Çı Robinzon Kruzo heyrətinə jimon iyən çəy macəron
Gulonımon pur karde, çı həvuşi qujdədən qıləymoni ğonəğlığ duz karde. Peşoən iyo çı hiç qılə insoni əsər-əloməti nıvindımone bo şeyo hozıbimon.
Çı ru qəviku beşə bəpeştən, çan kərəyi bo şinə oviyo bə hışk beşimon. İ kərə maştə rəbədə çı qıləy yolə barzə vıni navədə ıştəni muhafizə kardeyo lobərımon eğande, çı ovi rosbe çəş kardəbimon. Berdəm çəşonış çımısə fiz əvində Ksuri dəmande hosə-hosə joqo vote:
Diyəbıkən, bı təpədə qıləy çoknə yolə həyvone hıtə. Əv, ısət, bərk hıtə. Çanə ki, əv pebəni çığıno şe lozime.
Mı bəçəy nişon doə tərəf diyəkardeyədə həğiğətdən qıləymi dəhşətinə həyvon vinde. Əv, çanə bıvotoş qıləy yolə sırribe. Iştənən bə sahili nezi əbıə çı qıləy təpə soğonədə hıtəbe.
– Guş eğand Ksuri,-votıme, bə kəno beşi iyən əy şiko bıkə.
Əv tarsəy:
– Mı əy bıkıştım? Əv ki mıni bəjiye-bəjiye ebəbarde.
Mı həni hiç sıxani nıvotəy bəy sədo nıkardem dasparde; peşoən ıştə tifanqonımon həməm peqəte (se qıləy tifanqımon hesbe). Lap bə yolə qıləy lulə çı qullə əvəzədə dı poə sılf lozim əbıə ğədərədə seçmə iyən borutım ekarde. Əmo bə dıminə yolə qullə, bə seminən penc qılə qədə qullonım noy. De iminə vəhşiyə həyvonım bə nişon qəte ğandıme. Mı çəy səm bə nışon qətəbe, əmo əv, dıştə pencəş ıştə çonəş edoəbe, joqo qıləy holədə hıtəbe ki, qullə çəy zınosə bəpe qıne çəy astəş arışte. Dıştə sədoyi bə sahat pebe, ojnən bəzəmin qıni; peşo ojnən pebe dəmande tıle.
Əv, ıştə umrədəm nıməsə de qıləy sədo dəmande burrə doy bə sahili dorozi tıle. Bəçəy sə jem nızneyku itkə bevəc bim. I dəğə dənıvarde de dıminə tifanqi bə tılə həyvonim otəş doy. Bı səfə ıştə piyə vırəkum jəbe. Əy, hiç sədoy nıkardəy bə zəmin qıni dəmande con doy. Bımədə Ksuri bə curuət oməy, bə sahil beşeyo iznış piyəy.
– Çok, bışi,-votıme. Bə ov eqıni; i dasədəş tifanq qətəbe, de i dasi bə sahili tərəf sinovış harde. Bə zəmin doroz əbıə həyvoni rəsəy tifanqi luləş bə çəy quşış dəğande iyən ğandışe çəy nəfəsış bıriy.
Bə joqo qıləy həyvoni ğələbə karde həlbəttə qıləy çokə ko be. Əmo çəy qujd hardənin nıbe qoroş çı se atım boruti bə hədər şeyo həyf-doğ kəşedəbimon. Əmo Ksuri çoknə bedə-bıbu çəyku istifodə kardeş pidəbe. Bə barkəz oqardə bəpeştə mıkuş təvə piyəy.
– Bo çiçiyoy?-xəbəm səy.
– Çı həyvoni səy obıriyəninim,-votışe. Əmo çəy səş bıre nızınəy çəy pəncəş varde. Im çı qıləy yolə şiri lınq be. Pəncəm vindeyədə, çəy pus bakam bəvəc ome fikım karde. Mı əy çı kom tərəfo pus kardeş, zındənıbim. Ksuri çımısə zirək beşe. Əmo az bəy har curi koməq əti kardəbim. I ruj bədırısi kulşiyəymon. Oxoədə pusımon karde vardımone çı kəyuti bonisəmon peğande. Əv, dı ruj çı həşi yiyo mande təmiz hışk bə bəpeştə vardıme çı noli əvəzədə ıştə hıtəvırədəm oğande.
Çı anə mandə bəpeştə, əmə da-donzə ruj bə cənubi tərəf şimon. Çəmə azuğə ruj-bə-ruj oşkorə bəkam beyo dəmandimon ğənoət karde. Əmo bə kəno əncəx çəmə şinə ov orəxeyədə beşedəbimon. Mı bə Avropa qəmiyon de ros ome umi Ğambii, Seneğal, Havzə vıni yaən çı har qıləy co ru ətrofədə əbıə bə qıləy mandə vırə şe cəzirə pəydo karde, yaən zənciyon (siyo ğulon) dasədə tələf bəninbim. Co çorəş ni. Mı zındəbim ki, cəmi Avropa qəmiyon bə har tərəfi bışunən, bə Gviney sahilon, bə Brazilya yaən bə Miyonə Hindiston ojnən çı Havzə vıni toniku dəvardəninin. Iqlə sıxan-ya bo Avropa qəmiyon pəydo karde, yaən bo tələf beyom sıxan doəbe.
