– N?vb?ti qatar?-R?is ?z?m? el? heyr?tl? baxdi ki, sanki ondan ?l?m tarixini sorusmusdum.– Onu bir Yaradan bilir,-bu isl?k ifad?ni moiz? kimi t?l?ff?z etdi.-Bizim stansiyadan t?k-t?k qatar ke??r. N?vb?ti qatar bir h?ft?d?n, b?lk?, lap bir ild?n sonra ke?? bil?r. Bir d?f? bel? bir sey d? olub: d?z on d?rd ay b?radan qatar ke?m?yib. S?z?n d?z?, biz he? g?zl?mirik d?. Sizi g?r?nd? ona g?r? t??cc?bl?ndik. Burada he? kim d?sm?r.
– N?…– Aldigim agilasigmaz m?lumati h?zm etm?k iqtitarinda deyildim v? ?asib qalmisdim.-M?n n? etm?liy?m…
– H?-?,-r?is mizildandi. Is? d?sm?s?n?z. Amma biz sizi yerb?yer ed?rik. Basa d?s?rs?n?z d?, burada biz bir ail? kimi yasayiriq, hami ?z?m?zk?d?. He? n?yi d?yism?k olmur, sizi ail?miz? daxil etm?y? m?cburuq. Nec? dey?rl?r, ail?mizin qonagi olacaqsiniz. S?n is?-?z?n? AT-a tutdui-t?cili teleqram g?nd?r ki, bizd? f?vqal?d? hadis? bas vermisdir. S?rnisin d?sm?sd?r, n? edc?yimizi bilmirik. G?st?ris g?zl?yirik. N?is? bel? seyl?r, ?z?n bilirs?n d?. Qoy onlarin da basi agrisin.
AT basini ?yib binanin i?in? girdi. R?is xos t?b?ss?ml? m?n? baxib basini yell?di:
– H?, basimiza is a?diniz.
– Siz? y?k olmaram,– dey? v?d etdim, amma h?l? d? n? bas verdiyini yaxsi d?rk etmirdim v? sonsuz sayda sual bogazima yigilib qalmisdi.
– Siz? kim buyurdu ki, burada d?s?siniz?
–?slind? m?n, – ?asib qalmisdim, ist?mirdim ki, r?is haraya getdiyi v? harada qatardan endiyini eynin? almayan bekara adam oldugumu z?nn etsin-m?n dinc?lm?y? gedirdim…Havami d?yism?y?. S?h?rcik xosuma g?ldi, daha dogrusu, S?h?rciyin isiqlari el? c?lb edirdi ki… M?n d? q?rara aldim ki…
– Aydindir, – r?is s?z?m? k?sdi, amma ?z?nd?n g?r?n?rd? ki, dedikl?rim aglina batmamisdi, nec? y?ni adam s?b?bsiz-zadsiz tanimadigi stansiyada d?s?r.
– Olan oldu, ?emodaninizi g?t?r?n ged?k. Sizi yerl?sdir?k. D?bd?b?li n?mr?l?r s?z vermir?m, amma ?l?zyuyanli otaga imkanimiz ?atar,-deyib r?is qabaga d?sd?, bilm?dim niqqildayirdi, ya xisin-xi?in g?l?rd?.-H?, s?rnisin, basimiza c?nc?l a?misiniz. Bir d? n? vaxt qatar g?l?r?. ?ox vaxt bizim stansiyada dayanmir, s?r?tl? ke?ib gedir…H?, hadis?dir d?… Yer tapmisiniz d?sm?y?… ha-ha-ha…
Ki?ik g?zl?m? zalina daxil olan kimi (y?qin, bura vaxti il? g?zl?m? salonu olub, divarda saralmis c?dv?ll?r h?l? d? qalirdi, k?ncd? bufetin pistaxtasi da dururdu, salonda d?yisiklik edilmisdi v? buranin bir vaxtlar g?zl?m? salonu oldugunu xatirladan b?zi isar?l?r vardi, s?rnisin kreslolarinin bir ne?? ??rg?si qaldirilmis, ?v?zin? salonun d?z ortasinda, qalan kreslolarin qarsisinda uzun, al?aq stol qoyulmusdu, salonun sonunda geyimd?yism? kabin?l?rin? b?nz?y?n