Отколотое зеркало / Китек көзге

Тәүге мәҗлес күп нәрсәне үз урынына куйды. Яшьләрнең ризалыгын сораучы да булмады. Әсма кунакларны озатырга чыкмады, өстәл артыннан аз гына күтәрелеп, кулларын изәп кенә саубуллашты. Никах вакытында да мулла бабайның әйткәннәрен кабатлап, өстәл янында гына утырды. Язылышкан вакытта да, туй күлмәге идәнгә төшеп тору сәбәпле, Габделбар кызның абыйсы бармакларын шартлата-шартлата мактаган тулы аякларын күз нурында коендыра алмады.

Туйның икенче көнендә өстенә кыска халат киеп, чәй әзерләп йөргән Әсмасы аңа, бодай сугып кайткан көзге тук каз кебек, як-якка авышкалап йөргәндәй тоелды. Сул як җилкәсе, атлаган саен, аскарак төшеп ала. Ятагыннан күтәрелергә иренеп яткан бәхетле Габделбар сорап куйды:

– Хатыным, әллә кичә аягыңны авырттырдыңмы, аксабрак атлагандай… Туйда биемәдең дә кебек.

Ир хатыны булу морадына ирешкән Әсма, сүз гадәти нәрсә турында баргандай гына итеп:

– Юк, авырттырмадым, минем тумыштан сул аягым кыскарак. Сиңа әйтмәделәрмени?

Габделбар, йөзе белән мендәргә капланып, шактый дәшми торганнан соң, бөтен үкенечен салып ыңгырашып куйды.

– Йа Ходам. Ятим баланы монда да алдадылар.

Бәйләнчек әтәчтән качкан тавык кызыгырлык тизлек белән Әсма күрше бүлмәдән кечкенә түгәрәк көзге алып чыкты.

– Габделбар, яле, үзеңне көзгедән кара. Минем йөземне, мамыктай тәнемне исеңә төшер. Әти мин яралган көннәрдә эчеп-тузып йөргән. Балаларыбыз сау-сәламәт булып, безнең кебек хезмәтчеләр дәрәҗәсендә калмасыннар дисәң, шайтан суыннан ераграк торырга тиешсең.

Әсма үзе дә, аягыннан оялып, яшьләр белән аралашмыйча, аңа дигән бер гарибе килеп чыкмый калмас әле дигән якты өмет белән яшәгән. Казанга апасы янына күчеп килүенең төп сәбәбе дә шул була. Кеше күп яши торган калада үзенә тиңе, чиләгенә күрә капкачы табылмый калмас әле. Ире аның өчен Алладан соң икенче олы зат булачак. Аш-суга осталыгы бар, туган авылларында да гел казан тирәсендә булды. Механизаторларны, мал караучыларны, колхоз кунакларын сыйлады. Кеше көен көйли, туң йөрәкләрне дә сүзе, җылы карашы белән эретә белә. Тоемы көчле. Ике бармак киңлегендәге маңгайлы, бәрәңге борынлы, туң бияләй кебек шапылдап торган иренле булса да, көрәк хәтле куллы, дугадай алга чыгып торган күкрәкле, бүрәнә сорап торган таза җилкәле Габделбар янына килеп утыруга, «бу минеке, моны ычкындырмаска» дип, күңеленә беркетеп куйды.

– Мин сине, Габделбар бәгърем, ишектән килеп керүгә ошаттым, янәшәмә килеп утыргач, гашыйк булдым. Синнән салкын көнне көтеп алган җылы җил шикелле ягымлылык бөркелә. Без бик тату булып, яратышып яшәрбез. Тупылдап торган балалар үстерербез. Мин сине өрмәгән җиргә дә утыртмам, – дип сөйләнә-сөйләнә, Габделбарның дуамалланырга әзер җан канатларын урыннарына утыртты.

Абыйсы Таҗига «Ник Әсманың кимчелеген алдан әйтмәдең?» дигән үпкәсенә җавап урынына «Кызлыгын саклаган идеме соң?» дигән сорауга гына лаек булды.

