Самоучитель турецкого языка. Часть 6

İçinde (в нём) önce.. (афф. -kı/-ki/-ku/-kü + буфер + исходный пад.) daha büyük ve daha güzel (ещё больше и красивее предыдущей) bir inci görmek.. (прошедшее категорическое вр.) (она увидела жемчужину) ve (и) o.. (направительный пад.) zaten tanımak.. (афф. -dik/-dık/-duk/-dük) gelmek.. (причастие настоящего-прошедшего вр. -an/-en) bir ses (уже знакомый ей голос):

«Bu inci (эта жемчужина) sen.. (родительный пад.) için (для тебя). O.. (винительный пад.) almak.. (повелительное накл.) (возьми её) Monika (Моника). Sen.. (изменяющаяся ф., направительный пад.) (она тебе) bilgelik (мудрость), sevgi (любовь) ve (и) sabır (терпение) getirmek.. (будущее категорическое вр.) (принесёт).»

Kız (девочка) emri yer.. (3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) getirmek.. (конверб -ıp/-ip/-up/-üp) (выполнив наказ и) teşekkür etmek.. (афф. -dikten/-dıkten/-dukten/-dükten//-tikten/-tıkten/-tukten/-tükten) sonra (поблагодарив) tapınak.. (исходный пад.) ayrılmak.. (прошедшее категорическое вр.) (покинула храм).

Kısa bir süre sonra (вскоре) tekrar (они опять) dağ.. (мн. ч. + родительный пад.) üzerinden hızla geçmek.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (неслись над горами).

Kız (девочка), yan.. (3 л. ед. ч. + буфер + исходный пад.) geçmek.. (причастие настоящего-прошедшего вр. -an/-en), birbirinin yerine (3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) geçmek.. (причастие настоящего-прошедшего вр. -an/-en) güzel manzara.. (мн. ч. + направительный пад.) (за сменяющими друг друга красивыми пейзажами) ilgi.. (творительный пад.) izlemek.. (конверб -ıp/-ip/-up/-üp) (с интересом наблюдала и) yıldızlı gökyüz.. (3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) (в звёздное небо) bakmak.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (вглядывалась).

Оборот «который» – DIK

yazmak – писать

Ben yaz-dığı-mSen yaz-dığı-nO yaz-dığı-Biz yaz-dığı-mızSiz yaz-dığı-nızOnlar yaz-dık-ları

Bir sonra.. (афф. -kı/-ki/-ku/-kü) plato.. (направительный пад.) varmak.. (оборот «который» – DIK + местный пад.) (когда они достигли следующего плато) kız (девочка) at.. (3 л. ед. ч. + буфер + исходный пад.) inmek.. (прошедшее категорическое вр.) (спешилась).

Önünde (перед ней), uzak.. (местный пад.) (вдали), eşi görülmek.. (причастие прошедшего вр. -mış/-miş/-muş/-müş) güzellikte bir Mavi Camii görülebilmek.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (виднелась Голубая Мечеть невиданной красоты).

Önceki iki.. (3 л. ед. ч. + буфер + исходный пад.) daha iri.. (прошедшее категорическое вр.) (она была ещё больше предыдущих двух) ve (и) daha da güzel.. (прошедшее категорическое вр.) (ещё красивее).

Yavaşça o.. (направительный пад.) doğru yürümek.. (прошедшее категорическое вр.) (медленно они пошли в её направлении).

Hayal tapınak.. (смена согласной + родительный пад.) kapı.. (3 л. ед. ч. + буфер + местный пад.) durmak.. (прошедшее категорическое вр.) (у дверей храма Хаял остановился) ve (и) kız içeri girmek.. (прошедшее категорическое вр.) (и девочка вошла внутрь).

Oda.. (родительный пад.) orta.. (3 л. ед. ч. + буфер + местный пад.) (в центре комнаты), kristal bir masa.. (родительный пад.) üzerinde (на хрустальном столике) açık bir altın kutu durmak.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (стояла открытая золотая шкатулка).

