– Mən yetəri qədər fikirləşmişəm! – mürəbbiyə hirslə onun sözünü kədi. – Siz hətta mənim kimi adam üçün öz borcuna sadiq qalmağın asan olduğunumu güman edirsiniz? Bu, mübarizəsizmi başa gəlir? O, siz necə də səhv edirsiniz! Bunu sizə cəsarətlə deyirəm, çünki mübarizə məni möhkəmlədib. Borcun mühakimə və şüuru qanın səsini boğub, siz isə…
– Panna Valentina, siz çaşırsınız!
– Sizin niyyətləriniz sarıdanmı? Xeyr!
– Amma mən istəyirdim…
– Sizin kefinizlə nə işim var! Mən müstəqil qadınam və özümün…
– Mənə deməyə imkan verin…Yalvarıram…
– Bu hiylə də mənə tanışdır! Siz yüngül qələbəyə ümid etmədiyiniz yerdə onu həmişə işə salırsınız…
– Lənət şeytana… Sizin ağlınıza nə gəlib? Doğrudanmı fikirləşirsiniz ki…
– Sizin yanıma zamanında yazıq Zofyanı evinizdən getməyə məcbur etdiyiniz kimi iyrənc təkliflə gəldiyinizi fikirləşirəm…
– Kifayətdir, əzizim! – pan Yan artıq hirslənərək, onun sözünü kəsdi. – Acıdığınız Zofya, əvvəla, ev qulluqçusu idi…
– Ha-ha! – panna Valentina faciəvi şəkildə güldü. – Bizim dairənin adamları üçün mürəbbiyə ev qulluqçusundan azca yuxarıdır. Siz hamıya elə baxırsınız ki…
Pan Yan tamamilə özündən çıxdı:
– Bağışlayın! Siz Zofyanın gənc və gözəl olduğunu unudursunuz… Sizinlə isə heç də gənclik və gözəllikdən deyil, … qızım barəsində danışmaq istəyirdim.
Panna Valentina hər iki əlilə başından tutdu və sərxoş kimi ləngər vurdu. Bir dəqiqə sonra o yaralı ilan gözlərilə pan Yana nəzər saldı və fışıldadı:
– Mənə at vermənizi xahiş edirəm. Indicə bu evdən gedəcəyəm!
– Lap dünyanın o başına gedin, yolunuz açıq olsun! – deyə son ümidlərindən birinin də belə axmaq şəkildə dağılmasından quduzlaşmış pan Yan qışqırdı.
Bəli, hətta ürəklər yaralayan şöhrətinin də insanın ziyanına işlədiyi hallar olur!
Panna Valentina bağla elə sürətlə qaçırdı ki, kola ilişərək, paltarının büzməsini cırdı. Yuxarı, öz otağına cumaraq, başını qollarının üstünə əydi və hönkürdü.
Vəziyyət dəhşətli idi. Əlbəttə, panna Valentina zorbazoru biabır etmək və qız şərəfini müdafiə etmək istəyirdi, amma hesabını hər şeyin ən ləyaqətli və nəcib şəkildə baş verəcəyinə götürmüşdü. Yoldançıxarana davranışının nə qədər mənəviyyatsız olduğunu və onu hansı uçuruma itələmək istədiyini izah edərək, ciddi qaydalar qadını olduğunu və borc yolundan çıxanlardan olmadığını sübut edərək, sonunda … bağışlamaq niyyətində idi.
“Heç vaxt sizin sevgiliniz olmaram, – sonda belə demək istəyirdi, – lakin sizə dost və bacı ola bilərəm”.
Utanc və itaətlə dinləməli olduğu bu sözlərdən sonra isə onun evində qalar, Anelka və hətta onun xəstə arvadı ilə daha səylə məşğul olar, gəlir-çıxarı yazıya alar, anbar və mətbəxi idarə edərdi. Əlbəttə, yalnız darıxmış Saturnin Anna xalanın məsləhəti ilə ona təklif edənə qədər.
Bəli, əgər onun işi nəcib insanla olsaydı, belə bir çıxış yolu ola bilərdi. Pan Yan isə əsl əclaf çıxmışdı və onun ən gizli fikirlərini dinləyərək, öz niyyətlərini inkar etməyə qərar vermişdi. Ah, o öz hövsələsizliyinə necə də heyfslənirdi! Təmiz qəlbdən gələn bu səmimiyyət partlayışı onu necə də pis vəziyyətə qoymuşdu! Pan Yana öyüd-nəsihət vermək əvəzinə, əvvəlcə onun nə deyəcəyini dinləmək daha ağıllı olmazdımı? Onun etiraflarına soyuq təbəssüm və istehza ilə cavab vermək daha yaxşı olmazdımı?
Onu gənc və gözəl olmayan adlandrması panna Valentinaya təsir etmirdi. O sarıdan o heç bir illyuziya bəsləmirdi. Lakin pan Yanın onu özü-özünə qoyduğu tələdə tutması onu cinləndirirdi. Qadın kimdəsə təhlükəli yoldançıxaran görə bilər, ancaq onun bunu öyrənməsi xoş deyil, daha xoş olmayanı isə onun təəccüb rolu oynaması, öz iyrənc niyyətlərini inkar etməsidir.
