Танцавальны марафон
– Яшчэ не распрануўся? Можа, ты не адзiн? – зразумеўшы паводзiны Хмары па-свойму, здзiвiлася Казакова.
Хмара не мог павярнуць галавы, ён баяўся натыкнуцца на смяшлiвае вочка вiдэакамеры, але яшчэ больш баяўся ўбачыць голую Казакову.
– Ды адчынiце Вы гэты замок! – нарэшце прарвала лейтэнанта. – Чорт ведама што!..
– Ты, пэўна, i сапраўды, нецалаваны.
У наступны момант гарачае дыханне апякло Хмары шыю, жаночыя грудзi пругкiмi бугаркамi дакранулiся да здранцвелай спiны, i ён адчуў, як часта-часта тахкае жаночае сэрца. Лейтэнант i вокам не паспеў мiргнуць, а цёплыя пальчыкi далiкатна расшпiлiлi гузiкi на кашулi i пажадлiва лашчылi ягонае цела. У галаве ў Хмары ўсё пераблыталася, ён адчайна адштурхнуў рукi Казаковай, iмпэтна крутнуўся, закрычаў:
– Не ведаю я нiякага маёра Бараны! Сюды мяне прывяла смерць Шапавалава. Не веру, што ён памёр сам!..
Апошняе вырвалася мiжвольна, Хмара так не думаў, але чамусьцi сказаў. Гэта падзейнiчала на жанчыну. Яна войкнула, прыкрыла грудзi рукамi i кiнулася да канапы.
– Дык Вы не?.. – нацягнуўшы прасцiну да самай шыi, няўпэўнена i расчаравана перапытала Казакова. У наступны момант у вялiкiх блакiтных вачах заскакалi гарэзлiвыя смяшынкi. – Вы ручку адарвалi…
Хмара нават не заўважыў, як адарваў дзвярную ручку, i цяпер стаяў у позе карацiста, якi чакае нападу i гатовы даць адпор. Ён апусцiў рукi, нiякавата зiрнуў на Казакову, iх вочы сустрэлiся.
– Ну i дзела! – уздыхнуў лейтэнант i адчуў, як iстэрычны смех рвецца з грудзей, не ўтрымаць.
– А я, – пырснула Казакова, – прыняла Вас за…
Хмары было цiкава даведацца, за каго прыняла яго сястра Шапавалава, але смех праглынуў прызнанне жанчыны. Хвiлiн пяць яны глядзелi адно на аднаго i рагаталi.
– Ад мяне ўпершыню ўцякае мужчына! Нават ручкi паадрываў!
– А я думаю, правакацыя… усё – трапiў у пастку…
Першай ачомалася Казакова. Яна ўвiшна, не зважаючы на Хмару, устала з канапы, загарнулася ў прасцiну, знайшла халат, выцягнула ключы i адамкнула дзверы, якiя пяць хвiлiн таму штурмаваў Хмара. З ваннай данеслася плескатанне вады. Казакова вярнулася апранутая, быццам нiчога не здарылася, прывяла ў парадак канапу, падбiла падушкi i, прыладзiўшы на ранейшае масца перламутравую шпiльку, зiрнула на гадзiннiк.
– Я i сапраўды чакаю гасцей.
– Пагаворым на кухнi, – прапанаваў Хмара i зноў адчуў няёмкасць. У гэтай жанчыне было столькi спакуслiвай жыццёвай сiлы, што лейтэнант вымушаны быў хаваць вочы, каб не выдаць свайго душэўнага стану.
– Ручку адарвалi! – са скрухай упiкнула лейтэнанта гаспадыня. – Можа, i ў агульны калiдор дзверы адамкнуць? Там ручка дарагая, зробленая на заказ.
– Я адкуплю замок, – вiнавата буркнуў Хмара i, спадылба зiрнуўшы на Казакову, прапанаваў: – Калi спяшаецеся, я пакiну позву, пагаворым заўтра ў аддзеле.
– На гэта не разлiчвайце, – Казакова крутнулася да плiты, бразнула чайнiкам, чыркнула электрычнай запальнiчкай. – Будзем гаварыць сёння, госцi пачакаюць.
Хмару гэта задавальняла, напэўна, больш чым гаспадыню. Ён уздыхнуў вальней, падсунуў да акна крэсла, уладкаваўся так, каб свежае паветра з расчыненай форткi абвявала твар.