İçinde (в ней) eşi görülmek.. (причастие прошедшего вр. -mış/-miş/-muş/-müş, отриц. ф.) güzellikte büyük bir inci yatıyordu (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (лежала огромная жемчужина невиданной красы). Ve aynı tanıdık (афф. -dik/-dık/-duk/-dük//-tik/-tık/-tuk/-tük) ses (и знакомый голос):

Оборот «который» – DIK

yazmak – писать

Ben yaz-dığı-mSen yaz-dığı-nO yaz-dığı-Biz yaz-dığı-mızSiz yaz-dığı-nızOnlar yaz-dık-ları

«Bu inci sen.. (изменяющаяся ф., направительный пад.) (эта жемчужина тебе) ve (и) sevmek.. (оборот „который“ – DIK) herkes.. (направительный пад.) (всем, кого ты любишь) sağlık (здоровье) ve (и) uzun ömür (долголетие) getirmek.. (будущее категорическое вр.) (принесёт). O.. (винительный пад.) almak.. (повелительное вр.) Monika (возьми её, Моника) ve ev.. (направительный пад.) gelmek.. (повелительное вр.) (и возвращайся домой). Mutlu olmak.. (повелительное вр.) (будь счастлива)!» demek.. (сказал) (прошедшее категорическое вр.).

Hediye için teşekkür etmek.. (причастие настоящего-прошедшего вр. -an/-en) (поблагодарив за подарок) kız (девочка) cami.. (исходный пад.) ayrılmak.. (прошедшее категорическое вр.) (покинула мечеть).

Kapıda durmak.. (прошедшее категорическое вр.) (она постояла у его дверей), tapınak.. (смена согласной + родительный пад.) güzellik.. (смена согласной +3. ед. ч. + буфер + родительный пад.) tad.. (3 л. ед. ч. + буфер + винительный пад.) çıkarmak.. (конверб -ıp/-ip/-up/-üp) (полюбовалась красотой храма и) at.. (3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) binmek.. (прошедшее категорическое вр.) (села на коня).

Dönüş yolculuk.. (смена согласной +3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) başlamak.. (прошедшее категорическое вр.) (они отправились в обратный путь).

Ev.. (направительный пад.) dönüş yol.. (3 л ед. ч.) (дорога домой) hızlı değil.. (прошедшее категорическое вр.) (не быстрой), uzun değil.. (прошедшее категорическое вр.) (не долгой была).

Ancak şafak.. (местный пад.) (однако под утро), zaten (они уже) haşhaş tarla.. (3 л ед. ч. + буфер + местный пад.) (по маковому полю) kendi köy.. (3 л. мн. ч. + буфер + направительный пад.) doğru (к своей родной деревне) yürümek.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (шли).

Monika’.. (родительный пад.) anne.. (3 л. ед. ч) (мать Моники) köhne ev.. (родительный пад.) veranda.. (3 л. ед. ч + буфер + местный пад.) oturmak.. (причастие прошедшего вр. -mış/-miş/-muş/-müş) (сидела на крыльце ветхого домика и) ağlmak.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (плакала).

Kız (девочка) o.. (винительный пад.) uzak.. (исходный пад.) görmek.. (прошедшее категорическое вр.) (увидела её издалека), Hayal’.. (винительный пад.) eyerlemek.. (конверб -ıp/-ip/-up/-üp) (села на Хаяла и) ileri atılmak.. (прошедшее категорическое вр.) (бросилась вперёд).

Birkaç dakika sonra (через несколько минут) gezgin.. (мн. ч.) (странники) çoktan (уже) hedef.. (направительный пад.) ulaşmk.. (преждепрошедшее вр.) (достигли места назначения).

Anne (мать), sevgili kız.. (3 л. ед. ч. + буфер + винительный пад.) (любимую дочку) kucaklamak.. (конверб -ıp/-ip/-up/-üp) (обнимала и) öpmek.. (прошедшее продолженное вр. = определённый имперфект) (целовала):

«Ah (ой), sen.. (изменяющаяся ф., направительный пад.) bir şey olmak.. (прошедшее категорическое вр.) sanmak.. (преждепрошедшее вр.) (я думала, с тобой что-то случилось). Bütün gece nerede.. (буфер + прошедшее категорическое вр.) (где ты была всю ночь), sevgili.. (притяжательный афф.) Monica (моя дорогая Моника)?» demek.. (прошедшее категорическое вр.) (сказала).

«Hayal ile (мы с Хаялом) harika hediye.. (мн. ч.) almaya gitmek.. (прошедшее категорическое вр.) (ездили за дивными подарками). İşte (вот), bakmak.. (повелительное накл.) (смотри) sen.. (изменяющаяся ф., направительный пад.) gezi.. (притяжательный афф. + исходный пад.) ne getirmek.. (прошедшее категорическое вр.) (что мы тебе привезли).» cevap vermek.. (прошедшее категорическое вр.) kız (ответила девочка).