Panna Valentina yuyundu, darandı, üstünə odekolon səpdi və daxili titrəyişini böyük iradə səyilə tutub saxlayaraq, aşağı, pan Yanın arvadının yanına getdi.
Xəstə bu gün həmişəkindən sakit idi və hansısa romanı oxuyurdu. Yanında hündür stulda, həb qutusu ilə oynamaqla, Yuzek əyləşmişdi.
Panna Valentina əlini masaya dirədi və gözlərini aşağı salaraq dedi:
– Mən vidalaşmağa gəldim. Bu gün… indicə sizdən gedirəm.
Xəstə ona baxdı, təəccübdən hətta ağzını araladı, sonra səhifəyə nişan qoydu və bir əlindən əlcəyini çıxardı – pani evdə də əlcək gəzdirmək adətinə malik idi.
– Que dites-vous, mademoiselle (Nə danışırsınız, mademuazel)? – deyə yad səslə soruşdu.
– Bu gün sizdən gedirəm.
– Ancaq bu nədir? Siz məni qorxudursunuz… Nə baş verib? Siz kiminsə xəstəliyi… yaxud ölümü xəbərinimi almısınız? Ya da bəlkə, xidmətçilərdən kimsə sizi incidib?
Bu dəqiqədə Anelka otağa daxil oldu.
– Angelique, as-tu ofense mademoiselle Valentine (Andjelika, sən mademuazel Valentinanı nə iləsə incitmisənmi)? – deyə anası ondan soruşdu.
– Bilmirəm, ana… Panna Valentina məni çağıran kimi, dərhal gəldim, – Anelka özünü itirərək, belə cavab verdi.
– Ah səni, nəzakətsiz qız, – deyə anası hirsləndi. – Demande pardon a mademoisella Valentine (Mademuazel Valentinadan üzr dilə)!
– O heç nədə günahkar deyil! – müəllimə qahmar çıxdı. – Məni bu evdən başqa bir şəxs sıxışdırıb çıxardı…
– Deməli, ərim? Yas?
– Pani! – deyə Valentina gərginliklə səsləndi. Məndən heç nə barədə soruşmayın. Yalvarıram! Mənə sonuncu lütfünüzü göstərin – mənə mümkün qədər tez at vermələri göstərişini verin… Əlvida…
O, ardınca da Anelka çıxdılar.
–Doğrudanmı, bizdən getmək istəyirsiniz? – qız mürəbbiyəni haqlayaraq, heyrətlə soruşdu.
Panna Valentina dayandı:
–Yazıq balam, hiss edirəm, – sənin üçün etməli olduğum hər şeyi etdim, ancaq… bu mənim günahım deyil! Sənin gələcəyin məni narahat edir… Sənə yadigar olaraq, nə isə qoymaq istəyirəm. Həyatda əməl etmək lazım olan əsas qaydaları yazdığım kitabçanı sənə bağışlayaram… Bu kitabı heç kəsə göstərməyəcəyinə and iç…
– And içirəm…
– Anana olan məhəbbətinə? Onun sağlamlığına da?
– Bəli.
– Onda yanıma gəl.
Onlar yuxarı getdilər. Burda panna Valentina tualet masasının yeşiyindən qırmızı, qədərincə yaprıxmış qeydlər kitabçasını çıxardı və onu Anelkaya verdi.
– Öyrən… Bunu oxu… Buraya, pəncərə altlığına uçub gələn quşlarımı yemləməyi unutma. Ən əsası isə – öyrən… – Anelkanın dodaqlarından və alnından öpərək, dedi. – Bəzən, amma başqa uşaqlardan az… oh, xeyli az olmaqla, məni kədərləndirirdin! Səni çox pis tərbiyə eləsələr də, mən səni sevirəm… Indi isə öz yerinə get… Sağlam ol! Mənim kitabçamı şən olduğun əyləncələrdən sonra deyil, yalnız sənə ağır olanda oxu… Oxu və ağıl topla!
Anelka kitabçanı, tilsim kimi, sinəsinə sıxaraq, getdi. Çıxıb gedən müəllimənin hər bir sözünü müqəddəs nəsihət kimi qəbul edirdi. O ucadan ağlamadı, ancaq gözlərindən yaş axdı, ürəyi isə kədərin dəmir məngənəsində sıxıldı.
Kitabçanı təhlükəsiz yerdə gizlətməyi qərara alaraq, yatağının yanındakı dolabdan nənəsinin tabutundan olan gümüş güləbətin parçasının, pişiyin yediyi bülbülün lələyinin və bir neçə qurudulmuş yarpağın saxlandığı ağ karton qutunu çıxardı. Anelka panna Valentinanın hədiyyəsini də bura yerləşdirdi. Bu zaman, qeyri-iradi olaraq, yıpranmış kitabçanı açdı və elə birinci səhifənin arxasında karandaşla yazılmış, artıq yarımpozulmuş sözləri gördü:
