Acı ve Tatlı Hayat

Yazarın ruhsal haykırışı

Yazar, söz ustasıdır… Hanmurat bu zanaatı daha önce hiç duymamıştı.

Yazarlar kimlerdir? Bu bir meslek mi? Ve merak ediyorum, hangi görevlerde bulunuyorlar…

Ve yazar olarak nerede yetiştiriliyorlar ve ne tür diplomaları var? Mezun olduktan sonra nerede iş bulabilirler? Genel olarak onlar bir iş bulabiliyorlar mı?

Buna rağmen, neden bu kadar kibirliler? Çok gururlular? Bu nereden geliyor? Neden bu kadar özgür davranıyorlar?

Sadece o değil, birçok kişi artık yaratıcılıkla meşgul olanlara saygı duymayı bıraktı.

Özellikle Amerika’da, belki de ağbisi Aspan’ın onlar hakkındaki kötü düşüncelerinden dolayı, bir yazar hakkında bir şey duyduğunda hep küçümseyici bir şekilde gülümserdi.

Ancak Şerkala’ya geldiğinden beri, ilk başta tabii ki gazeteci – yazar Jashan’a karşı olumsuz yaklaşım içinde olduysa da, yavaş yavaş, her bir buluşmadan sonra “Fikirler Deposu”na yakınlaşıyordu. Hanmurat için hoş bir arkadaş olmuştu ve yerel yazarın kendisi de onunla iletişim kurmak için fazladan bir neden arıyordu.

Bugün kü buluşmada yine sertçe sordu:

– Oh, hemşerim, Amerika’ya ne zaman ayak basacaksın?

Sesinde alaycı bir mana yoktu ama yüzünde büyük bir soru işareti vardı.

– İnşallah gideceğim ama sözlerin bana biraz dokanıyor.

– Biliyorum. Kasabamız size o kadar romantik ve yaşanabilir görünmüyor. Bu, dünyanın böylesine güzel bir şehrinde yaşadıktan sonra böyle oldu değil mi … Keyif ve rahatlık. Gençler için en önemli şey bu, bundan sonra bizi selamlarsanız ve elimizi sıkarsanız, ona bile şükretmeye başlayacağız.

Genç adam, yazarın önyargılı düşüncelerinden rahatsız olmuştu.

– Hayır, ağam! Sert bir ses tonuyla söyledi. “Beni Yanlış Anladın. Amerika’ya gidiyorum çünkü orada beni evlat edinen babamdan miras kalan bir işim var, sonuçta işime devam etmeliyim. Bu, anavatanımdan – Şerkala’dan ve genel olarak Anavatanımdan – vazgeçeceğim anlamına gelmez! Şerkala benim hayatımın özü… babalarımızın diyarı, en nihayetinde!

– Ah, genç kurnaz! – Jashan gülümseyerek sohbete devam etti. – Kıdemli yoldaşınızı kandırmaya ve gerçek niyetinizi gizlemeye mi karar verdiniz?

– Hayır agay, samimiyetle söylüyorum.

– Öyleyse, Amerikan mahkemelerindeki kürsülerde söyledikleri gibi gerçeği ve yalnız gerçeği söyleyeceğine yemin et! Senin için hangisi daha değerli, kabul et, Amerika mı seni cezbediyor yoksa doğduğun ülke mi?

Genç yoldaş cevap vermekten çekinmedi:

– Eğer bana kalmış olsaydı, Şerkala’yı dünyadaki başka hiç bir şehirle değişmezdim!

Ondan böyle bir itiraf beklemeyen Jashan, neredeyse gözyaşı dökecekti – genç yiğitin sözlerinin samimiyetine inanıyordu.

“Eğer…” dedi sesinde bir titreme ile. Sizler – genç nesil… böyle yetişirseniz, saf bir ruhla büyürseniz ve bozulmazsanız, Şerkala yaşayacak ve gelişecektir. Yeniden doğacaktır! Bizler ise… itaatkar ve sessiz bir nesildik. Kendi yuvamızın… yurdumuzun bozulmasına göz yumduk…

Hanmurat, yazar Jashan’a çocukluk arkadaşı Elmurat hakkında da detaylıca sordu.