Мондый борылышны көтмәгән Габделбарның ак борыны кызыл бәрәңге төсенә керде. Гомерендә сирәк була торган киеренкелек белән үткән төн маҗараларын исенә төшереп, канәгать елмаеп:

– Шулайрак иде кебек. «Авырттырасың, ашыкма» дигән булды. Мин бит хатын-кыз белән беренче тапкыр.

– Соңгысы булмасын. Аксаклыгы турында нәрсә әйтим. Сиңа кыз да булсын, буаз да булсын. Бәлки, сиңа чибәркәйне Париждан йә Варшавадан алдырырга кирәк булгандыр. Яшәргә урын бирделәр, акыл белән киңәшкәләсәң, эш урының төшемле. Ятакта аякның кыскалыгы, озынлыгы беленми. Абыеңа көненә өч тапкыр булса да рәхмәт әйтеп яшәвеңне бел.

Әсма белән алдан килешеп куйганнар диярсең.

– Хатыныңның аксаклыгы бәгыреңә тигәндә, үзеңне көзгедән караштыр. Соңгы сүзем: сиңа кире юл юк. Безгә күчтәнәчләреңне төйнәп кунакка килгәләргә генә рөхсәт бар.

Таҗи машинасының зәңгәр төтенен калдырып китеп тә барды. Хәзер Габделбар абыйсы урынына калган яңа хуҗасы Сахип Миндрахман улына хезмәт итәргә тиеш була.

Кибеттә эшли башлагач, Габделбарның тормышы тәмам җайланып китеп, кесәсенә акча керә башлады. Беренче балалары туганчы дип, Сахип абыйларыннан фатиха алып, Төркиягә ялга да барып кайттылар.

Хуҗа кеше Габделбарны сынау барышында алдына куелган бурычларны катлауландыра торды. Ул шул ук олы кибет белән җитәкчелек иткән Халидәсенең кемнәр белән аралашуы, туганнарыннан кайсыларының кереп-чыгып йөрүе, акчаны кая туздыруы һәм бигрәк тә, олы кызының шәхси тормышы килеп чыкмагач, кечесенең гаиләсен саклау нияте белән, кияве Морадның кемнәргә сәлам бирүе, дөнья бизәкләре белән кызыксынуы, ягъни сөяркәсен (хәлле ир-атның сөяркә тотмавына ышанмый иде) ачыклау бурычы куелды. Габделбарга шымчылык бик ошады дип әйтү дөрес булмас иде. Мәгәр өстәмә һөнәр буларак ул ифрат төшемле икән. Шулай булмаса, дөньясын шпионнар басмас иде. Берәүләрен фаш итеп торсалар, икенчеләре акча алганда тотылса, өченчеләре шул көнне үк эшкә керешә. Урын бер дә буш тормый. Һәр яңа хәбәр Габделбарның кесәсен калынайтуы хак. Башка вакытта ифрат кысмыр Сахип абыйсы хатыны, кияве турында кызыклы яңалык алып килсә, акча янчыгын киң итеп ача торган булды. Айзизә тугач кына, Халидә гел оныгы белән чәбәләнде. Күзәтү үзәгендә бер ише кибет, офис хезмәткәрләреннән башка, Морад кына калды. Дөрес, ул баҗасын башбирмәс холкы, бөтен кешене тигез күрүе өчен хөрмәт итә. Тик хөрмәтне май урынына ипигә ягып булмый шул. Беркөнне Сахип абыйсы аңа ифрат авыр, әмма уңышлы чыкса, бик төшемле бурыч йөкләде. Сахип абый, әйтергәме-әйтмәскәме дип, маңгай сырларын йөнтәс кулы белән угалый-угалый уйланып торгандай булды да сүзен Габделбарның салпы ягына үткән елгы саламны кыстырудан башлап җибәрде.

– Энем, син минем иң ышанычлы ярдәмчем, намуслы дустым. Иң тирән серләремне сиңа гына ышанып тапшыра алам. Кайвакыт икебез бер кеше булып китәбез кебек.