Bəpe votəy təki da rujən bə sahili dorozi bəştə romon dəvom karde. Oxoədə mı bo insonon nıjiyə vıron de inson jiyə vıron əvəz beş hissım karde. Dı-se vırədə sahilədə odəmımon vinde. Əvon həmə siyo bədəninə quciliyə odəmon bin. I kərə bə hışk beşe çəvon toniku şem piyəy. Əmo çımı ağılmandə məsləhət əkəm Ksuri bimi rozi nıbe.
– Niyəpiyəşe,-votışe.
Əmo mı ha çoknə bedə-bıbu de vəhşiyon bo sıxan kardeyo qəmim bə kəno nez barde. Əvon çımı fiki bə sə dəqınin. Əvon be siloh bin. Əmo çı qıləy dasədə doroz, nozıkə ləvoy hesbe; Ksuri çı ləvo (mizrağ) nizə beş iyən çı siyo ğulon dəy çanə diyəro bıbu çok yeşon qəpış yəy. Bəçəy qoroşən mı qəmim bəpeş roməy əncəx de işoron dəmandim qəp je, sıftə kərədə çəmə vəşyən beku əvonım bə sə dəğande. Əvon bə sə dəqınin. Bəmə cəvob doe işorədə bəməno xorək vardeyo çəmə qəmi oqəteyo məhlumatışon doy. Tosə çımı vokıri nışande çəvonədə dı kəs bə vırəy tıləyn. Nim sahaf dəvardənıbe ki, çı qıləy duşisə dı yolə poə hışk kardə qujd, çə qılə kulisə qıləy quşə oqardəyn. Im yəğin ki, təxıl bənine. Peşo məhlum be ki, bəvıronədə bə təxıli əmandə qıləy şey. Əmə ımoni de qıləy yolə roziyəti bo ğəbul kardeyo hozı bimon.
Əmo doə baxşişi çoknə bəbe se? Çı vəhşiyonku tarse qoroş bə sahil beşeyo curuət kardənıbimon. Əvonən çəməku kam tarsedənıbin. Oxo, əvon çı çətinətiku bo har dı tərəfiyo qıləy nıtarsə beşə roşon pəydə karde. Dılədəş qujd iyən hardınə şe əbıə quşəşon sahilədəşon noy, diyəro okıriyəyn. De joqo bəmə qujdə poon de quşon bə barkəz vardeyo imkonışon doy. Peşo ojnən bəştə navkonəni vırə oməyn.
Əmə de işorə çəvonkumon roziyəti karde. Tojədən bə ro dəqıneyo hozı beyədə, bəvon qıləy yolə çoki karde fırsətımon pəydo karde. Hələ çı sahiliku co bənıbimon ki, berdəm çı bando çanə bıvotoş dıqlə yolə vəhşiyə həyvon duz bə dıyo tərəf tıleşon vindımone. Çəvonədə qıləy bə iqlə tərəf tıledəbe. Sahilədə əbıə odəmonən bənəy tarsi iyəndı eqəte-eqəte tıledəbin; jenon həniyən ve tarsəyn. Əncəx nizəynə odəm ıştə vıro lıvedənıbe. Əmo həyvonon bə hiç kəsi diyənıkardəy duz oməyn ıştənışon bə dıyo şodoy. Joqo bızın ki, çəvon cəmi məğsədışon dənışteybən. Berdəm çəvonədə qıləy lozimbə dərəcədə bə barkəzi nez oməy. Mı qıləy joqo hol hiç çəş kardənıbim. Bə sahat çı tifanqi qıləymi pur karde, ə dıqlon pur kardeyən bə Ksurim dasparde dəmandim deşmeni çəş karde. Tosə çəy bə tifanqə mənzıl rəse mı çəxməxım dəkırniy, qullə sof bə çəy sə qıni. Əv bə sahat bə ov eşe, tojədən bə ovi dim beşe tase-tase bə sahili tərəf dəmande sinov harde. Məhlum be qoroş əv de maqi bə canq be. Çəy yarəo şə xun iyən ha bə ov eşeyədə bə çəy ləvə şə oviku nəfəsış bıriyəbe, tosə kənoş nızınəy sinov harde tasəy.