Ve Monica anne.. (3 л. ед. ч. + буфер + направительный пад.) (и Моника маме) baş.. (3 л. мн. ч. + буфер + направительный пад.) gelmek.. (причастие настоящего-прошедшего вр. -an/-en) her şey.. (винительный пад.) (обо всём, что с ними происходило) ayrıntılı olarak (в подробностях) anlatamak.. (прошедшее категорическое вр.) (рассказала).

Ev.. (местный пад.) çok neşe var.. (прошедшее категорическое вр.) (вот радости-то было в доме).

O zaman.. (исходный пад.) beri (с тех пор), neşe (в радости) ve (и) mutluluk içinde (в счастье), bolluk (в достатке) ve (и) memnuniyet içinde (довольстве) yaşmak.. (прошедшее широкое вр.) (они жили).

Hayal (Хаял) sonsuz.. (направительный пад.) kadar onlar.. (творительный пад.) kalmak.. (прошедшее категорическое вр.) (остался с ними навсегда).

O.. (родительный пад.) için (для него) güzel bir ev inşa etmek.. (прошедшее категорическое вр.) (построили красивый дом).

Ayrıca (кроме того), kendi.. (3 л. мн. ч. + буфер + направительный пад.) bakmak.. (инф. в винительном пад.) da ihmal etetmek.. (прошедшее категорическое вр.) mediler (и о самих себе позаботиться не забыли).

Ключ к упражнению 1

Ключом к упражнению 1 является упражнение 2.

Упражнение 2 (контрольное)

Прочитайте текст, переведите его на русский язык, выпишите и выучите все новые слова и выражения. Перескажите содержание на турецком языке, абзац за абзацем.

Mavi Camiler

Hayal

Monika akşamları tepede oturup güneşin batışını izlemeyi severdi.

Gün akşama yaklaşıyordu. Güzel ve gururlu bir vahşi at gözlerinin önünde parladı ve ağustosböceklerinin sesi ve çam taçlarının hışırtısı ile nüfuz eden muhteşem mesafeye kayboldu.

Bir süre geçti ve geri döndü. O mor güneşin batan arka planına karşı yavaşça adım atıyordu.

«Keşke şimdi sana binip bu haşhaş tarlasında o mavi sonsuz mesafeye gidebilseydim. Ne kadar büyük ve güzelsin! – dedi kız rüya gibi.

Zaman geçiyordu. Her gün öğleden sonra Monica tepeye güneşin batışını izlemek için geldi. Bir keresinde aynı atın haşhaş tarlasında yürüdüğünü gördü.

Nedense kız kalktı ve onunla buluşmaya gitti. Birbirlerine yaklaştıklarında, Monica atın yan tarafında kocaman bir yarasının açılmış olduğunu gördü.

«Hemen sana yardım etmeliyim. Korkma. Annem doktor, her türlü yarayı nasıl iyileştireceğini bilir. İnan bana. Şimdi onu getireceğim. Bizi burada bekle. Sakın uzaklaşma tamam mı.» dedi.

Bir süre sonra, söz verildiği gibi, kız haşhaş tarlasında yeniden belirdi. Yanında, elinde doktor çantası taşıyan esmer genç bir kadın vardı. Kadın, atı muayene ettikten sonra yarayı sardı, atı okşadı ve bir parça şekerle tedavi etti:

«Bize gidelim dostum. Biz sana bakarız, içirir ve yem veririz.» dedi.

At hiç aldırmıyor gibiydi: itaatkar bir şekilde yanlarında yürüdü ve kısa süre sonra kendilerini küçük bir köyün eteklerinde buldular.

Buradan, yanında belli belirsiz bir ahırı andıran harap bir binanın bulunduğu köhne eski bir eve gittiler. Buraya Hayal adını verdikleri bir defne atı yerleştirdiler. Aile iyi yaşámasa da, dedikleri gibi «sıkışık mahallelerde, ancak mutluluk içindedir»: herkese yetecek kadar yiyecek ve barınak vardı. Hayatta başka neye ihtiyacın var?

Bir süre sonra atın yan tarafındaki yara tamamen iyileşti.

«Hayal her zaman ahırda duramaz ya da avluda dolaşamaz. Koşması gerekiyor. Sen Monika onunla haşhaş tarlasına gidersin. Orada özgürce koşmasına izin ver.» dedi annesi bir kere.

«Ya benden kaçarsa, o zaman ne olacak?»

