Андрей Тихомиров - Հայ ժողովրդի պատմությունից
Հայ ժողովուրդը ձևավորվել է հնդեվրոպացիների՝ Հարավային Ուրալի տափաստաններից գաղթականների կողմից Հայկական լեռնաշխարհում բնակեցված հնագույն ցեղերի ձուլման երկարատեւ գործընթացի արդյունքում։ Ստեղծվող հայ ժողովրդի հիմնական բաղկացուցիչներն են եղել՝ Հայասները (որոնք տվել են հայերի ինքնանունը՝ «Հայ»), Արմենները (Արմիններ), ուրարտացիները, խեթերը և այլն։ Ըստ հին հայկական լեգենդների՝ հայերն ունեցել են երկու նախահայր՝ Հայկ (Հայկ) և Արամ, դրանք ծառայել են որպես առասպելական վկայություն այն բանի, որ հայ ժողովուրդը ձևավորվել է երկու հիմնական տարրերի՝ Հայասերի և Արմենների (Արմինների) միաձուլման արդյունքում։ Այս լեգենդներն արտացոլում են մ.թ.ա 9-8-րդ դարերում Հայաս և Արմեն ցեղերի կյանքի և ազատագրական պայքարի դրվագներ Ասորեստանի արշավանքի դեմ։ Սրանք լեգենդներն են «Գաջեթի և Բելայի», «Արա Գեղեցիկի և Շամիրամի» մասին։ Հայասները հին հնդեվրոպացիներ են, իսկ հայերը (արմինները) հին արամեա-սեմական ցեղերի ներկայացուցիչներ են։