– Вы на самай справе лiчыце, што Iван памёр не сваёй смерцю? – стоячы спiнай да лейтэнанта i нешта штукуючы над плiтой, насцярожана спыталася Казакова.
– Мы правяраем розныя версii, – адказаў Хмара i адчуў сябе нiякавата.
Версiя пра тое, што Шапавалава маглi забiць, што легкадумна зляцела з языка, цяпер патрабавала тлумачэнняў, а гэта не ўваходзiла ў планы следчага. Няўпэўненасць – дрэнны памочнiк, асаблiва ў выпадку з Казаковай.
– Вы мне туману ў вочы не напускайце, каб так сцвярджаць, трэба мець факты! – з завiднай упэўненасцю брала iнiцыятыву гаспадыня.
«Лепш было б перанесцi размову на заўтра, за апошнiя пятнаццаць хвiлiн яна другi раз заганяе мяне ў кут», – са скрухай падумаў лейтэнант. Ён хацеў сказаць нешта пра магчымых ворагаў Шапавалава, пра тое, што ў гэтай гiсторыi не зразумелая роля Александровiч, але, замацоўваючы сваю перавагу, Казакова iшла ў наступ.
– Толькi не трымайце мяне за дурнiцу. Па адукацыi я – урачтэрапеўт i вынiкi судова-медыцынскай экспертызы чытала, кумекаю што да чаго… Гэта – першае, а другое i асноўнае ў тым, што мiлiцыя нiколi не шукала i не будзе шукаць работу, асаблiва там, дзе эксперты сказалi сваё.
«Каб твае словы ды Мiкулiчу ў вушы!» – падумаў Хмара, а ўголас запярэчыў:
– Усе пад Богам ходзiм, эксперты – таксама людзi.
– Згодна, – пагадзiлася Казакова, – але ж памылкi, наколькi вядома, няма. Што вы накапалi такога, каб адпрацоўваць версiю забойства?
Хмара марудзiў. Ён дачакаўся, пакуль гаспадыня напоўнiць вадой кубачак з растваральнай кавай, ад цукру адмовiўся i, прымаючы пахучы напой, спакойна, але цвёрда зазначыў:
– Прапаную памяняцца ролямi. Я, Марыя Васiльеўна, буду задаваць пытаннi, а Вы – адказваць.
Казакова ўзняла на Хмару вялiкiя здзiўленыя вочы. Нечакана ў iх заскакалi няўрымслiвыя, гарэзлiвыя агеньчыкi.
– Паўгадзiны таму Вы былi зусiм iншы!..
– Час мяняе людзей, – буркнуў Хмара i зрабiў невялiкi глыток. Кава была своечасова, яму даўно хацелася прамачыць горла. – Такiм чынам, я хачу ведаць, хто выклiкаў Вашага хворага брата дваццаць шостага лiпеня ў клуб «Каму за трыццаць».
– Напэўна, той, хто прынёс Iвану грошы…
– Семсот баксаў?
– Семсот… І хто ж гэта? – Казакова неяк здзiўлена паглядзела на Хмару. – Навошта ж даўжнiку было пазбаўляцца ад Iвана? Аддаць, каб праз гадзiну забiць?
– А калi дапусцiць, што вярнулi толькi частку? – загарэўся лейтэнант.
– Выключана, – запярэчыла Казакова. – Напярэдаднi мы сустракалiся, i Iван казаў пра семсот долараў. Ён сядзеў за гэтым самым сталом i радаваўся, як дзiця: лiчыў, што грошы прапалi, аж не – вярталiся, i менавiта семсот… А вось пра даўжнiка змаўчаў, хоць я i пыталася.
– Вядома, што Шапавалаў у той вечар быў з Александровiч.
– Толькi не Галька! – ускрыкнула, замахала рукамi Казакова. – Яна мужыкам даўгi не вяртае, iншым разлiчваецца…
– Нават так? – здзiвiўся Хмара. – Мабыць, Вы Галiну Вiктараўну добра ведаеце?
– Са студэнцкiх часоў, разам у медiнстытуце вучылiся.
– Сябравалi?
– Цяжка сказаць, – Казакова на iмгненне задумалася, спахмурнела. – Быў час, i сябравалi.