– Elmurat’ın ölümüne hala inanamıyorum. Neden bu kadar erken öldü: kene ısırığından mı yoksa kanserden mi?

Jashan ona hızlı bir şekilde açıkladı:

– Onkoloji bölgemizin belası haline geldi! Bu hastalık her üç aileden birisini etkiledi, bu nedenle bu yerlerin sakinleri hastalığa kendi adlarıyla hitap etmekten korkuyorlar ve daha sık olarak jaman aura diyorlar – kötü bir hastalık.

– Çoktandır mı böyle?

– Uzun zaman önce başladı. İnsanların ne kadar zamandır hasta olduğunu bilmiyorum, on ya da yirmi yıldır… belki daha da fazla…

– Saklamayın, söyleyin bana! Son yıllarda bu korkunç hastalık nedeniyle kaç kişi hayatını kaybetti?

– Bunu kim saymıştır ki, ve buna kimin ihtiyacı olur? Ben bir istatistikçi değilim, ancak maalesef, tüm hastalardan çok azının hayatta kaldığını rahatlıkla söyleyebilirim.

Hanmurat dayanamayıp, erken vefat eden ebeveynlerinin kaderini sormaya karar verdi… Kim bilir, belki de bu dünyadan erken göç etmelerinin sebebi de kötü huylu bir tümördür!

– Agay, ailemi tanıyor muydun? Lütfen bana onlardan bahsedin!

Jashan bu soruyu bekliyordu, ama yine de Hanmurat’ın isteği onu hazırlıksız yakalamıştı. Kendine gelerek ve genç adamın ruhsal durumunu yakalamaya çalışarak dikkatle ona baktı.

“…Nasıl yani? Bugüne kadar ailesi hakkında, ölümleri hakkında hiçbir şey bilmiyor muydu? Ah, zavallı çocuk… Yakınlarını kaybetmek ne kadar zor.”

Küçük kardeşim, dedi düşünceli bir şekilde. – Her şeyi olduğu gibi anlatırdım, ama ruhunuzda derin bir yara bırakmaktan korkuyorum… Hala çok gençsiniz!

– Anlatın! Ben artık olgunlaştım. Ve ailemin kaderini öğrenme arzum doğal…

Halâ gerçeği hemen açıklamak istemiyordu, hatta kesin bir cevaptan kaçınmaya çalışıyordu.

– Hayır, hayır canım. Her şeyi hemen anlatamam. Önce, daha bilgili ve aşina olan bir başkasının anlatmasına izin ver. Bana işkence etme lütfen, Hanmurat.

Son sözleri hızlı ve akıcı bir şekilde söyledi ve çabucak uzaklaştı…

Hanmurat şaşırıp kalmıştı… Bir yetişkinin sorularına verdiği beklenmedik tepkiye nasıl tepki vereceğini kestiremiyordu.

Ve uzun bir süre yerinde öylece mıhlanmış gibi kaldı. Soru sorulmuştu ama cevap gelmemişti…

Ebeveynlerinin hayattan erken ayrılışı Hanmurat’ı çok üzüyordu ve ilçe yazarını sorularıyla “köşeye” sıkıştırmaya karar verdi ve yüreği, anne ve babasının ölüm nedeninin ayrıntılarını onun bildiğini hissediyordu. Ve sezgisi onu yanıltmamıştı, bir sonraki buluşmada, uzun bir konuşmanın ardından Jashan, genç adamın ısrarlarına dayanamadı ve ebeveynleri hakkında bildiği herşeyi Hanmurat’a anlattı.

– Ah, sen, evlat, bu kadar kısa bir sürede arkadaş olduk ve bana benim küçük kardeşim gibi oldun! – Diye üzüntülü şekilde konuşarak derin bir iç çekti.

– Uzun zamandır gerçeği söylemeye cesaret edemedim, ama kararlısın… Belki de haklısın, artık büyüdüğüne göre, tüm gerçeği öğrenmen daha iyi olur.

– Evet, Jashan ağbi, olduğu gibi söyle, her şeyin bir zamanı vardır… ve o zaman şimdi geldi!

O gerçekten kendi görüşlerinde tutarlı bir gençti ve kıdemli yoldaşı artık onun baskısına daha fazla karşı koyamadı.