bir sey qurasdirilmisdi) bizi d?vr?y? aldilar. Bel? basa d?sd?m ki, stansiyanin ?halisi s?h?rin erk?n ?aginda yuxusuna haram qatmis bu hey?td?n ibar?t idi. G?r?n?r s?brsiz AT camaati ayaga qaldirmaga v? qeyri-adi x?b?rl? heyr?t? salmaga macal tapmisdi. Lakin bel? deyilmis. H?r??nd m?nim z?hur etm?yim h?qiq?t?n olanlari heyr?tl?ndirmisdi, amma onlari ayaga qaldiran s?h?rin g?z? a?ilmamis peyda olan qatarmis. Sonradan bildim ki, bu, m?ht?s?m v? nadir hadis?ymis. Heyr?tl? m?n? baxan, az qala ?ll?ril? toxunan adamlarin ?hat?sind? ?z?m? t?yyar? q?zasina ugrayib c?ng?llikd? yasayan v?hsi q?bil?y? ?sir d?sm?s pilot kimi hiss edirdim. Artiq tanidigim stansiya r?isi v? AT-dan basqa r?isin sa?lari isildayan, agappaq, h?r?k?tsiz, s?ssiz, cuss?li arvadi, cizgil?ri pozulmus sif?tind?n yasi b?lli olmayan, lakin isv?si he? bir yasa v? ?ndaz?y? sigmayan isv?kar bufet?i qadin, stansiya r?isinin – n?yl?s? AT-a b?nz?y?n – qasqabaqli qizi, g?rk?ml?rind?n mehribanliq, m?sumluq yagan g?z?t?i v? arvadi buradaydilar. Biz tanis olduq, m?n ?agirilmamis v? imtina olunmayacaq qonaq kimi (imtina edib neyl?y?c?kdil?r ki, getm?y? yer vardi?!) onlarin c?miyy?tin? q?bul edildim.
M?n? otaq verdil?r, stansiya r?isinin v?d etdiyi kimi, ?l?zyuyan da vardi, b?y?kd?, b?zi yerl?ri pas atmisdi. ?arpayiya b?nz?r (yataq dem?k olmazdi, m?hz s?yyar qatlama ?arpayiya oxsar) bir sey, bir d? camasir ???n r?fli v? kostyum-palto ???n ayrica hiss?li ikig?zl? ensiz dolab da qo- yulmusdu.N?d?ns? h?b?xanalardaki kimi m?hk?m barmaqliqlar taxilmis p?nc?r? vagzal binasinin ?n?nd?ki platformaya a?ilirdi. Barmaqliqlara istinad?n z?nn etm?k olardi ki, ?vv?ll?r bu otaqda d?ft?rxana yerl?smisdi v? burada m?xfi s?n?dl?r saxlanilmisdir. Ehtiyat t?dbirl?rinin g?r?lm?si bu s?b?bd?ndi. Istifad? ed?c?yim? ?min olmadigim ki?ik masanin ?n?n? qoyulmus d?s?m?y? q?d?r ?rt?kl? ?rt?lm?s k?tilin ?slind? ki?ik, lakin yet?rinc? agir seyf oldugunu bil?nd? t?xminimd? yanilmadigim m?lum olurdu. ?arpayinin g?r?n?s? o q?d?r ikrahedici v? istirah?t anlayisinin disindaydi ki, bu y?nd?msiz qurguya bir baxmaqla yuxum qa?di. Adamin ?hvalini pozan ?syalarin sanki bil?r?kd?n d?z?ld?y? bu daxmadan ?ixmaq, he? olmazsa platformada g?zm?k, t?miz hava almaq ist?dim. El? bu vaxt otagin qapisi bir az n?zak?tsizc?sin? (bir az ona g?r? deyir?m ki, d?y?lm?d?n olsa da qapi o q?d?r z?if, c?sar?tsiz h?r?k?tl? a?ildi ki, sanki qapinin arxasinda usaq vardi v? «a?im-a?mayim» dey? t?r?dd?d edirdi) a?ildi, n?yi g?z?tl?diyi m?lum olmayan vagzal g?z?t?isinin arvadi k?ndarda dayanmisdi. ?slind? h?r sey m??mma