– А калi дапусцiць, што новы кавалер Галiны Александровiч быў вiнен Шапавалаву грошы? Быў жа выпадак, што яны пабiлiся. Можа, зусiм i не грошы таму прычынай, а рэўнасць?
– Хто гэта Вам пра рэўнасць наплявузгаў? – пляснула ў далонi сястра Шапавалава. – Цi не плямяш мой?
Хмара насцярожыўся, ён больш не хацеў анiякiх сюрпрызаў ад непрадказальнай Казаковай.
– Суседзi Александровiч упэўнены, што Шапавалаў быў неабыякавы да Галiны Вiктараўны.
– Лухта! – сказала, як адрэзала, Казакова. – Папаўся Сiдоркiн пад гарачую руку… Галька ў сваiм амплуа, любiць зводзiць мужыкоў. І прычына бойкi не ў рэўнасцi, а ў тым, што Александровiч, пакуль Iван быў у рэйсе, залезла ў ложак да ягонага сына. Сцерва яна, а мужыкi морды б’юць адзiн аднаму. Усунуў нос Сiдоркiн не ў сваю справу i атрымаў кухталёў.
– Я зусiм заблытаўся, – цяжка ўздыхнуў лейтэнант. – Шапавалаў што, працягваў сустракацца з Александровiч? У той вечар яна была на месцы трагедыi з iм.
– Нiчога Вы не заблыталiся, – засмяялася Казакова. – Трэба ведаць Гальку, яна спала з iмi ўсiмi i пасля разборак… Напэўна, тым вечарам Сiдоркiна побач не было, вось i крутнулася да Iвана. А праз два днi паляцела на Канары. Вось так, мiл чалавек, жыццё складваецца…
– А што з сябе ўяўляе гэты Сiдоркiн?
– Завуць Сцяпанам, займаецца нейкiм бiзнесам.
У гэты момант у калiдорчыку зацяўкаў сабака, i адразу пералiвам зайшоўся званок. Гаспадыня падхапiлася, машынальна паправiла прычоску i ўжо з прачыненых дзвярэй, па-змоўнiцку прыклаўшы ўказальны пальчык да пульхных вуснаў, гарэзлiва прашаптала:
– Я яго хутка справаджу.
Было зразумела, што завiтаў той, каго чакала гаспадыня, для каго былi падрыхтаваны i шчодрая пачостка, i канапа з гарой бялюткiх падушак.
З калiдора данесліся прыглушаны мужчынскi бас i пералiвiсты смех Казаковай. Хмара насцярожыўся, прыслухаўся, мiжволi падумалася: а што ён скажа, калi застукаюць на кухнi з кубачкам кавы ў руках? Лейтэнант падхапiўся, зрабiў крок, але адразу ж спынiўся, панура ўставiўшыся на ногi. Праз хвiлiну ён вярнуўся на месца. Рашучасць i пыха знiклi, выветрылiся, як i не было.
«Ну, выкулюся я з гэтай цеснай кухнi, – разважаў Хмара, – тыцну пад нос хахалю Казаковай мiлiцэйскае пасведчанне, заяўлю, што я тут па важнай дзяржаўнай справе. А што далей? Той убачыць мяне босага – i нiякiх слоў не трэба».
Следчы толькi цяпер дапетрыў, чым можа абярнуцца такая неабачлiвая дробязь. Ён напоўнiў кубачак моцнай кавай i, адпiваючы гарачы напой маленькiмi глыткамi, прымусiў сябе супакоiцца i засяродзiцца на галоўным. А яму было над чым падумаць.
«Мiкулiч правы, – разважаў Хмара, – цяпер вiдавочна, што Шапавалаў прыйшоў у клуб „Каму за трыццаць“ не бавiць час, а па справе. Семсот долараў – грошы немалыя, i зразумела, чаму Шапавалаў махнуў рукой на хваробу. Доўг забраў i застаўся з Александровiч. І сапраўды, сцерва, а не баба – круцiла любоў i з Шапавалавым, i з Сiдоркiным, i з Шапавалавым-малодшым. Не сустрэлася б яна тым вечарам з Шапавалавым, як пiць даць, застаўся б чалавек жывы. Але ж якi крымiнал у тым, што нябожчык пацёгся за спаднiцай? Пiў, гуляў, кiнуўся ў шалёныя скокi – i надарваўся. Значыць, Мiкулiч будзе вымушаны паставiць кропку».