Çı tifanqi sədo əməs, çəy otəşi əvində vəhşiyon tarsi iyən çəvon təəccubi vote mumkun ni. Bəvay tarsi joqo bə zəmin doroz bəbin ki, joqo bızın mardəbin. Çı həyvoni eşe iyən çımə bo nez omeyo işorə karde vindeyədə bə curuət oməyn ,bo mardə həyvoni bevardeyo bə ov dəşin. Mı fik nıkardəy çı həyvoni kom vırədə eşeş təəyin karde zındənıbim. Çunki çəy tasə vırə dırıs xun be. De yolə muşkuləti həyvonım pəydo karde de jiyəm dəbase. Çı jiyə tıkım bo vəhşiyono şodoy. Əvonən okırnişone bəbiyeşon bekırniy. Im həyvon, nadırə cinsin, çanə bıvotoş mahbub xol-xolin, qıləy yolə pələnq be. Çı cəmdəki ətrofədə əmandə vəhşiyon de heyrəti əştə dason bə osmoni tərəf ros kardəbin. Əvon, ə həyvonım de çiçi je bəştə ağl dəvızıqıne zındənıbin.
Çımı tifanqi sədoku tarsə ə iqlə həyvon bəkəno beşe, bə bandi tərəf tıləy. Çı jəbə həyvoni qujdi zənciyon harde piyeşon fameyədə, bəsə dəqınim, əy bəvon bıbaxşım çok bəbe. Həyvoni əvon boştəno peqəteyo işorəm karde. Əvon tosə ımi bəsə dəqıne ve rozi bin iyən vaxti qin nıkardeyo bə ko dəqınin. Çəvon çəxuşon nıbe. Əmo tijə təvə iyən de tık tijə çuon çı pələnqi pusışon joqo cald iyən rəy evate ki, əmə de çəxu joqo rə nəzınimon karde. Əvon bəmışon qujd təklif karde. Mı de işorə, əvım bəvon baxşə, əmo çəy pusi piyeyım əvonım de işorə bə sə dəkande. Əvon sof de yolə həvəsi rozi bin, ğəyzi bımi bomonışon çı navkonənisən ve azukəşon varde. Mınən çəvon çiç beşon nızıne-nızıne ğəbulım karde. Peşo ovımən piyəy. Çı ovə ğabonədəm qıləy peqəte səbəjiyem karde. Dımiyən çəmə ovi orəxe iyən bə şinə ovi ehtiyocımon be əvonım bə sə dəğande. Bəvədə əvon ıştə zıvonədə şeyşoni vote iyən çəvon miyono dıqlə jen co be bo oviyo şin. Itkə dəvardənıbe ki, çı qıliyo tumo kardə əbıə qıləy yolə ğabi bə puri şinə ovışon varde sahilədə bə zəminışon noy (jəqo məhlum, əvon ım qıliyə ğabon həşiyədə patdən). Mı Ksuri de ovə qulonım bə kəno bo oviyom vığande. Əyən ğabonış de şinə ovi purış karde vardışe.
De joqoən harde, ov iyən bəmə məhlum hardınə kavunku ehtiyotımon qəte, çı ğonəğəpiyə zənciyonku co bimon; həni i kərən bə kəno benışəy yonzə ruj de navkonəni istikaməti romon karde. Oxo ponzə mil məsafədə çəmə nadə dıyoədə doroz əbıə qıləy nozıkə zəminım vinde. Həvo sokit be, bo vıni rəqardeyo ıştə rom bə ojə dıyo qordıniy. Bəvədə əmə deçəy orəxi dimbədim omeyədə çı sahiliku şəş mil bə diyəro, çı Bəhr-muhiti tərəfo oşkorə çiyə qıləy co zəminım vinde. Im çı dorozə vırə Havzə vıni beş diyəroədə əbıə zəmini bı nomədə qıləy cəzirə beş zınəme. Əmo cəzirə ve diyəro be, çiç bıkəm zındənıbim. Bəçəy tərəf şe curuət kardənıbim. Berdəm çı Ksuri zik-zikım məsəy:
– Cənab, cənab, vokır! Gəmi!
Fəğırə hırdən ım qəmiş mutlək ıştə əkə qəmiyonədə qıləy əməni təəğib kardeyo vığande, qımon kardəbe, bərk tarsedəbe. Əncəx mı çı ərəbonku kom dərəcədə diyərobemon zıneku çəvonku nıtarsə qıləy holədə bem bəyım vote. Tosə çı kəyuto beşe de qəmi vinde bə ico çəy qıləy çı Portoqizi beşən təəyinım karde. «Məqəviji əsirə qəmiy. Bə isə bə Gviney sahil bo zənciyo şedə»,-votıme bə fik şim. Əncəx de dığğəti diyəkardə bəpeştə çəy bə co vırə şeş iyən bəkəno nez şe fikədə nıbeş vindıme. Bəvədə mı cəmi vokıronım okarde bə ojə dıyo tərəf əşıə qəmiyədə əbıə odəmon nəzə bəştə cəlb kardeyo ıştə dasiku oməy dəmandim karde.
