсад қўйиб, то унга эришмагунича ҳаракатдан тўхтамайдиган инсондир”. Ўз қатъият кучингиз, ўз хоҳишингизни бошқаришни ўзлаштириб олсангиз, ҳеч қандай орзу Сизга эришиб бўлмасдек туюлмай қўяди. Бошқа ҳеч ким Сизни муваффақиятингизга олиб борадиган йўлдан чиқариб юборишга ёки мақсадларингизни амалга оширишга бўлган ҳаракатларингизга халал беришга қодир бўлмай қолади. Қуйида қатъият кучига оид бир нечта билиб олиш жуда муҳим бўлган жиҳатлар санаб ўтилади:
а) Ғолиблар ҳамиша интизомлидирлар! Ҳаётда катта муваффақиятларга эришган одам шубҳасиз, кучли интизом ва қатъият кучига эга бўлган одамдир. Бу сифатларни ишга солиб Сизни ўраб турган муҳитни бутунлай янгилаб юбориш мумкин. Ва яна, шуни ҳам тушуниб олиш лозимки, бу сифатларга Сиз аллақачон эгасиз, фақат улар ҳали ҳам ич-ичингизда мудроқда бўлсалар, эҳтимол;
б) Ўз қатъият кучингизни ишга солинг! Қандай қилиб интизом/қатъият кучини чиниқтира олиш сири жуда оддий: улардан давомли фойдаланиш лозим, акс ҳолда улардан ажралиб қолиш хавфи бор. Табиат ўз қоидаларига амал қилишга келганда жуда ўжар. Хотирангиз янада ўткир бўлишини истасангиз, уни чиниқтиришга тўғри келади. Худди шу тартибни ўз тасаввурларингизга нисбатан ҳам қўллаш зарур. Ўзингизни қанчалик кучли инсон сифатида кўришни истасангиз, шундай тасаввур қилинг. Бу ҳам интизом ва қатъият кучи мушакларининг чиниқишида ёрдам беради. Мақсад – уларни доимий равишда ишга солиб, меъёр даражасида зўриқтириб туриш. Ана ўшанда улар Сизга ҳеч тасаввур ҳам қилиб бўлмайдиган тартибда “миннатдорчилик билдирадилар”;
c) Ўзингизга катта-катта умидлар боғланг ва олдингизга буюк мақсадлар қўйинг! Сиз ҳатто ўзингизга ҳам заиф, кучсиз, пассив, бўшанг одамдай туюлсангиз, шуни билиб қўйинг, ичингизда – қаерингиздадир қаттиқ сиқиб қўйилган қаъият кучи пружинаси бор. У бўшатилса ва қўллай билинса, ундан беадад қувват, энергия олиш шубҳасиз;
д) Қатъият кучингизни мустаҳкамланг! “Суперҳаёт” дастури айнан ўша: Сизнинг бор энергиянгизни увол қилаётган, Сиздаги барча потенциал имкониятларни бўғиб қўяётган омилларга қарши қай тартибда жанг олиб боришга ўргатади. Сиздан эса, ўз навбатида, ўзингизни жиддий тафтиш қилишингиз ва фикр қилиш тарзингизда одатийга айланган, аммо Сизни қувватсизлантирувчи зарарли фикрларни фош қилишингиз талаб этилади. Ана шундан кейин улардан зудлик билан халос бўла олишингиз лозим бўлади. Бунинг учун ўз-ўзингизга айнан ўша зарарли фикрлар Сизни ўзингиз мутлақ муносиб бўлган бенуқсон саломатликдан, тўкин-сочинликдан бебаҳра қилаётганини доимий равишда, тинмай такрорлаб юришингиз кифоя.