– На чым мы спынiлiся? – перапынiла Хмаравы развагi Казакова.
Жанчына выглядала ўзбуджанай, твар трошкi запунсавеўся, выразныя дзiкаватыя вочы iскрылiся жамчужынкамi. Яна не звяртала анiякай увагi на тое, што халат зашпiлены ўсяго на адзiн гузiк – вынiк даўгаватага развiтання з каханкам. Казакова нахiлiлася над сталом, узяла кубачак, прыгубiла i адразу капрызна зморшчылася:
– Фу, цярпець не магу халодную каву!
Хмара зноў убачыў тое, што не павiнен быў бачыць, i, адчуваючы, што чырванее, iмпэтна падхапiўся на ногi, крутнуўся да акна.
– Вы б зашпiлiлiся.
– Аднаму – расшпiлiся, другому – зашпiлiся! – засмяялася жанчына. – Не мужыкi, а нейкi дзiцячы сад. Зрэшты, я ў сябе дома i хаджу як хачу!
Хмара змаўчаў, ён адчуваў сябе вiнаватым у тым, што парушыў планы Казаковай. Але цяпер яго турбавала iншае. Лейтэнант хацеў убачыць чалавека, якi выйдзе з пад’езда, нават прыўзняўся на дыбачкi, але марна – замiналi балконы. У адчыненую фортку было чуваць, як завялася машына, i праз хвiлiну чорны блiскучы «джып» знiк у арцы дома.
– Прыходзiў не той, каго я чакала, – па свойму расцанiўшы маўчанне следчага, паведамiла Казакова i, трошкi счакаўшы, цяжка ўздыхнула: – Вось так усё жыццё…
«Чакала аднаго, клалася ў ложак са мной, у калiдорчыку флiртавала з трэцiм…» – ледзь не вырвалася ў Хмары, але ён своечасова стрымаўся i як мага спакайней зазначыў:
– У вас, Марыя Васiльеўна, не кватэра, а нейкi прытон.
– Што тут, лепш спытайцеся ў свайго калегi маёра Бараны! – iмгненна змянiлася Казакова, голас зазвiнеў, як напятая струна. – І не чытайце мне мараль, сама разбяруся! Шляюцца тут ўсякiя!
Маўчалi доўга. Хмара чакаў, пакуль гаспадыня памые кубачкi i зноў зварыць сабе кавы. Калi маўчанне зрабiлася зусiм невыносным, лейтэнант цiха спытаўся:
– А праўда, што Сiдоркiну пад шэсцьдзесят?
– Праўда, – кiўнула Казакова i з нейкiм жалем дадала: – Пашэнцiла з iм Галiне, канечне, калi дурнiцай не будзе…
– Пашэнцiла? – здзiвiўся лейтэнант. – Ён жа стары для яе.
– Што вы, маладыя, разумееце? – усмiхнулася Казакова. Раздражнёнасць знiкла, па яе твары блукаў загадкавы цень, вочы блiшчэлi хцiвымi агеньчыкамi. – Багаты мужчына старым не бывае!..
Хмара ўсё зразумеў, зрэшты, i пытанняў да Казаковай больш не было. І ўсё ж лейтэнант не спяшаўся, марудзiў. Яму да няўсцерпку карцела даведацца, за каго прыняла яго Казакова, чаму пацягнула ў ложак i якая роля ў гэтым маёра Бараны.
– Позна, – цiха ўздыхнула гаспадыня, – i пытаннi ў Вас скончылiся.
– А Вы дзе працуеце? – нечакана для сябе спытаў Хмара.
– Часова ў фiрме «Венера», – з сумам адказала жанчына i працяжлiва дадала: – Кан-суль-тан-там…
– Разам з Александровiч?
– Так.
– Чамусьцi нiхто не пацвердзiў месца працы Галiны Вiктараўны.
– І не пацвердзяць. Мы з Галiнай прайшлi перападрыхтоўку i з тэрапеўтаў пераквалiфiкавалiся ў сексапатолагаў. Цяпер працуем у «Венеры» пазаштатнымi кансультантамi, пакуль атрымаем лiцэнзii на самастойную практыку.