Hikayeye nasıl başlayacağını bilemeden düşündü, sonra yavaşça konuşmaya başladı:

– Bu çok zor bir vaka canım. Daha önce ilçemizde böyle bir şey olduğunu hatırlamıyorum. Eh, ellerinde yönetimi tutan, bizimkiler, kendilerini yerel prensler gibi hissediyorlardı…

– Neden bahsediyorsun ağbi, hangi prensler?

– Evet, küçük ilçemizin başındaki liderler bunlar. Dar kafalı insanlar…Sovyet iktidarı unutulmaya yüz tutar tutmaz, biz kendimizi değişim uçurumunda bulduk. Doğu’da dedikleri gibi, en kötü lanet, çocuklarınızın değişim zamanlarında yaşamaları dileğidir. Bir keresinde yukarıdan iyi bir bina yapımı için para tahsisi teklif ettiklerini ve ne inşa edileceğinin yerel yetkililerin kararına bırakıldığını hatırlıyorum. O dönemde kamuoyunun görüşleri henüz şu an olduğu gibi dikkate alınmıyordu. Ve şans eseri bu ilçenin yeni belediye başkanı Taskara, narsist bir adamın tekiydi ve o değersiz fikrinde ısrar etti. “Her şeye karar verildi, yeni bir yetimhane inşa etmeliyiz, yukarıdakiler fikrini değiştirmeden önce hemen bir bütçe başvurusu yapmalıyız!” Sonra o, daha önce olduğu gibi, her şeyin sahibinin kendisi olduğunu ve başkanın söylediklerinin oybirliğiyle destekleyeceğini düşünmüştü. Ama öyle olmadı, baban Sazanbek sorumlu bir çalışan olarak buna karşı çıktı. O üzün bir süredir ilçe yönetiminde çalışmaktaydı. “Eğer ruhunuzla bir Kazaksanız, şunu anlamalısınız: Dul kalmış kadınları ve yetimleri gözetimsiz bırakmama geleneğimiz var. Bir şekilde, onları koruyacak ve destekleyecek iyi kalpli yürekler olacaktır! Dolayısıyla şu anda halkımız için en yararlı olan şey çok fonksiyonlu bir hastanedir”. Maalesef başkan, babanın argümanlarını görmezden geldi. Ancak bu durum, halkın iyiliği için yüreğiyle çalışan Sazanbek’i hoşnut etmemişti. Ve ardından ne tür sorunlar çıktı bilmiyorum ama sonunda baban hastaneye kaldırıldı. Ve sadece birkaç gün sonra hastaneden mezarlığa götürüldü. Herşey o kadar ani olmuştu ki, kimsenin bunun sebebini anlamaya zamanı bile olmamıştı. Ve hasta bir kalbi olan annen, kocasının erken ayrılışına dayanamadı…

“Bana ise farklı bir şekilde anlatmışlardı…” Hanmurat zorlukla konuşabildi.

– Bu efsaneler sadece onların işine geliyor ve daha önce de söylediğim gibi gerçek olan benim anlattıklarım. Sen anne ve babanın tek oğluydun, yeni yürümeye başlayan küçücük bir çocuktun. Ve ailenizin yakın akrabaları yoktu. Önce, Elmurat’ın büyükbabası Kabış sağlıklıyken seni yanına aldı, birkaç yıl orada evlatlık bir oğul olarak yaşadın. O zamanları hatırlıyor musun bilmiyorum? Daha sonra o ilçe başkanınının kararıyla yaptırılan yetimhane binası işletmeye alınınca burasının en az üçte bir oranında doldurulması gerekiyordu. Ve ilçenin başkanı bu yetimhanenin senin ve diğer pek çok çocuk için daha iyi olacağına söz vererek o yetimhaneye gönderilmeni istedi…

Yazar bu noktada kasvetli hikayesini yarıda kesmişti. Görünüşe göre bu hatıralardan kalbi sızlıyordu. Kısa bir aradan sonra Jashan şunları ekledi:

– Halkımızın yolunu bulması ne kadar zor! Bambaşka bir hale geldik ve neredeyse Kazak kimliğimizi kaybettik, atalarımızın manevi mirasından kendimizi mahrum bıraktık…

– Neden her şeyi bu kadar geri atıyoruz ve dilimiz ve geleneklerimiz için savaşmaktansa pes etmeyi tercih ediyoruz, ağbi, bana söyleyebilir misin?