«Берәүнең дә күпертеп мактау сүзләренә ышанма» дип, миенә сеңдерә килгән Әсмасы, бу хакта сөйләгәч, җизнәсенең сүзләрен шик астына алды.

– Кемгәдер берәр этлек кылырга җыена торгандыр әле. Арзанга сатылма. Бала караватын куярга да урын җитми. Үз фатирыбыз да булырга тиештер, өе барның гына көе бар, – дип, иренә юнәлеш ноктасын тоттырды.

– Морад артыннан ныклабрак күзәтәсе иде. Башка хатыннар белән чуала торган гадәте юкмы икән? Утыз яшенә чаклы өйләнмәгән ирнең таныш хатын-кызлары арасында сөяркәсе дә булу ихтималы бар. Үзе фирма хуҗасы булып алгач, артыгын кылана башлады, сәнәктән көрәк булган укытучы баласы. Чиста суга чыгарыйк әле үзен, – диде Сахип Миндрахман улы.

Габделбар, хуҗасының күзенә карамыйча гына:

– Сез әйткәннең барысын да эшләрмен, безнең фатир мәсьәләсен дә ничектер хәл итәсе иде бит.

Әсмасы «вак-төяк акчасы кирәкми, анысын үзең дә табарсың, фатирны шарт итеп куй» дигән иде.

– Морадны хатын-кыз белән тотсаң, анысын да эшләрмен, – дип өзде Сахип абыйсы сүзне.

Габделбар өчен бу шактый катлаулы шөгыль булып чыкты. Эшләгән урыннары арасындагы юлны, машина бөкеләрен дә исәпкә алсаң, шактый җыела. Иртән үз кибетләрендә күренеп, сатучыларга яңа тауарларны өләшә дә, Сахип абыйсы биреп торган машинага утырып, Морадның ширкәте, кибетләре урнашкан тарафка юл тота. Айга якын ышкылып йөрү берни бирмәгәч, «Сахип абый, яңалык юк, вакыт уздыру гына бара, киявегез гел эштә, үзен бик әдәпле тота» дип, өстеннән төшермәкче булган иде, нәкъ шул минутта Морадның 438 санлы зәңгәрсу машинасы күзенә чалынды. Ну и что, диярсез. Бөтен хикмәт «ну и что» да шул. Руль артында Морад урынында аксыл чәчле, ак тәнле, ымсындыргыч тулы гәүдәле бухгалтеры утыра иде. Габделбар детектив фильмнардагы шикелле, күздән югалтмаслык кына ара калдырып, джип артыннан элдертте. Юкка мине беркатлы дип уйлап йөри Сахип абыйның кияве, каты итеп чеметкәндә дә елмая белә Габделбар. Ханым әүвәл банкка, аннан соң базарга кереп чыкты һәм, эзне югалтырга теләгәндәй, шәһәр буйлап шактый боргаланып йөргәннән соң, биш катлы кирпеч йорт янында машинасын калдырып, сумкасын иңенә элеп, кәс-кәс атлап, подъездга кереп гаип булды. Габделбарның озак юкка чыгуын хупламаган Халидә ханым үзенең кесә телефоныннан «тауар кайтты, бушатырга кеше юк, тиз генә килеп җит» дип, бик каты кисәтсә дә, артында чын хуҗа торган Габделбар селкенмәде дә. Бәхет кошы кулга керәм дип торганда, тауар бушатып йөримени ул, тузга язмаганны. Кияүне фаш итсәң, фатирлы итәм дип торганда, ул ярты юлда туктап каламы соң инде?! Ханым ике сәгатьтән соң гына урамда пәйда булды. Машинасын ераккарак куеп, карт юкә астында угры кебек биеп торган Габделбарга ханымның күзләре каймак ашаган мәченеке төсле ялтырагандай, бит очлары кызаргандай тоелды. Хатын-кызның, ир-ат белән якыннан аралашканнан соң, шулай алланып, матураеп китүе аңа мәгълүм иде. Ханым машинасына утырып киткәч тә, Габделбар Морад килеп чыгарга тиешле тимер ишеккә өмет белән озак карап басып торды. Теге шайтан укыган кеше шул, бик хәйләкәр булып чыкты, тәки Габделбарның хәленә кермәде. Бәлки, подъездның икенче ягында да ишек бардыр дип, әләкче эш урынына юл тотты.