– А што, тэрапеўты сталi менш патрэбныя? – з’едлiва спытаў Хмара, але, убачыўшы вочы Казаковай, адразу пашкадаваў аб неабачлiвай вольнасцi. Толькi было позна, гаспадыня адрэагавала iмгненна, сцебанула наводмаш i з вiдавочнай асалодай:
– Калi такая жанчына, як я, напалохала Вас – справа дрэнь. Вам, малады чалавек, абавязкова трэба звярнуцца да сексапатолага. І чым хутчэй, тым лепш.
Лейтэнант нечакана ўсё зразумеў.
– Колькi ж каштуе кансультацыя?
– Вам не па кiшэнi.
– А Баране?
– Ведаеце, чым адрознiваецца мiлiцыянер ад доктара? – прапускаючы мiма вушэй пытанне Хмары, у сваю чаргу пацiкавiлася Казакова.
Хмара адмоўна пахiтаў галавой.
– Праўда для доктара – выратаванне для пацыента, а праўда, сказаная мiлiцыянеру, звычайна заканчваецца лаўкай падсудных.
– Цiкавая фiласофiя, – усмiхнуўся Хмара, – толькi я не разумею…
– Зараз зразумееце, – перапынiла лейтэнанта Казакова. – Яшчэ адзiн рэбус: а чым падобныя доктар i мiлiцыянер? – жанчына перавяла дыханне i, не даючы следчаму часу на роздум, сама ж адказала: – Тым, што i аднаму, i другому трэба гаварыць праўду i толькi праўду, бо iнакш не дапаможаш… А цяпер – рэзюме: мне не падыходзiць нi першае, нi другое, а толькi трэцяе: спытайцеся ў самога Бараны…
9
Лейтэнант Хмара суха i лаканiчна дакладваў Мiкулiчу пра падзеi мiнулага дня. Праўда, засталося за кадрам тое, як ён ледзь не трапiў у ложак да Казаковай, але гэтая недарэчнасць да справы Шапавалава не мела нiякiх адносiн, i Хмара не ўзгадваў учарашнюю прыгоду. Канечне, паводзiны Казаковай i тым больш напаўлегальная праца ў «Венеры» заслугоўвалi ўвагi, але, як лiчыў Хмара, не следчага камiтэта, а мiлiцыi нораваў. Падчас даклада лейтэнант не без задавальнення для сябе адзначаў, што Мiкулiч расчараваны. Хмара быў перакананы, што Мiкулiч усумнiўся ў ягонай прафесiйнай годнасцi, i гэта закранула за жывое, балюча сцебанула па самалюбстве. Лейтэнант трыумфаваў i нават не хаваў празмернай радасцi, якая бруiлася з вачэй, вусны не-не дый крывiла скептычная ўсмешка. Вопытны Мiкулiч бачыў i разумеў прычыну ўзнёслага настрою падначаленага, яму iмпанавала тое, што Хмара – не сляпы выканаўца, мае гонар i прафесiйную злосць у добрым сэнсе гэтага слова. Мiкулiч чакаў, што следчы падвядзе вынiк сваёй працы, але лейтэнант лоўка ўхiлiўся ад усялякiх высноў, абачлiва пакiўнуўшы апошняе слова за iм, начальнiкам.
«Разумны, толк будзе», – у думках ухвалiў падначаленага Мiкулiч, а ўголас нечакана для лейтэнанта спытаў:
– Вы думаеце, што мне няма чаго рабiць, калi прымусiў правяраць i пераправяраць даўно вядомае?
– У нейкi момант я i сапраўды пачаў схiляцца да таго, што смерць Шапавалава – не недарэчнасць, а хiтра спланаваная акцыя, – зноў ухiлiўся ад прамога адказу Хмара.
– Цiкава, цiкава, – задаволена крактануў у кулак падпалкоўнiк. – Напэўна, знойдзеныя ў нябожчыка семсот долараў пасеялi сумненнi?
– І не толькi, – Хмара завёўся з паўабарота. – Прымусiла ўсумнiцца Александровiч, якая падчас допыту вяла сябе не зусiм шчыра. Па-першае, схiтравала – прамаўчала пра свайго новага палюбоўнiка Сiдоркiна. Александровiч, як вядома, заявiла, што Шапавалаў – ейны каханак i без пяцi хвiлiн муж. Выходзiць, манiла?! І рабiла гэта наўмысна, каб выгарадзiць Сiдоркiна. Разлiк просты: нiхто не павiнен западозрыць, што смерць Шапавалава магла быць вынiкам звычайнай разборкi на глебе рэўнасцi. Як-нiяк, а мужыкi праз яе пабiлiся. Што, калi мiлiцыя дакапаецца?