Əmo itkə bəpeştə bə sə dəqınim ki, de qıləy yolə suruəti bışəmonən, ojnən çəmə işoron vinde zınə bə qıləy məsafə rəsə nibənemon. Gəmi çəmə toniku dəvardə əmənış vinde zınəni umi kardə vaxtədə əvon əmənışon de durbeni vositə vindəşonebən, Peşo əvon mınışon bə sə dəğande ki, çəmə qəmişon çı Avropa qıləy eşə qəmişon hisob kardə. Bəvon rəseyo ıştə vokıronışon ekırniy; se sahat dənıvardəy əmə bəvon rəsəymon.
Əvon bəmı de portiqizə zıvoni, de Ispaniya zıvoni iyən de fırənqi zıvoni sıxanişon vote. Əmo mı bıçımon hiç qıləy bəsə dənıqınim. Oxoədə i kəs şotlandiyəvıjə matrosi dımış inqilisi zıvonədəş sıxan karde. Bəvədə mı inqilisbem iyən mıni əsir əqətə ərəbonku tılem bəy vote. Çı sıxanon bəpeştə əvon mıni iyən çımı həmroşon de yolə hurməti ğəbul karde çəmə ərzağ iyən boon barkəzışon bə qəmi səy.
Çımı eqıniyə ə beumiyə, çı qonə holiku roxniyə tojədən bə ozodiyyət beşə mıku ofəyə əbıə ə şodkoməfi har kəsi bəne bə sə dəqıne. Mı bə sahat boştə rəxe qoroş ıştə cəmi hesı-nim bə kapitani baxşeyo təklifım karde. Əmo kapitan de alicənabə sifəti mıku hiçi nıseşe, tosə bə Brəzilya rəse çımı şeyon həmə bəmb oqorodoneş vote:
– Brazilya şımə məmləkətiku çanə bıvotoş diyəroy. Əqəm şımə şeyon bısənom bə vəşiyəni bəmardeyon, bəvədə şıməni roxnem çı foydə bədo? Ne, ne sinior mı şıməni tosə Brazilya be pul bardəninim. Əmo şımə şeyon tosə şımə bəştə məhol şıməni jiyovne bəne.
IV fəsil. Robinzon bə Brazilya şedə. Nubəsətin bə dıyo beşedə iyən bə fəlokət eqınedə
Kapitan əncəx de sıxani nıbe, koədən bə qıləy ulviyə dıli molikbe. Əv, çı matrosənədə hiç kəs bəy nıqıne qoroş çəy şeyonış bə səlikə dəkande, qıləyşi çokə siyahi qəte əvonış həmə bə qıləy ço utoğış doy qırdə karde. Tosə bə Brazilya rəse çoknə hesbe jəqoən şeyon siyahiş bəmı doy. Bəçəmə barkəzi məsələ omeyədə, kapitan de məmnuniyyəti bəy mıştəri beşeş izoh karde iyən xahişış karde ki, bə çan həvate piyem bıvotım. Mınənvotıme ki:
– Iştə çəmi rəftoronədə anə aliçənabətiyon nişon doy ki, ısət bə hıre-havate qəpdəşeyədə de hiç çuri az bəştə moli ğeymət nimənə vote. Imi mı bəşmə ehdə şododəm.
Bəvədə əv, bəmı de qıləy nıvıştə iltizomnomə həşto piastr2 doe zıneş iyən Brazilyadə qıləy co mıştəri əqəm həniyən ve bıdo əv həmonə mığdori doeş ğeyd kardəbe.
Tosə Brazilya çəmə səfə çanə bıvotoş çok dəvarde. Çı vistı dı ruj səfəkəşəti bəpeştə bə «Muğəddəson» liman dəşimon.
De joqoən bı səftədən çı fəlokəto rəxəymon. Çı qıləy insoni bə qonə koy eqıne çəyku beşe təki çımı qıləyən kom mandəbe. Əvən, çimi bəpeştə ıştə kardə kon təəyin kardəbim.
Çı Porteqizə qəmi kapitani bəmı kardə çoki hiç vaxti çı yodo benibəkardem. Gəmiyə kirəş mıku nısəy iyən çımı şeyonışən təmom-kəmol bəmış oqordıniy. Ilovə bo şiri pusiyo çıl, bo pələnqə pusiyoən vist piastrış doy iyən ıştə cəmi izofə, bo həvateyo dasdoə, çə cumlədə i yeşik çəxır, dı tifanq, çı şəm tumo kardə mumi i hissəşən hıriy. Iqlə sıxan ıştə molon veyə hissə həvatə bəpeştə bə Braziilya sahil beşeyədə çımı cifədə dı sa vist piastrım hesbe.
Tosə bə Brazilya ome çımı dusə kapitani mınış bənəy ıştə bəştə qıləy solimə təmizə dusi kəş barde. Im odəm de lenəşəkə kaşfe məşğul əbıə qıləy fabriki soyb be. Mı çəy kədə lozim əbıə ğədərədə mandim. Bıçimi qoroşən de şəkə isfehsolotiyən oşno bim. Iyo əbıon bə rəy davlətmand iyən çok ziyeşon vindıme. Brazilyadə mande iyən debı koy məşğul bem ğət karde. De dasədəm əbıə puli i ğəfəə vırəm icorə karde, çı Londono vardə puionımən hisob karde omə kaştor iyən ıştə mol-əmloki plani dəmandim duz karde.