idi, AT-dan baslamis (ariq teleqraf?iya ixtisarli l?q?bi m?n verdim, ??nk? el? ilk d?f? g?r?nd? xosuma g?lm?di, ola bilsin ki, m?nim burada peyda olmagim, yumsaq des?k, onu o q?d?r d? f?r?hl?ndirm?yib. Tezlikl? anladim ki, niy?? Y?qin ki, m?ni ariqliqda ondan geri qalmayan r?is qizina n?vazis g?st?r? bil?c?k r?qib hesab edirdi. G?r?n?r, teleqraf?i n?vazis? ?oxdan baslamisdi v? bu, b?hr?sini vermisdi – evli olmasalar da, bir-birl?rin? ?ox uygundular. Ola bilsin r?is is?isini s?rf?li adaxli hesab etmirdi v? Yaradanin yaddan ?ixardigi bu ucqara sahzad?nin g?l?c?yini g?zl?yirdi. Dey?s?n, m?tl?bd?n yayindim) yad adam g?r?nd? h?rm?y? ?rin?n, ya da taq?ti ?atmayan it? q?d?r. Teleqraf?iya ona g?r? qisa l?q?b qosdum ki, xosuma g?lm?y?n adamlari m?xt?s?r isar?l?m?k m?nd? v?rdisdi. Guya t?k el? buna g?r? onlar normal adam adlari dasimaga layiq deyill?r. ?lq?r?z, buradakilar – AT-dan tutmus k?p?y? q?d?r m?nim ???n m??mma idi. K?p?k dey?n kimi yadima yem?k d?sd?. It? yem?y? n? verirdil?r? ?zl?ri n? yeyirdil?r, axi deyirdil?r ki, buradan aylarla qatar ke?mir. Lap ke?s? d?, stansiyada c?mi bes saniy? dayanan qatardan ?rzaq bosaltmaq olar? H?r sey q?rib?, s?bh?li, sirliydi. Qadin is? h?l? d? k?ndarda dayanmisdi, i??riy? ke?m?y? ?r?k el?mirdi.
– G?lin,-dedim.
Qadini qapida saxladigim ???n bir az sixildim. Lakin ?zr ist?m?dim, qoy bilsinl?r ki, burada yeniy?m dey?, ist?dikl?ri vaxt m?ni narahat ed? bilm?zl?r.
– Bagislayin,– qadinin s?sind?n yorgunluq yagirdi, nasaz ciy?rl?rinin xiriltisi esdilir, t?ngn?f?s olurdu, y?qin ki, caninda salamat yer yoxdu. Sisqa v?cuduna ke?irdiyi, geyimd?n basqa n?y? des?n oxsayan t?nd r?ngli formasiz c?bb?y?b?nz?r bir sey geyimd?n kasad oldugunu g?st?rirdi. O d?qiq? g?nc AT v? r?is qizini, onlarin kasibyana, k?hn?, lakin t?rt?miz geyiml?rini xatirladim.
– Bagislayin,-qadin t?krar etdi, ayaqlarini s?r?y?b otaga gir?nd? olan-qalan boslugu isgal etdi.
–?zr ist?yir?m,– zorla g?l?ms?m?y? ?alisan qadinin ?l??s?z n?zak?ti m?ni qiciqlandirmaga baslayan anda ?lind? ??l g?ll?rind?n ki?ik g?l d?st?si g?r?nd?. -Siz? g?tirdim…Xos g?lmisiniz.
D?sd?y?m yerin t?lasindan fikrim ?z?md? deyildi v? qadinin son s?zl?rini esid?nd? el? bildim m?ni ?l? salir. Amma haqq namin? dem?k lazimdir ki, onun s?sind? q?tiyy?n istehza notu yoxdu. Qeyri – ixtiyari g?l d?st?sini aldim, haraya qoyacagimi bilm?yib ?limd? yell?tm?y? basladim.
–?ox m?t??ssir oldum,-burnumun altinda mizildandim,-?ox xosdur…
Qadin d?v?t g?zl?m?d?n ?arpayiya oturdu. N? q?d?r ?alissam da heyr?timi gizl?d? bilm?dim, o da heyr?tli baxislarimi g?r?b astadan dedi.