– Лагiчна, – падахвоцiў следчага Мiкулiч.
– Цяпер – другое, i асноўнае. Александровiч утаiла, што яна ўрач-тэрапеўт i месцам працы пазначыла сумнiцельную фiрму. Не памылюся, калi скажу, што яна разлiчвала на нашу iнертнасць, што капаць глыбока не будзем. Дарэчы, так i здарылася. Псiхалагiчна разлiчыла правiльна: навошта турбаваць сяброўку нябожчыка, амаль нявесту? Чалавеку i без гэтага хапiла лiха. А цяпер, таварыш падпалкоўнiк, дадзiм юрыдычную адзнаку дзеянням доктара (падкрэслiваю: доктара!) Александровiч. Няма сумнення ў тым, што яна разам з Шапавалавым пiла гарэлку, шампанскае, яна падбухторыла мужыка на дваццацiхвiлiнныя скокi «танцавальнага марафона». Заўважце, што Александровiч ведала i пра шалёныя дозы антыбiётыкаў падчас лячэння запалення лёгкiх, i пра хворае сэрца палюбоўнiка. Як урач, а тым больш тэрапеўт, ведала i пра пэўныя абмежаваннi ў пiтве, ежы, фiзiчных нагрузках i магла прадбачыць развiццё падзей з такiм букетам хвароб, – Хмара замаўчаў, яму чамусьцi здалося, што Мiкулiч зараз пасмяецца з ягоных падазрэнняў, якiя, дарэчы, сам i пасеяў у душы. – Канечне, гэта толькi мае асабiстыя меркаваннi, i цяпер яны нiякага значэння не маюць. Вядома, што Шапавалаў пайшоў у клуб «Каму за трыццаць» па грошы, праўда, ягонага даўжнiка мы не знайшлi. Сустрэўся ў клубе з Александровiч, а вось выпадкова цi з яе боку быў нейкi зламысны намер – таямнiца. Што здарылася потым, не падпадае нi пад адзiн артыкул крымiнальнага кодэкса. Шапавалаву сiлком гарэлку не ўлiвалi, усё астатняе таксама ён рабiў не пад прымусам.
– У нечым ты маеш рацыю, – Мiкулiч прыхiльна паглядзеў Хмару ў вочы i нечакана спытаў: – А што скажаш пра судова-медыцынскае заключэнне? Калi так расклаў на лапаткi Александровiч, думаю, i экспертызу не абышоў стараной.
– Я не эксперт, – ужо дакараючы сябе за празмерную балбатлiвасць, панура ўздыхнуў Хмара, – але заключэнне медыкаў не канкрэтызавана. Мы не ведаем, што ў большай ступенi справакавала алергiчную рэакцыю, а што ў меншай: гарэлка, шампанскае, антыбiётыкi цi перабольшаная фiзiчная нагрузка? У дакуменце пазначана, што ўсё пералiчанае ў сукупнасцi выклiкала алергiчную рэакцыю.
– Правiльна, – засмяяўся Мiкулiч i задаволена пацёр далонi, – ты маладзец, i нашы погляды на справу Шапавалава супалi на восемдзесят працэнтаў, застаецца яшчэ дваццаць.
Хмара разгубiўся.
– Значыцца, справа не спыняецца? – толькi i змог выдыхнуць лейтэнант.
– Наадварот, толькi пачынаецца, i настала пара пазнаёмiць цябе вось з гэтым дакументам, – падпалкоўнiк дастаў з чорнай папкi жаўтаваты аркуш паперы, падаў лейтэнанту.
Хмара прачытаў прапанаваны дакумент раз, другi… Здраднiцкая чырвань апякла вушы, шчокi, у гэты момант ён адчуваў сябе чалавекам, якога добра-такi абдурылi. Яму стала сорамна перад падпалкоўнiкам за юнацкi максiмалiзм, з якiм ён паўгадзiны таму святкаваў сваю перамогу i цешыў самалюбства.
– Вы з самага пачатку падазравалi, што Шапавалава забiлi?