– Bunu yargılamak benim de için zor, çünkü milletimize karşı tavrımız benim için çözülmemiş bir gizem haline geldi. Belki sizler – gelecek nesil karar verecek. Ve en yukarıdan artık size – gençlere dikkatle bakıyorlar, Astana’daki okul arkadaşlarımdan öğrendiğim kadarıyla, gelecek yıllardan birinin Gençlik Yılı ilan edileceğini duydum… Gençler için müjdeli haberler bekliyoruz.

Sohbeti mantıklı bir sonuca götürmeden vedalaşarak ayrıldılar.

Yazar, iyi bildiği halde genç adama tüm gerçeği açıklamaya kalkmadı. Her seferinde bu üzücü hikayeyi hatırlayarak kendisi de acı çekiyordu.

Yetimhanenin inşasının entrikası şöyleydi: Baş belası Taskara bu konuyla ilgilenmişti, çünkü bir ihale yoluyla işin kaymağını yemek arzusundaydı. Ve Sazanbek, onun bu kurnaz planları hakkında her şeyi biliyordu, bu yüzden bütçe kaynaklarının “geçici başkan” ın cebine girmesi yerine, memleketi için yararlı olmasını istiyordu. Böylece sonuna kadar gitmeye karar vermişti, ancak belediye başkanı belediye başkanıdır – onun projesi kazandı. Gerisi herkes tarafından biliniyor: Sazanbek gerginlik – stres nedeniyle hastaneye kaldırıldı, sonra da vefat etti…

Yerel iktidardakiler her şeyi ellerinde tutuyorlardı. Bu nedenle ilçe başkanının haksız olduğunu bildikleri halde kimse Taskara ile polemiğe girmek istemiyordu, herkes yüzüne onun gerçekte kim olduğunu söylemekten korkuyordu. Yüz yataklık bir bina inşa ettiler, ancak buraya tüm bölgelerden en fazla otuz yetim toplayabildiler.

Daha sonra kaderin bir cilvesi olarak, bu yetimlerin arasında, babası bu yapılaşmaya şiddetle karşı çıkan Hanmurat da vardı…

Kendisiyle yalnız kalan öksüz çocuk, bebekliğinde olduğu gibi gözyaşlarını yine yastığına akıtıyordu, yüzlerini bile hatırlamadığı anne ve babasını özlüyordu. Ne anne sevgisini ne de babasının desteğini hissedememişti. Bütün mutsuz çocukluğunu hatırlayınca uyku da tutmuyordu. Sadece gözleri kapalıydı… Hatırladığı üzere, sadece arkadaşı Elmurat’ın büyükbabası, yaşlı adam Kabış, çocukluğunda ona sık sık şöyle derdi: “Ah, korumasız küçük tay, anne ve babasız nasıl bir kaderin olacak?” Ve bu anılar bile çok belirsiz görünüyordu. Büyükbabanın ona nasıl sarıldığını ve onu her zaman sofranın en baş köşesine nasıl otırttuğunu zar zor hatırlıyordu…

Ve böylece Elmurat ile samimi dostluğunu çok iyi hatırlamıştı. Böyle bir şeyi unutmak mümkün mü? Onunla her zaman çocuksu masumiyetiyle birlikte olmayı arzuluyordu. Hem arkadaşlıkları hem de yetişkinlik dönemlerinde birlikte yürümeye devam edeceklerdi. O zaman birçok rüyaları da gerçek olurdu. Ancak Amerikalı bir iş adamının kumlar ve çıplak bozkırların arasındaki uzak bir diyara gelmesiyle her şey farklı bir şekilde gelişmişti.

Hayır, hayatında yeni bir babayla – Tomas amcayla tanıştığı için pişman değildi, çünkü ona kendi evladı gibi davranıyordu. Hanmurat, çocukluğundan beri onun babacan ilgisini hissetmişti. Kim bilir, uzak Amerika’dan uzak bir akraba Tomas amca olmasaydı, bir yetimin kaderi nasıl gelişirdi? Bu zalim dünyada kimin umurunda olurdu bir yetim çocuk?