Бугунги замоннинг энг кўп тарқалган “касаллик”ларидан бир чарчоқдир. Одамлар эрталаб ишларига чопиб, у ерда кун бўйи судралгач, кечга яқин уйларига “эмаклаб” етиб келадилар. Кечки овқатни ҳам тез-тез еб олгач, ўзларини диванга отадилар ва ниҳоят телевизорлари қаршисига етиб келиб олганларига шукрона қилиб, ҳордиқ чиқара бошлайдилар. Бирор-бир “пичоққа илинарли” иш қилинмаганига энг оммавий баҳона ҳам ўша-ўша: “Оҳ, худойим, ахир ўлгудек чарчадим-а!” Қачонлардир ҳамма танийдиган машҳурлардан бўлиш, дунёни яхшилик сари ўзгартириб юборишга қаратилган жўшқин орзулари ичига сиғмай юрган одамлар бугун саккиз соатда уйқуга бой осуда тундан бошқа нарсани мақсад қилмай қўйдилар! Бизнинг бутун бошли жамият ўзининг ҳолдан тойган, орзу қилганлари ва ҳаётларини унутилмас лаҳзаларга бойитувчи марралар томон ҳаракатланишга ҳафсалаю қуввати қолмаган фуқаролари билан бирга касал бўлиб қолганга ўхшайди. Бу “чарчоқ касаллиги”нинг аслида жўнгина иллюзиядан бошқа нарса эмаслиги ҳақида эшитиб, эҳтимол, бир оз ҳайратланарсиз. Бунинг айни ҳақиқат эканлигини англаш учун, эслаб кўринг: яқиндагина ишга ёки уйда қандайдир ўта зерикарли ва жонга тегар ҳужжат ўқиб чиқишингизга тўғри келиб қолди. Эслаб кўринг, бу вазифа Сизга қанчалик эриш туюлганди, бундан қанчалик толиққан эдингиз. Кўзларингиз юмилиб кетар, ҳатто бошингизни ҳам бир неча марта столга уриб олишингизга бир бахя қолганди. Сизга бир дақиқалик ҳордиқ ҳам нақадар роҳатбахш бўлиб туюлганди, ўшанда. Шунда ишингизни кутилмаган телефон қўнғироғи ёки бирор улфатингиз ёки танишингизнинг ташрифи бўлди. Сиздаги барча чарчоқ шу ондаёқ тарқаб кетди. Сиз яна ўзингизни тирик ва бардам сеза бошладингиз. Бундан аслида чарчамаганингиз аён бўлди. Сиз шунчаки ўзингизда чарчоқни тасаввур қилгансиз ва бунга сабаб шуғулланаётган машғулотингиз мавзуси Сизни умуман қизиқтирмаслиги бўлган. Бундан кўриниб турибдики Сизни асабийлаштирувчи, ҳолсизлантирувчи ҳамма нарсани бир четга суриб, бор диққатингизнинг ўзингиз учун муҳим бўлган юмушларга қаратилишини таъминловчи шахсий интизом одати Сизда шаклланмаган.
Ўз онгингизни интизомга солишни бошласангиз, у Сизга мўъжизалар кўрсатишга қодир. Ақлий ва жисмоний чарчоқ ўтмишда қолади. Беҳаловатлик ва салбий фикрлар – чарчоқнинг энг асосий ва машҳур сабабларидир. Беҳаловат онг организмингизга ўн миллик югуришдан ҳам кўра кўпроқ чарчоқ қўшади. Уни 1000 ампер-соатлик (А-ҳ) аккумуляторга қиёслаш мумкин. Аккумулятор кунни тўлиқ қувватланган, энергия захирасини тўлатган ҳолда бошлайди. Кейин эса кун давомида тўланмаган тўловлар, қарзлар устида асабийлашишга 100 А-ҳ сарф бўлади. Яна 200 А-ҳ эса эндиликда ўйлаш умуман бефойда бўлган ва ҳозирда мутлақо муҳим бўлмаган воқеа ҳақида ўйлашга ишлатиб юборилади. Яна 300 А-ҳ Сиз анчадан бери хоҳлаб юрган, аммо ҳали-бери имкониятингиз кўтармайдиган таътил ҳақидаги хомхаёлларга сарф қилинади. Шу тарзда, тезда бутун энергиянгиз сарф бўлиб кетади ва Сизга дам олмаса ҳечам бўлмайдигандек туюла бошлайди.
Ақлий чарчоққа қарши курашда биринчи қадам бу миянгизни банд қилиб турган ҳар бир фикрни назоратга олишдир. Унинг кўтаринки ва ижобий бўлишига ҳазир бўлинг. Шундан кейин шахсий интизом одатини ишга солинг-да, сизда ақлни шошириб қўядиган миқдордаги энергия манбаини қачон тўғонни очиб юборишларига мунтазир турганлиги ҳақида ахборотни ўзингизга уқтиринг, ишонтиринг. Ўзингизга уқтиринг – чарчоқ бу фақатгина ўзингиз ўйлаб топиб олган нарса. Ўзни ҳорғин ҳис қилиш одатини йўқ қилишга ҳаракат қилинг. Йўқотинг уни. Чарчоқ ҳақидаги фикрлар Сизни тарк эта бошлагач эса диққатингизни ҳозир қўлингизда ёки иш столингизда турган вазифангизга қаратинг. Спортчининг марафон сўнгида иккинчи нафас йўли очилиб кетгани сингари миянгиз ҳам иккинчи нафас йўлини очиб олади: албатта, агар ўзингизнинг интизом мускулингизни зўриқтира олган ва айни дамда бажараётган ишингизга бор диққат-эътиборингизни қарата олган бўлсангиз. Аввалига бу мураккаб кечади. Осон бўлмайди. Аммо Сиз ўз қатъият кучингизни кўрсата билишингиз ва ўзингизга зерикарли, нохуш бўлиб туюлаётган машғулотдан қочиб қутулишга баҳона изламаслигингиз керак бўлади. Тез орада Сиздаги шахсий интизом ҳаммасини “назоратига олади”. Сизга авваллари қийиндек туюлган юмушлар осон, каттароқ марралар, мақсадлар эса етиб борса, эришса бўладигандек туюлади. Сиздаги ўзига ишонч эса анча-мунча ўсганини ҳам сезасиз.
Агар ўтмишингизга назар солиб, унда ўзингизни энг бахтли ҳис қилиб кетган лаҳзаларни топмоқчи бўлсангиз, ўша лаҳзаларнинг бирор-бир муваффақиятга эришилган паллалар эканига гувоҳ бўласиз. Масалан: Сиз қурган ўша бахтли оила, Сиз асос солган ва ҳозирда гуллаб-яшнаётган ўша бизнес, Сиз саёҳатингиз давомида борган ўша манзиллар, Сиз ўқиб чиқишга муваффақ бўлган ўша ажойиб китоблар ва ҳоказо. Бу каби мамнуният ҳиссини Сиз томоша қилган бирор-бир телешоу ёки Сиз ярмини уйқуда ўтказган ҳордиқ кунларингиз бера олишини тасаввур қилиш эса бир оз мушкул. Ҳаётингиз фақат ва фақат унда Сиз эришган ютуқлар, натижалар билан ўлчанади. Бу дегани Сизнинг ютуғингиз албатта 10 миллион доллар жамғариш ёки Бермуд оролларида шахсий виллангизни қуриш бўлиши лозим дегани эмас, асло! Ҳаётдаги ютуқ ва муваффақият ички хотиржамлик ва руҳияти камолга етган умр кўринишида бўлиши ҳам мумкин-ку! Буларнинг барига эришишнинг калити эса ўз олдига аниқ марралар қўйиш ва уларни забт этишда. Интизом ва қатъият кучи Сизни муваффақиятга етаклайди. Уларни ичингизда тарбияланг, камол топтиринг ҳамда уларга Сизга тортиқ қилинган олтин туҳфалар каби муносабатда бўлинг.