– Не зусiм, – зашпацыраваў па кабiнеце Мiкулiч. – Мяне, як i цябе, насцярожыла, але трошкi ў iншым ракурсе, спадарыня Александровiч, i менавiта тое, што яна, урач-тэрапеўт, выклiкала хуткую дапамогу. Чаму менавiта яна? Чаму ўрач нават не спрабуе дапамагчы памiраючаму, а бяжыць да тэлефона? Што гэта: страх, легкадумства, стрэс цi зламысны намер? Зразумела, што ўрача з пятнаццацiгадовым стажам смерць магла ўразiць, але ж не напужаць! Яна прафесiянал i ведае, што рабiць у гэткiх сiтуацыях. Паводзiны Александровiч неадэкватныя i зусiм ёй не на карысць: нават не паспрабавала рабiць Шапавалаву штучнае дыханне!
– Александровiч можна прыцягнуць да крымiнальнай адказнасцi за неаказанне дапамогi! – рашуча выказаўся Хмара.
– Калi дакажам, – пагадзiўся Мiкулiч i, трошкi счакаўшы, працягваў: – На паводзiны Александровiч нiхто ўвагi не звярнуў. Каб закрыць справу, дастаткова судова-медыцынскай экспертызы. Але нечакана з’яўляецца яшчэ адна жанчына, якая сцвярджае, што Шапавалава забiлi i прыводзiць пераканаўчыя факты. Сакратарка начальнiка аўтакалоны, дзе працаваў Шапавалаў, Леўчанка Раiса Iванаўна, расказала пра займальны i iнтрыгуючы выпадак. Месяц таму Шапавалаў папрасiў яе не перадаваць начальнiку аўтакалоны пiсьмо, якое павiнна паступiць з докшыцкай мiлiцыi. З расповеду шафёра Леўчанка даведалася, што ён двое сутак прасядзеў у замкнёнай фуры, пакуль нейкi мужык яго не выпусцiў. Нiякага крымiналу, зладзейства, тым больш насiлля не было. Шапавалаў, шукаючы паратунку ад спякоты, залез у фуру, а дзверына выпадкова замкнулася. Канечне, на ўсё гэта плюнуць i расцерцi, але звечара ён добра-такi выпiў i нават не памятаў, чаму аказаўся голы. Даведаюцца ў калоне – засмяюць. Леўчанка дапамагла Шапавалаву, але пасля смерцi шафёра зусiм па-iншаму ўспрыняла той выпадак, таму i прыйшла, нават са сваiм бачаннем падзей. Версiя ж гаваркой сакратаркi ў тым, што нехта пазбавiўся ад Шапавалава, i смерць шафёра на дыскатэцы – не што iншае, як працяг разборкi ў бягомльскiм лесе.
– А што думаеце вы? – нясмела спытаў Хмара i спадылба зiрнуў на начальнiка. Мiкулiчава празмерная таямнiчасць успрымалася як недавер: чаму толькi сёння падпалкоўнiк расказаў праўду?
– Паводзiны Александровiч i заява Леўчанкi насцярожылi, прымусiлi шукаць пацверджанне. І пакуль што адкiнуць версiю забойства Шапавалава – не рызыкну.
– І ўсё ж, чаму Шапавалаў быў у фуры голы? – пачаў задаваць пытаннi Хмара. – Без вады, ежы – зразумела, а вось каб зусiм без адзення… Не зiма… Значыць, сур’ёзна ўспрымаць здарэнне як замах на жыццё не можам.
– А калi Шапавалава такiм макарам папярэдзiлi аб магчымых непрыемнасцях? – разважлiва сказаў Мiкулiч. – Усё ж запаленне лёгкiх ён падхвацiў, i цяпер смерць Шапавалава на дыскатэцы не ўспрымаецца як недарэчнасць. Я не адмаўляю збегу абставiн, яго вялiкасць выпадак можа добра-такi павадзiць за нос, але на тое мы i следчыя…
«Гаворыць, як на лекцыi па крымiналiстыцы», – падумаў Хмара i самаўпэўнена ўсмiхнуўся:
– Цяпер прыйдзецца пераключыцца з любоўных сувязяў Шапавалава на дзелавыя?..