Шул кичне сөенечле хәбәре белән Сахип абыйсы янына керде.

– Эләктердем мин теге тәти егетне. Боргаланырлык бер хуты калмады.

– Йә, сөйлә тизрәк, көттермә!

– Өсләренә бастым дисәң дә була. Морадның беркемгә, хәтта хатынына да рульне бирми торган машинасында фирмасының бухгалтеры, ак чәчле матур хатын, ду китереп йөри. Очраша торган йортларын да беләм. Киявең алданрак килеп, хатынны фатирда көтеп торды бугай.

– Син машинаның номерын бутамадыңмы?

– Юк-юк. Менә язып та алдым. Мин аның зәңгәр джибын йөз машина арасыннан таныйм.

– Ярый, рәхмәт. Күзәтүеңне дәвам ит, – дип, мөнәсәбәтен тышка чыгармыйча, кабинетына кереп китте.

Сахип Миндрахман улы чит илдә командировкадагы кызын, ач кеше мичтә пешеп яткан бәлеш көткәндәй, зар-интизар булып каршы алды.

Юлдан кайткан кешенең хәл-әхвәле, чит илдән алып кайткан яңалыклары турында да белешеп тормыйча, Ләйлә шул хәбәр турында хыялланып кайткандай, үз янына диванга тартып утырткач:

– Кызым, миңа ышанмыйчарак йөрдең, ничә тапкыр Морад сиңа хыянәт итә дип кисәттем. Исең дә китмәде. Хәзер аңа боргаланырга урын калмады. Үзенең бухгалтеры, син белгән Мария белән бутала икән. Алма кебек кызымны кемгә алыштырган бит. Явочный фатирлары да мәгълүм.

Бу хәбәрне Ләйлә бик авыр кабул итте. Йөзе әүвәл агарынды, соңыннан өлгергән помидор кебек кызыл төскә керде. Битләрен матур куллары белән каплап, сорарга көч тапты.

– Синең Морадны яратмаганыңны беләм. Аны пычратырлык дәлилләрең бармы?

– Бар, җитәрлек. Менә шул Мария дигән сөйрәлчеге көннәр буена иреңнең машинасында йөри. Мин Морадның кемгәдер үз машинасын биргәнен хәтерләмим. Ул аны синнән бүтәнрәк яратып, беркемне якын китерми торганые, – дип, Сахип җиңүче кыяфәтен сиздермәскә тырышып, кызын сүз белән дөмбәсләвен дәвам итте.

– Кем күргән аларны бергә, шаһитың бармы? – дип кенә сорый алды Ләйлә.

– Габделбар очраклы рәвештә тоткан үзләрен. «Узып барам, таныш джип, – ди. – Тавыш биреп туктатмакчы идем, руль артында башка кеше. Имәнеп киттем. Күзәтеп барып, кереп киткән өйләре янында уңайсызланып озак басып тордым», – ди. Үзе кая икән соң әле?

– Халидә, Габделбар бүлмәләрендәме икән, чакыр әле.

Һәрвакыт өй эшләре йә оныгы белән мәшгуль Халидә, керә-керешкә юеш кулларын алъяпкычына сөртә-сөртә зарланды:

– Хәзер чакырам, аны өске катка син яраткан китек көзгене тагын бер кат ябыштырып кара әле дип менгереп җибәргән идем. Аптырап беттем инде. Беркая да төзәтергә алмыйлар. Нинди уңган Габделбар да «төрле-төрле җилем белән ябыштырып карыйм, ябышкан төсле була да янәдән кителеп төшә» ди.