Əslış inqilis əbıə, Uelsi familyədə qıləy lizbonıjə porteqizə hamsuəm hesbe. De təxmini əvən çımı holədə be. Çəmə de iyəndı əloğəmon ve çok be. Əməni dı kəsiyən əqordınə pul ve kambe. İminə dı sorımon ve de çətini dəvordbniy. Əmo ıştə kaştoronımon ovərzıniy ğəzənc karde-karde anə davlətımon qırdə karde ki, seminə sori ıştə zəmini i poədəmon taməku kaşte, yolə poəyşən bo omə sori lenəşəkə kaşteyomon oqəte. Brazilyadə de təxmini ço sor jiyəym hostə-hostə ıştə konım bə nav doy; nə inki iqlə çıvrəy zıvonım omute, hətto bə dıyo limani nezi əbıə de San-Salvadori tacironən qıləy yolə dusiyəti əloğəm base.
Dıştə hamsuon de San-Salvadori taciron vindeyədə ve vaxt bə Gvina sahil kardə dı səfəm həxədə, de əyo əbıə zənciyon kardə hosonə hıre-havatiku, mırə, çəxu, ğəyçi, təvə iyən bə joqo şeyon ğızılə xokə, fili astə sem votdəbim.
Əvon bəmı de yolə dığğəti quşışon eğande. Ruji çəmə qıləy çokə ğonəğlığımone hesbe: çımı oşnoə tacironədə çan kəsi çımı toniku oməbin. Mı ojnən bə həmonə movzu dair qıləy şinə sohbətım okarde. Çə ruji maşkinə çəvonədə se kəs maştə rəbədə çımı toniku oməyn, votışone ki: ıştı çəmi sıxanonımon ətrofin fikımon karde de qıləy niyonəkiliyə təklifi ıştı toniku ome ğərorımon doə.
Çəvon votə təklifi bə hiç kəsi nıvote ıştə arədə niyon oqəteyo əvon mıkuşon sıxan səy, lovəşon karde:
– Əmə həmə mılxvomon. Koəkə qəteyo pulımon nıbe qoroş çəmə koon ve bevəc şedən; şımə vıtdon ki, şımə əbıə məmləkətədə ğızılə xokə iyən co ğeymətinə şeyon bə das varde bəbe. Əmə bə Gvina bo ğızıliyo qıləymoni qəmi pidə bıvğandəmon. Şımə əyo şeyo roziyon? Dəvon bə dəqeş kardeyo har çiyon bıpiyo bədomon. Bəşmə zəhməti qoroşən bəşmənən i hissə bəqıne.
Tikror kardəm ki, bəştə fəlokəti ıştən səbəb bem, joqo çidə ki, çımı bəxtədəybən. Tosə vaxti çı hədərə fikon navədə mandem nızınəy, ısətən bı çokə təklifim eetıroz karde nıznəme.
Bəştə duson de məmnuniyyəti bə Gvina şem izhor karde. Əmo çımı şə bəpeştə bə çımı mol-əmloki posibon be iyən əqəm onıqardəym bənəy çımı nişondoəy çımı koon bə ğanun dəğande dəvon şərt karde. Əvon çımı şərtişon ve de yolə həvəsi ğəbulışon karde, de qıləy nıvıştə muğavilənomə ımımon bə qıləy rəsmiyə hol dəğande.
Mınən ıştə mənğul iyən ğeyri-mənğulə mol-əmlokım çımı mardə bəpeştə bə portekizijə kapitani doe rəsmi bıbu ıştə vəsiyyətnomədəm nişondoy.
Gəmi ıştə vaxt ədə de lozim əbıə şeyon təçhiz kardə be; cəmi ım şeyon de çımı dəvon dəbasə muğavilə dimi be. Bı kərədə 1659-ci sori sentyabri iyədə xoş nıbə qıləy sahatədə bə qəmim lınq noy. Im rujən həşt sor çimi bənav ıştə dədə-nənəku bə niyoni çı Huldaniku tılə rujım be. Bə vaxtədə bə çəvon sıxani quş enığandəy bənəy şiton ıştə bəxti bo imtihon kardeyo beşəbim.
Həjdə ruj ro kardə bəpeştə Xətti-istivaku dəvardimon. Bəçəmə muşahidon qorənə 7° 2' çı kobəsoni doroziyə dairədə hiç çəş nıkardə qıləy şiddətinə voy əmənış qəte. Əv həğiğətədən qıləy mehkəmə vobe. Navko çı ğiblə-həşi-pemo qınedəbe, peşo bərəks iyən oxoədə, bə kobəsoni-həşi-pemə tərəfış peqordıniy. Joqo de dəhşəti qınedəbe ki, donzə ruj çəy navədə qəmimon nızınəy idorə karde, bə talei peşt odoə bə rıkinə vo bardə tərəf şeyo məcbur bemon. Bı donzə ruji mıddətədə ha ruj maqi çəş kardəbim. Çəmənədə hiç kəsi bo səlomət mande umiş nıbe.