«Ne o zaman? Hiçbir şey, aslında o bizim tutsakımız değil, arkadaşımız. Onu seviyoruz ve sadece en iyisini diliyoruz. Nerede olacağını seçe kızım. Onu zorlama.»

Sonra Monika, Hayal’ı dizginlerinden tuttu ve tarlaya doğru ilerlediler. Kız, sınırında atın gözlerinin içine baktı ve şöyle dedi:

«Artık sağlıklısın ve özgürlüğe ihtiyacın var. Nerede daha iyi hissedeceğini ve nasıl daha iyi hissedeceğini seç. Vereceğin her kararı kabul edeceğim. Ama bil ki bizi terk edersen beni inciteceksin.»

Bu sözlerle Monika derin bir iç çekti, dizginleri bıraktı, kenara çekildi ve en sevdiği tepeye oturdu.

Gün batıyordu. Hayal arkasından baktı, bir süre hareketsiz kaldı ve sonra tüm hızıyla haşhaş tarlasında koştu.

Ufuk çizgisinin gerisinde kaybolan atı izleyen kız, gözlerinde yaşlarla:

«Ne kadar güçlü ve güzelsin!» fısıldadı.

Bir iki saat geçti ama Hayal sahaya geri dönmüyordu. Kız gözyaşlarını silerek eve doğru yürüdü.

Annem Monika’yı elinden geldiğince sakinleştirmişti, ama yine de bütün akşam ve bütün gece ağlıyordu.

Sadece şafakta huzursuz bir uykuyla uyuyakaldı. Hayal’ı bir rüyada gördü: ona nazik gözleriyle bakıyor ve birlikte sonsuz haşhaş tarlasında yürütüyorlarmış.

Zaman geçmişti. Monika’nın ruhundaki yara biraz iyileşti. Ancak atı düşünmekten vazgeçmedi: Hayal neredeyse her gece onu rüyasında görmeye devam etti.

Bir keresinde en sevdiği tepeye geldi ve aniden ufukta ona çok tanıdık bir siluet belirdi.

Bir an sonra çoktan birbirlerine doğru koşmaya başlamışlardı.

Kıza yaklaşan at, gözlerine sevgi dolu bir bakışla baktı ve başını eğerek onu eyere oturmaya davet etti. Monika daha önce hiç ata binmediği için bir an tereddüt etti. Ama sonra kararlı bir şekilde, tüm korkuları bir kenara bırakarak cesur küçük binici atına bindi.

Onu taşıyan Hayal haşhaş tarlasından, tepelerden ve dağlardan koştu. Onlar üzerinde uçuyorlardı. Bazen Monika’ya dizginleri bırakıp düşmek üzereymiş gibi geliyordu. Böyle anlarda atının boynuna daha sıkı sarıldı, dişlerini sıktı ve gözlerini kapattı.

Mavi Camiler

Çok geçmeden platoya geldiler. Burada bir dağ deresi neşeyle akar, kuşlar şarkı söyler ve tuhaf parlak kır çiçekleri açardı, uzaktan eşi görülmemiş güzellikte bir Mavi Camii görülebiliyordu.

At başını eğip Monika’yı atından inmeye davet etti. Yolda yorulan kız mutlu bir şekilde yumuşak çimlere çıktı ve yavaş yavaş ilerlediler.

Caminin kapısında Hayal durdu. Kız tapınağa girdi ve etrafına baktı. Etrafta kimse yoktu odanın ortasında da küçük bir oyma masanın üzerinde açık bir kristal kutu duruyordu. İçinde kırmızı kadife yastığın üzerine kocaman bir inci vardı.

Bir yerlerden bir ses:

«Bu inci ailen için Monika. Evinize refah getirecek. Onu alıp annene ver.» duyuldu.

Hediye için teşekkür eden kız inciyi alarak camiden ayrıldı.

Kısa süre sonra tekrar dağların üzerinden Monika’nın nefesini kesecek şekilde uçmaya başladılar. Ama korku tamamen ortadan kalktı: şimdi eyerine daha çok güveniyordu.

Ve yine bir çeşit platoya geldiler. Uzaktan eşi görülmemiş güzellikte bir Mavi Camii görülebiliyordu, öncekinden daha da büyüktü ve inanılmaz güzeldi. Yavaşça ona doğru yürüdüler.