пароараримимпвмсеьмотпримблмлмлмьбмдбмьмбдбмдолаьлмьмльтврсьь
– Oglum bu ?arpayida ?l?b,-bir q?d?r susub h?znl? davam etdi.-Bu, inisil yayda olub. Qan qusdu, tez inkisaf ed?n v?r?m? yoluxmusdu. El? usaqliqdan z?if idi. Q?fild?n d? bu x?st?lik… Teleqraf?i dalbadal teleqram g?nd?rdi, amma cavab ?ixmadi. D?rman yoxdu, bes aydi qatar da g?lmirdi.-Qadin sanki uzun s?hb?td?n yorulmus kimi susdu, n?f?sini d?rdi.
?limd?ki g?l d?st?si il? yatagi g?st?rib:
– O burada ?l?b?-dey? sorusdum.
?im??sdiyimi ifad? ed?n bu h?r?k?ti g?rm?k ???n ?ox da diqq?tli olmaq lazim deyildi.
Qadin n?f?sini d?rib sualimi esitm?yibmis kimi ?vv?lki haliyla davam etdi:
– Onu vagzalin arxasinda, buraya yaxin bir yerd? d?fn etdik…. Q?brin bel? yaxinda olmasina r?is etiraz etmisdi, amma m?n xahis etdim, dedim ki, uzaga getm?k m?nim??n ??tin olar, o da icaz? verdi. Onu d?fn etdik, ehsan verdik. H?r sey yerli-yerind? oldu. Alti g?nd?n sonra qatar g?ldi. Dogrudur, h?kim g?lm?misdi, dava-d?rman da g?tirm?misdil?r. Qatar he? dayanmadi da. B?lk? d? qatarda h?kim vardi, oglum sag olsaydi bel?, h?kim ona k?m?k ed? bilm?y?c?kdi. B?lk? d? qatarin gecikm?yi xeyirliy?ydi. ?mr?n?n son saatlarini da ?midl? yasadi, qatari g?zl?di, qurtulusunu o qatarda g?r?rd?. ?g?r onun sagliginda qatar bel?… Bu ona agir z?rb? olardi. Onun-ogulcugumun iyirmi alti yasi vardi…-Qadin ah ??kib q?fil yerind?n qalxib asta-asta qapiya sari getdi. ?ixisda d?n?b dedi:– Ist?s?niz, onun q?brini siz? g?st?r? bil?r?m. Sag olsaydi, y?qin ki, sizinl? dostlasardi, el? h?lim xasiyy?ti vardi… S?hv etmir?ms?, siz onunla h?myassiniz. Onun q?brini siz? g?st?r? bil?r?m,-qadin t?krar etdi, dey?s?n m?n d?, basimi t?rp?tdim, o, ?lav? etdi.-H?r halda g?lm?yiniz yaxsi oldu. Biz? danisarsiniz, b?y?k d?nyada nec? yasayirlar… Amma yox, r?isin xosuna g?lm?z. Biz he? radio da isl?tmirik, radiomuz is? var…D?z? radio x?tti yoxdur, radio da qutu kimi durur, ?l? qutu kimi, amma bir vaxtlar radio idi, axi canli kimi danisirdi… Yox m?nim xosum g?lmir, he? kimin xosu g?lmir yenilikl?ri ?yr?nm?kd?n. Biz bel? alismisiq, basa d?s?rs?n?z? Yem?k ist?yirsinizs?, asagi d?s?n, ?rzaqla ?rim v? stansiya r?isinin qizi m?sgul olur. Indi yem?k vaxti deyil, amma sizin ???n istisna etm?k olar.