Vo ıştə inodinə şiddətədə dəvom kardəbe. Əmə çı be umiyəti dılədə bə holədə, çı matrosonədə, qıləy joqoş zikkə jəy:
– Zəmin!
Çı kəyuto beşimon hələ ıştə komvırədə bemon təəyin kardə nıbe ki, be soybə qəmi bə sığ nışte. Tosə qəmi mande ovi bəçəy dılə hıcum karde həmonbe.
Gəmi bə sığ bərk nıştəbe; əy bevarde mumkun nəbiy: bəməno mumkun ıştəni roxne əmandiy. Dıqləmon lotkə hesbe; qıləyşi çı kəmiku ehaştəbəbe. Çı bərkə ləpəku sukanış arşiyəbe. Iştənən vılo bəbe bə dıyo eməbe. Dıminəş səlomət be, əyən bə dıyo eğande ve yolə mışkılə məsələbe. Ğəyzi bimi lanq be mumkun nıbe. Dəğə-bə-dəğə bo dı poə beyoş ehtımol hesbe. Hələ kali kəson çəy petəkə sədoşonən məsəbe.
Çı kapitani koməq əkə bə çı çəxo ehaştə lotkə tərəf tıləy. De qəmi co odəmon koməq əti əy ba ov eğandeyo hozışon karde. Əmə yonzə kəs bimon. Bə lotkə pur bimon bə bəçuş omə təpon orzu tabe bimon. Diyəməkə ki, tufon bə kam be ojənən sahilədə dəhşətinə ləpon hıcum kardəbin, həmən dıyo ojnən divin bedəbe.
Həğiğətədən ve bevəcə bəmə holədə bimon. Lap oşkorə ıştə eşe vindəbimon. Vokırımon nıbe; əqəm bəbiyən hiç foydəş nəbiy. Əmə bə sahili tərəf bənəy bo mardeyo məhkum əbıə odəmon şedəbimon. Çəmə qəmi tosə bə kəno rəse bə həzo poə-poə beş çı ləpon miyonədə vılo beş əmə lap çok zındəbimon. De çı vo səhəte de ləpon zərbə je de avəri okırne dıştə dasi bə maqi tərəf nez bedəbimon.
Çı qəmi bə sığ nıştə vırəku tosə ço mili ğədər diyəro bə bəpeştə çı besoybə sukoni tərəfo çanə bıvotoş qıləy yolə ləpə bə lotkəş hıcum karde. Im, oxonə əkıştə qıləy zərbə be. Ləpə de bərkə zuy çəmə piyoş hıcum karde ki, i dəğədə çəmə qəmi zir-zəbər be. I nəfəsədə çı iyəndıku iyən çı lotkəku co bimon bə ov pevılo bimon. Hiç ğələmi, çımı tasə vaxtədə çımı ruhiku bə əməl omə çə vaxtinə həyəconi təsvir karde nibəne. Çanə bıvotoş çokə sinov əhəbim. Sinov harde çok zındəbim. Lap tasedəbim. Bı holədə ləpə mınış peqəte bə sahili tərəf dəmande barde. Mınış tosə mıəyyənə qıləy sahəş barde, peşoən poəbe, mınış nimə maq kardə holədə huşinə vırəydəş va doy okıriyəy. Mı, anə çı dıyo ovım ebardəbe ki, ıştəni hiss karde zındənıbim.
Çımı ağl bəçımı sə qırdə beyədə çı sahili sof ve nez bem vinde. Mı sof ləpəkuədəbim. Bə səpo pebim. De qıləy yolə suruəti bə kəno tıləym. Im səfnəni ləpə mlni enlqəteyo bə kəno tıleyədə, bəvədə rəxe sof zube bəsə dəqınim. Dıyo, bənəy bə yarə qınyə həyvoni dum eqıne təki bəçımı dum eqıniyəbe. Dəy peçıxeyo həni mıku ğıvvə mandənıbe.
Omə ləpə mınış tosə vist-si fut bə ovış dəğande. Peşoən de bovə nıkardə qıləy suruəti mınış qəte bə kənoş şodoy. Mınən bəyım koməq karde ıştə nəfəsım niyon karde çanə zum hesbe bə sahili tərəf sinovım harde. Berdəm ıştənım çı oviku rosbem vinde; Çı har şeysə navko çanə bıvotoş sıvık beyo çı dason iyən səm çı oviku bə kəno beşe. Tosə dıminə ləpə çımı piyo ome ıştə nəfəsım bə si səy. Ləpon mınışon joqo dəqijovniyəbe, çımı lınqon bə zəmini qlne-qıne ojnən ıştəni çəvonku roxne zındənıbim. Zənn kardəbim ki, ısət bəmardem. Çoknə be ki, qıləy ləpə çımı piyo dəvardeyədə çəy jiyo ve nımandim. Imi bəmış imkon doy ki, ıştə nəfəsi bısənım. Çə ləpə qıləy yolə hissəş bəpeş oqardeyədə, mı vaxtım qin nıkarde bə sahili tərəf sinovım harde itkə dənıvarde ki, ıştə lınqi jiyo zəminım hiss karde. İ dəğə mandim qıləymi nəfəs kəşəy, peşoən dəmandim tıle.