Tabii ki, yaşlı, iyi yürekli büyükbaba Kabış vardı. Çocukça bir kalple kendisiyle ilgilendiğini hissediyordu. Onu yetimhaneye götürdüklerinde, gözlerinde yaşlarla yaşlı adam çocuğu bırakmak istememişti:

– Torunlarımla arkadaş oldu, evimize bağlandı, onu neden götürüyorsun?

Bir patron edasıyla koltuğuna yayılmış olan Taskara, aksakal’a kaba sözler söyledi:

– Ne Kadar da ilgilisin çocukla… Belki bir yetimin yardımlarından yararlanmak istiyorsun, ha?

Ve yaşlı adam öfkeyle karşılık verdi:

– Siz, sadece bir yetimhane değil bir huzurevi de yaptırın, beni ve tüm yaşlıları zorla oraya götürün – daha da fazla çıkar elde edersiniz…

Tüm detayları araştırırken, şehir yetkililerinin yetimhaneyi herhangi bir şekilde doldurma gayretinin arka planını da anlamıştı. Her ne kadar, Taskara, bir yetimhane inşa ettirmiş olsa da, ebeveyn gözetimi olmayan yetim sayısı çok azdı. Ancak, yetimhanenin en az yarısını doldurmak gerekiyordu, aksi takdirde başkan yukarıdan zılgıtı yiyebilirdi. Böylece başkan tüm işini gücünü, her şeyi bir kenara attı ve kendisi yetim aramaya başladı. Kanun ve belediye başkanının önünde güçsüz kalan Aksakal Kabış, ancak öfkeyle yumruğunu ve gri sakalını belediye meclisine doğru sallayabildi.

Aksakal Kabış, Amerikalı iş adamı Tomas Trams’ın Hanmurat’ı götürmeye geldiğini öğrenince, onu görmeye geldi ve uzun süre arabanın kapısının kapanmasına izin vermedi, ona sıkıca sarıldı.

– Yavrum, nerede olursan ol, Yüce Rabbim senin yardımcın olsun! Ona şefkatlice dedi. – Ne yapabilirsin, bu senin kaderin… İnsan başı, Yüce Rabbimizin elinde bir top gibidir…

Hanmurat, yaşlı Kabış’ın sözlerini hafızasına sonsuza kadar yerleştirdi ve sık sık hatırlardı.

Majesteleri Lady Kader tarafından onun payına ne kadar imtihan hazırlanmıştı!

Şimdi büyükbaba Kabış, tüm acil meselelere kendisi karar veren o hareketli yaşlı adam değildi. Uykusuzluk ve osteokondroz tarafından ıstırap çekiyordu. Ağaçtan bir bastona yaslanarak zar zor hareket ediyordu.

Sevgili torunu Elmurat’ın ani ölümünden sonra hızla yaşlanmıştı. Komşuların fısıldadığı gibi, o zamandan beri yaşlı adam kendi kendine yüksek sesle konuşmaya başlamış ve zaman zaman bütün gün evden ayrılıp ve düşünceli bir şekilde köy içinde dolaşırmış.

Hanmurat yaşlı adamı tekrar ziyaret ettiğinde, aksakal Kabış ona iyi öğütler vermişti:

– Ağbin Aspan, deve sürüsünün lideri – Naru gibidir. Ve sen onu takip eden bir devecik gibisin. Birlikte olduğunuzda, gerçek güçsünüz. Birlikte büyük zirvelere ulaşabilirsiniz! Ancak, anavatanınızı asla unutmayın – babalarınızın kutsal toprakları burası, buradan çıktınız, burada anneniz babanız sonsuz huzuru buldu, burada atalarımızın ak kemikleri dinleniyor…

Büyükbaba, anavatanının kahramanca geçmişi ve parlak geleceği hakkında konuşarak gece geç saatlere kadar onun gitmesine izin vermemişti.

Ne ilginçtir ki, hem büyükbabası Aksakal hem de yazar amca neredeyse aynı şeyi tekrar ediyorlardı…

OLİGARH’IN ÜZÜNTÜLERİ

(Üçüncü hikaye)