Ләйлә, елаудан арып туктаган бала кебек, әллә нинди инәлүле, үкенечле тавыш белән кычкырып җибәрде:

– Тагын шул ватык көзге. Минем бәхетсезлегем тамгасы. Көтмәгәндә күктән иңгән бәхет, кадерен белмәсәң, башкалар белән бүлешсәң, көзге кебек уала да төшә икән. Син, әти, сорамаганны эшләп, минем гаилә тормышыма тыкшынып, максатыңа ирештең. Котлыйм!

Күңеленә үрләгән икеләнүен, шиген җиңеп, сөекле әтисе көткән сүзне йөрәгеннән кысып чыгарды.

– Мин дә Морадны тормышымнан киселгән икмәк кебек кире ябышмаслык итеп чыгарып ташлыйм. – Болай ук кабул итүне көтмәгән атасы ягына борылып, чалшайган авызы, яшьле күзләре белән әмер биргәндәй, каты итеп: – Син бар нәрсәне булдырасың. Дусларың ашамы, акчаң ярдәмендәме, тиз генә аерылышуны оештыр, – диде Ләйлә, һәлакәт юлына соңгы адымын ясаганын аңышып та бетмичә. Шуны әйтте дә, олы яшьтәге апалар кебек авыр атлап, бүлмәдән чыгып китте.

Үзен якын итеп кабул итмәвен, гади йөртүче булып кызы янында гына буталып йөрисе килмичә, ширкәт хуҗасы дәрәҗәсенә күтәрелүен хупламавын сизенсә дә, Морад бабасының мәкер юлына басуын көтмәгән иде. Баласы тугач, аны үстерергә булышучылар кирәк дигән сылтау белән, Ләйлә үзе дә әти-әнисе ягын каера башлады. Командировкадан кайтканда, Айзизәкәемне сагындым дигән булып, әүвәл аларда туктый, берничә көннән соң гына шәһәр үзәгендә затлы фатир сатып алган ире янына килә. Морад, болай гаилә саклап булмый, син әүвәл төп йортыңа, минем янга төшеп, аннан соң теләсәң – икәү, мине ияртергә кирәк тапмасаң, үзең генә әтиләреңнең хәлен белергә барырсың, дип үгетләп, үзе кирәк санаганча аңлатырга тырышты, кат-кат үгетләп карады. Файдасы тимәде, Айзизәгә анда күбрәк ошый, монда кайтасы килми дигән сылтау белән, үзе мәгъкуль күргәнчә яшәвен дәвам итте. Күрәсең, атасының аңлатулары, вәгъдәсе, үгет-нәсыйхәте үтемлерәк булгандыр. Беркөнне Морад ямьсез төш күреп, куркып уянып китте. Имеш, ул Ләйләне очраткан аэропортның көтү залыннан каядыр очып китәргә җыенып йөри. Билетларны күрсәтеп, тиешле тамгаларны салдыргач, чыгу ишегенә якынлашканда, түбә ишелеп төшмәсенме, Морад, кулындагы тәгәрмәчле чемоданын ташлап, читкә сикерергә өлгерә. Кинәт уянып киткәч, нәрсәгә ым булды инде мондый куркыныч төш, кызыбыз гына сау-сәламәт булсын дип, озак уйланып ята. Төшнең мәгънәсе тиз бүртеп чыкты. Ләйлә араларын өзү юнәлешендә җитди карар кабул иткән икән.

Яраткан хатынының аерылышуга гариза бирүе турында үтәлеш кәгазе килеп төшкәч, берни аңламыйча, әйләндереп-тугландырып кат-кат укыды. Аңлагач, әйтерсең лә җанына кара кисәү тыктылар. Һавасы да, аның халәтен аңлагандай, чыраен сыта. Эчпошыргыч, вак яңгыр ява. Канны мәлҗерәтә, йокыны китерә торган тымызык яңгыр. Ә тегесенең кешеләр фаҗигасендә кайгысы юк, түбә калаенда табигать көен башкара да, тәрәзә пыялаларыннан, җылый-җылый, кечтеки елгачыклар булып агып төшә.