Əmo bı səfən çı dıyo ğəzəbiku nıznəme rəxe; hələ əy dı kərəşən mınış qəte okırnışe, dı kərəşən bə kəno şodoy. Çokbe ki, əvon həmoə huşinə vıron bin.
Oxonə ləpə kam mandəbe ki, çımı koy oroxnı. De qıləy yolə ğıvvəti mınış qəte bə rızjolə tərəfış barde; de qıləy ğıvvəti çımı kəmış, sinəş bə rıjoliş joqo okuəy ki, çımı nəfəs bıriyə be, ıştəku şim. Dırıs bekoməq bim. Dıyo bəmı ğalib oməbe. Mı çəy dasədəbim. Əqəm əv, bəştə noməy bənav nubəsətin mınış qəte zınəbəy, be şək tələf əbim əşim. Çok be ki, vaxtədə bəştə oməbim. Çı ləpə mıni əhotə kardem vinde, mehkəm bə rıjoli anqılon dəçıkəym ıştə nəfəsım niyon karde omə ləpəm çəş karde. Imrə bə hışki nez be. Ləponən ve barz nıbin. Əvon həni be ğıvvə nəvedəbin. Ov sokit beyədə mı çanə zum hese bənav tıləym anə bə sahili nez oməym ki, omə ləpə çımı səyku dəvardem diyənıkarde, həni mınış bə dıyo barde nızınəy. Çan ğədəmi bəpeştə de qıləy yolə şodkomiyəti ıştənım sahilədə vinde. Iştə nəfəsım səy bə rıjol rosbim, çı aləfon piyo doroz bim. Imrə be təhlukə be. Dıyo həni iyo nəzıni ome beşe.
Çımı zınəy çı ğəbo ros əbıə şəxsi həyəconi iyən nəşəəş de sıxani bə sə dəğande ğətiyyən mumkun ni. De yolə ğədəmon çı dıyoku diyəro bedəbim, ıştə dason bə osmoni tərəf doroz kardəbim joqo nıbə koon işoron kardəbim ki, çiç kardem ısət ıştənən zındənim. Cəmi hesiyətım, əqəm təəbir-cayiz bıbu bə çımı rəxe heyrəti ğərğ bəbe. Bəmı joqo omedəbe ki, səlomət əncəx mınim, əmo çımı həmron həmə tasəbin. Mı çəvon hiç qıləymi həni nıvinde. Ləpon bə kəno beğandə se qılə şəpkə, ğəyzi dı toykəşə çəkmə iyən iqlə kalpaği çəvon rizən mandənıbe.
Kom vırədə bem iyən çiç kardəninim?İyo dəmandim ıştə eqıniyə vırə nəve, ımi fik kardeiədə çımı cəmi şodkoməti vılo be. Bəvədə bə sə dəqınim ki, çımı ım nicot xəyrinə nicot niybən. Bo dəqeş kardeyo olət bə i tərəf bımandı, çımı tanədə iqlə toğən mandə nıbe. Bo hardeyoən hiçimi nıbe. Bə con omeyo hiç bo hardemən ov nıbe. Ya çı vəhşiyə həyvonon pənconədə poə-poə be, yaən ğəyzi marde, ço əlocım nıbe. Həməysə bevəc besilohətimbe. Əqəm tifanqım bəbəy qədə kijonədə əzənim xorək hozı əkəym iyən çı ğıvvətinə həyvononku ıştəni muhafizə əkəym. Mıku ğəyzi i ğoti taməku, muştuk iyən qıləy çəxu hiçim mandənıbe. Hesı-nim çımonku iborət be. Iştə joqo telə holon dəmandim fik karde bə qıləy vəziyyət oməym ki, bənəy şiton sahilədə dəmandim zikkə je tıle. Çoknə ki, şəv be çı tarsi dılədə ıştən-bəştənım qıləy joqo sıvolım doy: «ığınono əqəm vəhşiyə həyvonon bıbun, çımı hol çoknə bəbe? Əvonən ki, həmişə bəşəv bəşiko beşedən».