Sonra her şey tekrarladı: Hayal kapısında durdu, kız tapınağa girdi. İçinde öncekinden daha büyük ve daha güzel bir inci gördü ve ona zaten tanıdık gelen bir ses:

«Bu inci senin için. Onu al Monika. Sana bilgelik, sevgi ve sabır getirecek.»

Kız emri yerine getirip teşekkür ettikten sonra tapınaktan ayrıldı.

Kısa bir süre sonra tekrar dağların üzerinden hızla geçiyorlardı. Kız, yanından geçen, birbirinin yerine geçen güzel manzaralara ilgiyle izliyip yıldızlı gökyüzüne bakıyordu.

Bir sonraki platoya vardıklarında kız atından indi. Önünde, uzakta, eşi görülmemiş güzellikte bir Mavi Camii görülebiliyordu. Önceki ikisinden daha iriydi ve daha da güzeldi. Yavaşça ona doğru yürüdüler. Hayal tapınağın kapısında durdu ve kız içeri girdi.

Odanın ortasında, kristal bir masanın üzerinde açık bir altın kutu duruyordu. İçinde eşi görülmemiş güzellikte büyük bir inci yatıyordu. Ve aynı tanıdık ses:

«Bu inci sana ve sevdiğin herkese sağlık ve uzun ömür getirecek. Onu al Monika ve eve gel. Mutlu ol!» dedi.

Hediye için teşekkür eden kız camiden ayrıldı. Kapıda durdu, tapınağın güzelliğinin tadını çıkarıp atına bindi. Dönüş yolculuğuna başladılar.

Eve dönüş yolu hızlı değildi, uzun değildi. Ancak şafakta, zaten haşhaş tarlasında kendi köylerine doğru yürüyorlardı.

Monika’nın annesi köhne evin verandasında oturmuş ağlıyordu. Kız onu uzaktan gördü, Hayal’ı eyerleyip ileri atıldı. Birkaç dakika sonra gezginler çoktan hedefe ulaşmışlardı.

Anne, sevgili kızını kucaklayıp öpüyor:

«Ah, sana bir şey oldu sanmıştım. Bütün gece neredeydin, sevgilim Monika?» dedi.

«Hayal ile harika hediyeler almaya gittik. İşte, bak sana gezimizden ne getirdik.» cevap verdi kız.

Ve Monika annesine başlarına gelen her şeyi ayrıntılı olarak anlattı. Evde çok neşe vardı.

O zamandan beri, neşe ve mutluluk içinde, bolluk ve memnuniyet içinde yaşarlardı.

Hayal sonsuza kadar onlarla kaldı. Onun için güzel bir ev inşa ettiler. Ayrıca, kendilerine bakmayı da ihmal etmediler.

Упражнение 3 (сводный перевод на русский)

1. (35 слов)

Başkalarına yapılmaması için elimden geleni yapacağım.

Güçlerini geliştirdiğinde, harika şeyler yapacaksın.

Yatırımcılar yeni yasaya göre yatırımlarını yapacak.

Şimdi bak… Jai Agnihotri’ye ne yapacağız.

Bunu düşünürseniz, farklı şeyler yapacaksınız.

Hikayeyi yapacaklar ama sizinle görüşme yapmaları gerekiyor.

2. (51 слово)

Üç deseydim, bir yalancıymışım gibi hissedecektim.

Başarılı olsaydı, sen, farklı hissedecektin.

Sanırım başarılı bir suçlu olabilseydi daha iyi hissedecekti.

Eğer Malezya Havayolları’ndan bir yetkili buraya gelmiş olsa kendimizi çok daha iyi hissedecektik.

Gerçekten yaşamınızda hiç bir aktivite ya da enerji yokmuş gibi hissedecektiniz.

Ancak her zaman için diğerlerinden farklı olduklarını hissedeceklerdi.

3. (49 слов)

On yıldır beklediğim bir postayı alacakmışım gibi.

Ve dedi ki bana bir sosisli bir de kök birası alacakmışsın.

Eğer taksiti ödemezsek, televizyon setini alacakmış.

Kâhinin söylediğine göre bu gece bir haber alacakmışız.

Duyduğuma göre Kenya Taylor’ın yerini artık siz alacakmışsınız.

Müşterilerine, sanki ürününüzden milyon dolarlık satın alacaklarmış gibi davranın.

4. (42 слова)

Soru soran öğrencileri sevmeyen öğretmenleri sevmiyorum.

Her halükarda, beni sevmiyorsun artık.

Malik ve Yosh dinlenme odasındaki kahveyi sevmiyor.