– S?z?n? bitirib qadin t?l?sm?d?n, keyl?smis kimi qapini arxasinca ?rt?b g?zd?n itdi. Asta, qocaf?ndi yerisind?n d?hlizin d?s?m?l?ri cirildayirdi, sonra cirilti s?si salona en?n taxta pill?k?nd? esidildi. Qeyri-ixtiyari ?limd?ki g?l d?st?sini oynatdim, f?rqin? varib k?nara tulladim v? stolun arxasinda oturdum. Basimin i?ind? h?r sey bir-birin? qarismisdi, diqq?timi toplamaq, d?s?nc?l?rimi yerb?yer etm?k iqtidarinda deyildim. Basima g?l?nl?ri d?rk ed? bilmirdim, m?ntiq? sigmirdi, daha ?ox pis yuxuya b?nz?yirdi, yatmis olsan da, bunun yuxu oldugunu bilirs?n v? pis yuxudursa, ?z?n? oyanmaga m?cbur etm?yin s?ni xilas ed?r. Havalanmadigima ?min olmaq ???n ?z?m? ?imdikl?dim. ?slind? lap yaxsi bilirdim ki, bu, ger??kdi. Q?rib?dir, stansiyaya d?sd?y?m vaxtdan t?xmin?n iki saat ke?m?sin? baxmayaraq, n? q?d?r c?f?ng v?ziyy?t? d?sd?y?m? anladigim halda hiss edirdim ki, yavas-yavas olanlari q?bul etm?y? baslayiram. Sanki bel? d? olmaliymis, bu h?qiq?t? b?nz?m?y?n v?ziyy?t? uygunlasiram, b?lk?, ona g?r? ki, ?oxdan uygunlasmis v? bu h?yat t?rzini t?mamil? t?bii sayan adamlar g?z qabagindaydi. B?t?n bunlarin yuxu deyil, h?qiq?t oldugunu qapi taqqiltisi da t?sdiq etdi. Izn alinmadan qapi a?ildi v? stansiya r?isi qapida g?r?nd?.
– Y?qin ki, acmisiniz?– dey? sorusdu. Stolun arxasindan qalxmadan basimi t?rp?tdim.
R?is s?z?n? davam etdi:
– Yeni adam bizim ???n b?y?k hadis?dir. D?z?, ?asib- qalmisiq.
Basimi t?sdiqedici t?rzd? yell?dim:
– Basa d?s?r?m.
R?is razilasmadi:
– Yox, tam anlaya bilm?zsiniz. On d?rd ildir m?n bu stansiyanin r?isiy?m. On d?rd il ?vv?l ail?ml? buraya g?lmis?m. M?nd?n iki il sonra teleqraf?i g?lib. O, on iki ild? bizim stansiyada vaqondan d?sd?y?n? g?rd?y?m sonuncu adamidir. Yerd? qalanlar bizd?n ?vv?l burada yasayanlardir. Artiq b?zil?ri qocaliqdan, x?st?likd?n ?l?b.Yaxinliqda ki?ik q?biristanliq da var.
Susdu, alnini ovusdurdu, sanki n?yis? xatirlamaga ?alisirdi. Yaranmis fasil?d?n istifad? edib oturmagi t?klif etdim:
– Ayaq?st? qalmayin.
– N?? Yox, yox. H?, yadima d?sd?. N? ???n g?ldim? Y?qin basa d?sm?s?n?z ki, burada biz birg? yasayiriq, bir n?v kommuna s?klind?, h?r?nin ?z v?zif?si var. Siz? t?s?rr?fatimizi g?st?rm?k ist?yirdim, ?rzagi ?z?m?z istehsal edirik. N? is?, ?z?n?z g?r?c?ksiniz… In?yimiz, toyugumuz, bostanimiz, meyv? bagimiz var.– Sadaladigi seyl?r? g?r? kisinin iftixar hissi ke?irdiyi s?sind?n b?lli olurdu, o da hiss olunurdu ki, yen? d? n?yl?rins? adini ??km?k ist?rdi, amma g?l?nc g?r?nm?kd?n ehtiyatlanirdi.-H?r seyi yavas-yavas ?ld? etmisik, b?zi seyl?r m?nim g?lisim? q?d?r vardi. ?n yasli bizim indiki g?z?t?imizin atasi idi. ?ox yaslanmisdi, c?mi ?? il ?vv?l v?fat edib, amma dem?k olar ki, ?mr?n?n sonuna kimi v?zif?sini yerin? yetirib, asta-asta isl?yirdi. El? is basinda da ?ld?. Sonra n?v?si,g?z?t?imizin oglu ?ld?… Y?qin arvadi siz? danisib. Bura onun otagiydi. H?, bel?. N? dey?c?kdim? H?, dem?li, biz v?zif?l?ri ?oxdan b?l?sd?rm?s?k v? h?r? ?z isini g?r?r. Siz? d? is tapilar. Basa d?s?rs?n?z d?, yaranmis s?raitd? isd?n k?nar qala bilm?zsiniz. Kim bilir n?vb?ti qatar hacan g?l?c?k? H?l?lik…