Əqəm qıləymi çorə hesbuən, əvən nezədə əbıə bə kəş-xolinə, sırafə, nərotə don əmandə tıkinə livəynə bə qıləy do sə pebəşem maştə obem çəş kardeye. Əqəm maşki iyo jiye mımkun nıbu de qıləy hosonə maqi ıştəni kışte fiki kardəbim. Bə təşi sutdəbim. Şinə ov pəydo kardeyo tosə nimə kilometro bə dılə şim de qıləy yolə şodkoməti qıləymi qədə huni pəydo karde. Bə si ovım peşoməy. Vəşyəni bəmı koroğ nıdoyeoən bəştə qəvım itkə taməku dəğande. Çı do toniku şim, bəpe peşim. Qıləymi çokə vırə pəydo karde, hıteyədə enıqıneyo, əvım tumom karde. Peşo çımı piyo omə həyvononku ıştəni muhafizə kardeyo qıləymi ğalinə xolım bıriy əvım etırniy ıştə lınqon miyonədəm noy bərk oqınekum qıləy şinə hani mınış barde. Gıləy joqo no rohətə vırədə hıte nızıne fikədəmbin. Əmo tosə sıbh joqo şin hıtim ki, ıştə umrədə tosə bə vaxt, nəən çəy bəpeştə çı hano jəqo səlomət iyən nəşəəyn pebənıbim.
V fəsil. Çı Robinzoni inson nıjiyə cəzirədə çı qəmiyo çiyon bə dast varde iyən kə eje
Çımı dəlarzə vaxtədə həni maştə obəbe. Həvo obəbe, ov hıtə be, dıyoən çı təlotimo qıniyəbe.
Çəmə qəmi vindeyədə ve təəççubım karde. Əy ıştə vırəş dəqeş kardəbe; həniyən bə kəno, çı ləpə qıniyə vaxtədə bə ləpon mınışon şodoə rıjoli nezi oməbe. Bəbe vote şanqo çı ovi barz bə vaxtədə de qıli bə ico əvışən okırniyə iyoş vardə. Əv, çımı şəv dəvordıniyə vırə i mil məsafədə mandeku mı çəvədə ərzak iyən lozim əbıə şeyon bə das vardem ğət karde.
Çı do eşim i kərəmən bə ətrof çəş qordıniy. Sıftə çımı vindəy çəmə lotkə be. Dı mili məsafədə rosə tərəfədə hışkə vırədə mandəbe. Joqo məhlum bedəbe dıyo əvış əyo şodoəbe. De əyo şe məğsədi bə ro dəqınim. Əmo məhlum be ki, əyo bə i sə şe nibəbe. Çı sahiliku tosə nim mili ğədər qıləy nığılə limani roş pebıriyəbe. Mınən bəpeş oqardəym hələlığ bə lotkə şem bə peşonəm oqəte. Çunki navko bə qəmi şe həniyən muhum be.
Çı çoştə bəpeştə ləpon həniyən hıtəbin çı ovi okıriye joqo şiddətin be ki, tosə qəmi əbıə roy çoədə se hissəş de lınqi şim. Həni tosə qəmi çoədə i hissə ro mandəbe. Bı vaxtədə ıştəku ojnən qıləy nığılə xıfəti bə əməl omeş hissım karde. Çunki mıku qıləy joqo fik bə əməl oməbe: əqəm qəmiyədə mandəbəymon, əmə həmə səlomət əmandimon; vo nıştə bəpeştə çok-çoki bə kəno beyəşimon həmən azən joqo, çı dınyoku das siyə bədbəxtə qıləy məxloğ nəbim. Im hissiyoti tojədən çımı çəşonış purə as karde. Əmo çəşə asiku bo dardiyo dəvo nıbeş bəsə dıqınim, bəştə rom dəvom karde. Həvo tov vardə nıbə dərəcədə qambe. Iştənım oçıniy bə ov eşim dəmandim sinov harde.
Sinovım harde bə qəmi rəseyədə ojnən qıləy tojə ənqəli səşdoy: bə qəmi çoknə peşum? Əv, çanə bıvotoş qıləy tənıskə vırədə mandeku çəy kənon çı oviku bəpe bin.
Bıqətiy, bə pe peşeyo hiçi nıbe. Berdəm bə çımı çəşi qıləy jiyə qıni, təəccubım karde, çoknə bəbe ki, ımım iminə kərədə diyəkardeyədə vindəm nıbe. Əv çı qəmi navnə tərəfiku ehaştə bəbe. Bəzjye, bə ovi tərəf ehaştə əbıə tıkışən çı dıyoku itkə bəpe be. De joqo çı kali əziyyəton bəpeştə əvım bə das varde bə pəlvon peşim zınəy. Joqo çidə çı qəmi ovədə əbıə hissəş hıl bəbe; çunki amboədə ov hesbe. Gəmi bə huş, bə lehmə eşekuş i tərəfi piyo mandəbe. Peşnə tərəfış bəpe rosbəbe, çəy tıki tərəfışən kam mandəbe ki, bə ov dəşu. De joqoən peşnə tərəfış həmə çı oviku bə kəno mandəbe iyən əyo noə şeyon tar bənıbin. Bomono çı har şeysə bə nav çı şeyonədə komon xərob be, komonən xərob nıbe zıne mehum be.