Морадның башында уйлар тилерә, җанын кая куярга белми. Шулай тилеләрчә яратышып башланган тормыш кемнеңдер теләге белән җимерелергә тиешме? Аның рухын кемдер сындырырга тели, яшәешенә аяк чала.

Аерылышуны оештыручы кешенең кем икәнен сизенсә дә, Ләйләнең шулай бик тиз коткыга бирелүенә ышанасы килмәде. Хатынын телефоннан эзләп табып, аңлатуны үтенүгә «хыянәтне гафу итә алмыйм, ялган белән мәхәббәтне саклап булмый» дигән җавап кына алды. Тавышы салкын тимергә кагылгандай тәэсир калдырды Морадта.

«Айзизәнең киләчәге өчен булса да гаиләбезне саклап калыйк» дип үгетләүгә дә каршы якта теләктәшлек тапмагач, Морад та эчтән сыкранып, уфтанып, арты белән суга чумган аптыраган үрдәк кебек, мәхкәмәнең беренче утырышын инкяр итсә дә, икенчесенә килеп, ризалыгын бирергә булды. Дөньяны җил бозар, адәмне сүз бозар дип, юкка гына әйтмиләр икән. Мәхәббәт җимеше – яңа яшь гаилә шулай тиктомалдан яшәүдән туктый. Мәхкәмә залына керер алдыннан гына, ишек төбендә Морад Ләйләгә берничә сорау бирергә өлгерә.

– Ләйлә, яратуың шулай тиз уздымыни? Беренче сынауны да үтә алмадык. Аерылышу, кызыбызны ятим итү турындагы карарың үзеңнекеме, чын-чынлап уйладыңмы?

– Мин хыянәтне күтәрә алмыйм дип әйттем бит инде, – кыска җавабына «мин олырагын да кичердем» дип өстәмәкче булган иде дә, үзе кылган үкенмәс, теләсәң ни кылан дигән мәгънәдә кулын гына селкеде. Әлбәттә, Морадның фатирын, машинасын, ширкәтеннән башка бөтен мөлкәтен урталай бүләргә дигән карар чыгарып, суд гаиләне таркатуга ризалык бирде. Рөстәм Айтуганов калдырган кибетләрне бүлә алмадылар. Хәйләкәр бөдрә чәч бер урында «вакытлыча» дигән сүзне кыстырган. Шул байлыгын коткарып калды.

Шул рәвешле, Сахип әфәнде теләгенә иреште: кабул итмәгән киявен хур итеп, кызы белән оныгын үз янына кайтарды. Җиңүенең өченче көнендә үк йөрәк парәләрен Франциянең атаклы курорты Вишарага ялга алып китте. Бәһале, затлы шифаханә, диңгез суы Ләйләне дә бераз суытты. Гаилә көймәләренең комга терәлүен «тәкъдирдә шулай язылгандыр, китек көзге шул хакта күптәннән искәртте, илдә яшәүче хатын-кызның яртысы балаларын ялгыз үстерә, минем бит әле үземне, оныкларын мәҗүсиләрчә яраткан әти-әнием бар» дип, үзен юатырга тырышса да, тынычлык килмәде. Морадка битараф түгеллеген, аның ифрат зыялы, итагатьле кеше булуын, очрашулар, яратышулар үткәндә калгач кына, бөтен барлыгы – җаны-тәне белән аңлады. Вакытлыча юатырга хатыннар янына ашыгучы ирләре табылыр анысы. Кыланчык Артурның да очрашасы килә, баскетболист та һаман яратуы турында такылдый. Шулай да ирсез хатын – йөгәнсез ат дәрәҗәсенә төшәсе килми Ләйләнең.