– Да дзявятага жнiўня мы павiнны раскрыць таямнiцу бягомльскага лесу, – не зважаючы на сарказм падначаленага, працягваў Мiкулiч. – У гэты дзень Александровiч вяртаецца з адпачынку.
Хмара iмгненна стаў сур’ёзны. Ён зразумеў, што ўсю вышуковую работу прыйдзецца рабiць самаму.
– А Вы ўпэўнены, што яна ўзяла зваротны бiлет?
– Вернецца, – запэўнiў Хмару Мiкулiч i, складваючы паперы ў папку, нязмушана дадаў: – Яна не сумняваецца ў тым, што мiлiцыя не будзе аспрэчваць заключэнне экспертаў. Няшчасны выпадак настолькi вiдавочны, што зрабiць такое нiкому i ў галаву не прыйдзе. А да любоўных прыгод Шапавалава не трэба ставiцца скептычна, у гэтым накiрунку мы будзем працягваць працаваць прыдзiрлiва i педантычна. Сексуальна-заклапочаная фiрма «Венера» – не апошнi вiнцiк у справе, i таму я хачу ведаць: колькi там пазаштатных кансультантаў, такiх, як Александровiч i Казакова? Хто за ўсiм гэтым стаiць? Думаю, пасля сустрэчы з сястрой Шапавалава не трэба тлумачыць, якiя кансультацыi арганiзаваныя пад дахам фiрмы. Адным словам, трэба сабраць поўнае дасье на дзейнасць «Венеры», яе кiраўнiкоў i заснавальнiкаў.
– Мне б каго з сышчыкаў – у памочнiкi, – папрасiў Хмара i нечакана дадаў: – І наогул, я думаю, што «Венерай» лепш займацца мiлiцыi нораваў.
– Будуць памочнiкi, – адмахнуўся Мiкулiч. – Спярша высветлiце ўсё самi. З’ездзiце ў камандзiроўку ў Бягомль, а там i паглядзiм, цi тую кашу варым, цi нам яе есцi…
– Зразумела, – заспяшаўся Хмара.
– І яшчэ адно, – Мiкулiч уважлiва паглядзеў на лейтэнанта. – Ты выпадкова не пытаўся ў сына Шапавалава наконт алергiчных хвароб бацькi? Нешта магла ведаць i Казакова, яна ж доктар.
Хмара прыпынiўся.
– На гэта павiнны былi адказаць эксперты. Можа, паставiць дадатковае пытанне?
– Ужо зрабiў, – пагадзiўся Мiкулiч, – спытаў, бо хацеў сэканомiць час.
10
Хмара толькi паспеў палiць зялёны стрыжань невядомай раслiны, што расла ў гаршчэчку, як у кабiнет уварваўся Мiкулiч. Такiм лейтэнанту бачыць начальнiка яшчэ не даводзiлася. Падпалкоўнiк моўчкi выхапiў з рукi лейтэнанта шклянку з рэшткамi вады i нервова сунуў таўставаты стос папер, перацiснуты ў верхнiм кутку сашчэпкай.
– Чытай! – Мiкулiч тыцнуў тоўстым пальцам ў сярэдзiну аркуша i, заклаўшы рукi за спiну, нервова зашпацыраваў па кабiнеце. Ён не зважаў на шклянку, з якой ў нейкi момант танюсенькiм струменьчыкам пачала вылiвацца на падлогу вада. Маснiчыны пад нагамi непаседлiвага падпалкоўнiка жалобна рыпелi.
«4 жнiўня 199… года апоўначы грамадзянка Казакова Марыя Васiльеўна звалiлася з балкона асабiстай кватэры. Смерць наступiла iмгненна…»
Рука з паперамi здрыганулася, Хмара ўзняў на Мiкулiча шырока расплюшчаныя вочы.
– Я пайшоў ад яе каля адзінаццацi вечара, – з адчаем прагаварыў лейтэнант i, шукаючы падтрымкi, а найболей апраўдання, паспешлiва дадаў: – Яна была ў добрым настроi, некага чакала… – Хмара раптам замаўчаў i, унiкаючы калючых Мiкулiчавых вачэй, нервова кусаючы вусны, роспачна ўздыхнуў: – Не ўсё пра нашую сустрэчу з Казаковай я расказаў… Тое не тычылася Шапавалава, але ж цяпер так павярнулася, што ўсялякая дробязь можа мець значэнне.