ЎЗИНИ ЯХШИ ҲИС ЭТИШ ВА ЎЗИГА ИШОНЧ ПРИНЦИПИ: ҲАЁТИЙ ҚУВВАТГА ИМКОН БЕРИШ
“Суперҳаёт” фақатгина ижобий фикрлаш қобилияти намунасигина эмас. Бу Сизнинг ҳаётингизни, унинг ҳар бир жабҳасида энг юқори чўққисигача юксалтириш мақсадида тузиб чиқилган бутун бир дастурдир.
“Ўзни яхши ҳис этиш” принципи номи билан машҳур вақт синовида тобланган бир ҳаёт ҳақиқатини уқиб олинг: “Сиз ҳаётингизда содир этган ҳар қайси иш ўзингизни яхши ҳис қилишингизни таъминлашга бўлган сўнмас истагингиз маҳсулидир. Сиз кун бўйи диққатингизни бағишлайдиганингиз, ейдиганингиз, ичадиганингиз, алоқага киришадиган одамлар, Сиз ўқийдиган китоблар – ҳамма-ҳаммаси ўзингизни яхши ҳис қилишга бўлган уринишингиз билан изоҳланади. Қарорсизлик аталмиш иблисона вирус ҳам айнан шу – ўзни яхши ҳис қилиш истаги орқали кириб келади”. Сиз кўпроқ ҳаловат, роҳат топиш учун диванда чўзилиб ётиб, бекорчилик билан шуғулланишни афзал биласиз, жисмоний чиниқув ёки Сизнинг карьерангизни муносиб бўлганингиз шакллантиришни таъминлайдиган юмушлар билан банд бўлиш ўрнига шуни маъқул кўрасиз.
Келинг, бир варақ қоғозга ҳаётда муваффақият қозонишингизга йўл бермаётган тўсиқларни ёзиб чиқамиз. Балки Сиз бошқалар билан бекорга келишмовчиликка бораётган бўлиб чиқарсиз? Балки бекорга ҳаддан ташқари хавотирланаётгандирсиз? Олам-олам имкониятлар кўриш мумкин бўлган ерда фақат тўсиқлар кўраётгандирсиз? Уриниб кўришдан чўчимайсизми? Сизнинг ҳаракат эркинлигингизни чеклаб турган тўсиқлар жуда тез фурсатда ўзгариши, йўқолиши мумкин, қачонки тўғри стратегияни қўллай олсангиз. Балки, энг самарали ва кучли восита, шунчаки “ўзини яхши ҳис қилиш” принципини тўғри ва фойдали мақсадлар йўлида қўллаш бўлиб чиқар, нотўғри ва бефойдалари йўлида эмас.
Мана, ҳаётингизга кескин ва узоқ муддатли ўзгаришлар олиб киришда асқатувчи методлар билан танишиб чиқинг.
1-қадам. Қарор
Ўз юриш-туришингизни ўзгартиришингиз зарурлиги ҳақидаги қарорни бугуноқ қатъий қўйинг. Эскича юриш-туришингиз ўтмишингизда жуда кўп азиятлар чекишингизга сабаб бўлган, энди ундан халос бўлиш пайти келди. Бир варақ қоғозга ёзинг ва кўз олдингизга келтиринг: ўша хатти-ҳаракатларингиз Сизга қандай талафотлар келтирганди – аниқ ҳодисалар ва қўлдан чиқарилган аниқ имкониятларни эсланг. Ана энди ҳозирги ҳолатларни тубдан ўзгартиришга қаратилган қатъий қарорингизни киритинг-да, бу қоғозни каравотингиз тепасига илиб қўйинг. Ҳар куни уйқуга кетишдан аввал ва ҳар тонгда уйғонганингизда уни 10 мартадан ўқишга одатланинг – бу аста-секин хатти-ҳаракатларингизни бошқариб турувчи онг остингизга ўзининг ижобий таъсирини ўтказишни бошлайди.
2-қадам. Жангга чақириш методи