Ялдан кайтканнан соң, эчке чакыруына, җан тартуына буйсыныпмы, машинасын беркөнне Морад ширкәте ягына борды. Нәриман урамы тарафында бер йомышы да юк иде. Автомобильләр кую өчен махсус эшләнгән мәйданчыкта янәшә диярлек үк куелган ике зәңгәрсу джипны күргәч, күзләренә ышанмыйча, тагын да якынрак килеп, тормозга басты, кукраеп утырган машиналарны игътибар белән карагач, төсләре, маркалары, зурлыклары арасында шактый аерма булуын ачыклады. Иң гаҗәбе – икесенең дә артында берүк 438 саны эленеп тора. Тик хәрефләре генә үзгә. Берсе – В, икенчесе М белән башланганны күргәч, ахмак Габделбарның һәлакәткә алып килгән хатасын аңлады. Машиналарның маркасын танымаган, серияләренең төрле булуын исәпкә алмаган. Шуны аңлагач, күзен кара болыт каплагандай, йөрәге урыныннан күтәрелеп, бугазын томалагандай, утлы үкенеч бөтен тәнен яндырып алгандай булды.

Уеннан уймак чыгу буламы бу, әллә язмыш шаяртуымы? Габделбарга ышанган әтисенә рәнҗү йөрәгендә төер булып укмашты.

Иреннән аерылгач, апасының ни өчен коттедждагы оҗмах тормышны ташлап китүенең серен Ләйлә аңлый башлады кебек. Әтиләренең кызларын шәхси милек кебегрәк бәяләвендә аларның мөстәкыйль тормышларына урын каралмаган икән.

Кем гаепле соң аның фаҗигасендә? Әлбәттә, үзе. Морад белән очрашып, күзгә-күз карашып аңлашу, һич югында, әнисе кебек борын төбендә йодрык уйнату урынына дуамалланып, әтисе мәхкәмә язып биргән гаризага кул куеп, нинди төзәтеп булмаслык хата эшләгәнен Ләйлә хәзер генә бөтен тирәнлеге белән аңлады. Үзенең халәтендәге үзгәрешкә дә игътибар итте. Кирәксә-кирәкмәсә дә тозлы тамчыларын агызырга әзер күзләреннән яшь чыкмый, ә күңеле җылый да җылый.

Ләйләнең машинадан төшеп, Морад янына йөгереп кереп, сөешеп йөргән чактагы кебек, кешеләргә дә игътибар итмичә, муенына ташланасы, ахмаклыгы өчен гафу үтенәсе килде. Мәгәр ул мәкер аркасында гына, аңа ышанмыйча, гаилә таркатуын, олы мәхәббәтләрен аяк астына салып таптавын, Морадның гафу итмәячәген белә. Кызын ташламас, әмма Ләйлә ягына әйләнеп карамас.

Барасы юлыннан кире әйләнеп кайтып, өйләрендә чәй эчеп утырган әтисенә ике бертөсле машиналарны бутау, аермаларын ачыклый белмәү аркасында гына гаиләнең таркалуы, гомергә төзәтелмәслек хата ясалуы турында кызының кызып-кызып бәян итүен Сахип Миндрахман улы, чәйле касәсен өстәлгә куеп, тыныч кына тыңлаганнан соң, ике нәтиҗә ясады.

– Кызым, хәзер дөресен әйтим инде. Ирең сиңа лаек түгел иде. Кадереңне белеп, бәяләп яшәмәде. Бу хәл булмаса, башкасы килеп чыгар иде. Шыпырт кына безнең ширкәттә эшләп йөрисе урынга, үзенең хуҗа буласы килде. Әлеге очракта дивана Габделбар гаепле. Аңа үз башыңны биреп торып булмый ич.