–?lb?tt?,– dedim. Hansi isd?n des?niz, yapismaga haziram…
– N??– R?is bir q?d?r inamsiz sorusdu, hiss olundu ki, ?iyinl?rind?n dag d?sd?. Y?qin ki, m?nim ?z?yola olduguna o q?d?r d? ?mid etmirmis, yeni adama ehtiyatla yanasmasi t?biiydi. – Q?rariniz m?ni sevindirdi-sad?l?vhl?kl? mizildandi.– Basa d?s?rs?n?z d?, burada bizim ???n h?r isl?k ?l qiym?tlidir. Biz ?ox deyilik, amma is-g?c ?oxdur, zorla ?atdiririq. Bel? yasayis, acindan ?lm?m?k ???n yalniz ?z?n? g?v?nm?k tamam basqa seydir, el? deyilmi?– S?h?r deyil ki, h?r sey hazir olsun,-deyib kisi yenid?n susdu.
R?isin davam etm?k fikrind? olmadigini g?r?b dill?ndim.
– Aydindir. B?lk? ?yl?s?siniz?
O, s?ks?nib fikirl?rind?n ayrildi.
– Ah, yox! G?ldim sizi ?agirim ki, bir az toqqanin altini b?rkid?siniz. Sonra is? ist?s?niz, t?s?rr?fatimizla tanis olarsiniz v? siz? bir is tapariq. N? bacarirsiniz?
Sual m?n? o q?d?r q?rib? g?ldi ki, qulaqlarim cingild?di. Bu sual qatarin m?ni aldigi d?nyaya m?xsus deyildi. Bu sual oturdugum ?l?mli otaqda asilib qalmayacaq q?d?r buraya aiddi… «N? bacarirsiniz?» dey?, sorusdu adam v? sual ?t?b ke?mis k?l?yin t?siril? h?l? d? yell?n?n budaq kimi qulagimda s?sl?nm?kd?ydi. Xatirlamaga ?alisdim, g?r?m hansi isi bacariram ki, yerin? d?ss?n. «O» h?yatimda (bu da maraqli m?qamdir, buraya g?lisiml? m?nim, y?qin ki, el? onlarin da h?yatimiz x?tl? iki- bu S?h?rciy? varid olmamisdan ?vv?lki v? bu stansiyaya d?sd?y?m?z-d?vr? b?l?nm?sd?r) m?sgul oldugum cizmaqara?iliq kimi bos-bos is burada ke?m?z, ?halisi ?ox olan b?y?k s?h?rl?rd? ?izmaqara?iliqla ??r?k pulu qazanan olar, burada ?sl isd?n yapismaq lazimdir. ?sl. M?n n? bacariram?
– Az-maz massaj v? iyn?terapiya il? m?sgul oluram. Agrilari, yorgunlugu, yuxusuzlugu g?t?r?r?m.
– Pis deyil?-deyib r?is intizarla m?n? baxdi.Y?ni, daha n? bilirs?n?
– Lap ?vv?ll?r insaatda isl?mis?m, iribloklu evl?r ???n panel hazirlayirdim.
– Bu is ??tin biz? g?r?k olsun.
– H?,-uzaq ke?misimi xatirladim- m?nc?, bu is yarayar: agaclara qulluq etm?yi ?ox sevir?m. Usaq olanda bagimizda atam ?yr?tmisdi. Meyv? agaclarimiz, qizilg?l kollarimiz vardi. ?hd?sind?n g?lirdim.
– Yaxsidir, bu, is? yarayar, d?zd?r, bagbanimiz g?z?t?idir, amma s?n ona k?m?k ed? bil?rs?n. Olar?