Ләйлә, әтисенә гомердә булмаганча усал итеп, үтәли сөзеп караганнан соң:

– Хезмәтчеңнең әйтүенә караганда, синең кушуың буенча Габделбар күптәннән шымчылык итеп йөргән икән. Төп гаеп синдә. «Морад миңа лаек түгел» дисең. Минем кебек асылзатка, хур кызына тиң торырдай кешең бармы соң? Дәүләт сере булмаса, ул кайсы илнең принцы, һич югында, миллиардер баласы, генерал улыдыр инде. Аның белән кайчан таныштырасың, юкса яшьлегем заяга узып бара. Хәер, апаның гаиләсен алданрак тараттың, әүвәл аңа кияү тап, аннан соң минем турында кайгыртырсың, – дип, әтисенең ябылыргамы, ачылыргамы белмичә чепиләнеп торган күзләренә карап, бар җыелган ачуын чыгарды да, җавап көтеп тормыйча, үз бүлмәсенә кереп китте.

Сахип әфәнде башбирмәс киявен төп башына утырту белән канәгать булса да, кызының аерылышуны шулчаклы авыр кичерүен күз алдына да китерә алмый иде. Габделбар фатир турында сүз каткач, хуҗаның талканы коры булды, бар гаепне аңа сылап калдырды.

– Нинди фатир турында сүз булырга мөмкин? Синең дивана шымчылыгың аркасында кызымның гаиләсе таркалды. Эштә дә, башкасын эзләп тапканчы, вакытлыча гына калдырып торам. Миең черегән күзле бүкән.

Кызын тынычландыру, ата-ана мәхәббәтенең бар нәрсәдән өстенлеген, аның арка терәге нык булуны аңлату нияте белән кызының бүлмәсенә сугылса, бөтен әйбернең асты өскә китерелгән тамашага тап булды. Ләйләнең һәрвакыт тәртиптә тотылган, һәрнәрсәнең үз урыны булган бүлмәсе карт буйдак фатирына охшап калган иде. Кызы, ашыга-ашыга, ничек эләкте шулай Айзизәнең уенчыкларын, үзенең киемнәрен көпчәкле зур чемоданга тутырып ята иде.

– Ләйлә, моны ничек аңларга? Кая барырга җыенасың?

Хатын, шөгылен калдырып, акрын гына күтәрелеп, өстенә өелгән йөкне өстеннән алып ташлагандай, аркасын турайтып:

– Сиңа нәрсә булганны аңлатып торыргамыни? Балага мондый мәхәббәт буламыни? Мине яраткан иремнән аердың, гаиләмне изеп-таптап ташладың. Әйдә тантана ит, син – җиңүче. Кызымны да шундый язмыш көтмәсен дип, сездән аерым яшәргә, үзем менә хәзер генә аңлаганча тәрбияләргә булдым. Апам янына күчәм. Бәлки, соңрак Морад та гафу итәр. Сезнең янда калсам, ул минем якка әйләнеп тә карамаячак. Ул бит безнең фаҗиганең кем караламасы буенча эшләнгәнен бик яхшы белә. Морад – бик акыллы, сизгер кеше, – диде.

Ләйлә, йөгереп чыккан әнисенең аһ-ваһына, чәбәләнүенә, әтисенең балтасын суга төшергән кешедәй югалып, өнсез калуына игътибар итмичә, бер кулына кызын, икенчесенә тәгәрмәчле чемоданын тотып, алдан чакыртып куйган таксига чыгып утырды. Күптән түгел гөрләп, тирә-юньгә шатлык бөркеп торган кызыл кирпечтән салынган өй машина артыннан моңаеп, йокымсырап карап калды. Үлем тынычлыгын җанландырырга җыенгандай, көзге яңгыр сибәли башлады. Яраткан апасының үзен ташлап китүен аңлапмы, туган йортына килгән фаҗигане күңеле белән сизепме, кара капканы эчтән тырный-тырный, Томан шыңшырга кереште.

Сахип Миндрахманович үзен бик тиз кулга алып, әүвәл Томанга кычкыргач, тантаналы җыелышны япканда кулланылган тавыш белән:

– Син артык борчылма, карчык. Кызыбыз нервларын тынычландыруга, мунча кереп, бассейнда коенасы килүгә әйләнеп кайтыр. Габбасовлар тәрбиясен алган кеше ич ул, – диде.

2010