– Янаги сафар пул керак бўлганда онангиз билан синглингизни ҳам сотинг!
Ўқ нишонга тегди – гапим акамнинг жон-жонидан ўтиб кетди. “Ҳе!” дедию юзимга бир шапалоқ тортиб юборди.
Шапалоқ зарбидан бетим бир жизиллаб ўтган бўлса, менга қўл кўтаргани юрак-юрагимни ўн бор шилиб ўтди.
Янгам акамга қараб:
– Қалай экан? Ана шунақа, синглингга сиғиниб, майдагап бўлиб юравер, – деди униям сенсираб.
Акам янгамга ёпишиб, бир-икки тарсаки туширган бўлди. У аюҳаннос солганча кўчага чиқиб кетди. Онам:
– Агар ўша ҳовли билан ишинг битадиган бўлса, бор, сот! Московда ишлаган пулларингниям чиқариб ол! Бошқа сарфлама бизга! Нима бўлса, пешонамиздан кўраверамиз энди, – деб йиғларкан, менинг билагимдан тутиб, – бундан кейин акангни ишларига аралашма, билган бўтқасини есин! – деди…
* * *
25 октябрь
Бобоҳовли сотилди.
Акам “қарз”ларини тўлади.
Янгам янги занжирли бўлди.
Тўйга телевизўр қўшан қилишди.
Ҳовли можаросигача, шукур, акам бор, деб юрардим. Ўша кундан бошлаб акамни ҳам юрагимга кўмдим.
Мен дадамнинг хонасида “Роҳати дил”ни ўқиётсам, акамнинг икки ўғли дастурхонга таклиф қилиб, остонада туриб олишди. Кейин онам, ниҳоят акам овқатга чақириб келди.
– Мен миннатли ош емайман, – дедим.
Акам ёнимга коса кўтариб келиб, кечирим сўради.
– Йўқ, кечирмайман! – дедим жаҳл билан.
– Ол, овқатни е, Бонужон, мени эзма, мажбур бўлмасам қилмасдим шу ишни, – деди акам муросасозлик билан.
Баттар жиним қўзиди. Деразани очдиму овқатни коса-посаси билан улоқтириб юбордим. Акам бир қалқиб тушди, ранги бўзарди:
– Кечирмайсанми? – деди хириллаб.
– Кечирмайманми? Нимани кечирай? Сиз ҳақ, мен ноҳақман-ку! Нега кечирим сўраяпсиз?
– Демак, сенга ака керак эмас, шундайми? – деди кўзлари олайиб.
– Йўқ! Агар ака дегани сиздай бўлса, керак эмас! Дадасиз яшашга кўникдимми, акасиз ҳаётгаям чидайман! Бўлди, дадам билан бир кунда акамниям кўмдим! – дедим.
Акам шахд билан ташқари чиқиб, эшикни қарсиллатиб ёпди…
Онам дастурхондан қўл тортганини кўрган янгам жавраб-вайсаб, икки боласини диконглатиб уйига олиб чиқиб кетди.
Шу можаро сабаб акамнинг рўзғори бутунлай бошқа бўлди. Ҳовлида бир-биримизга суяниб онам билан қолдик…
* * *
27 октябрь
Бир кун ўқишдан қайтаётсам, ёнимга машина келиб тўхтади. Қарасам, акамнинг қайинакаси. Шаҳардан келаётган экан, саломлашиб, чиқиб олдим.
– Ака, сиздан Мирхонднинг қанча қарзи бор эди? – деб сўрадим мавридини топиб.
– Қанақа қарз? – таажжубланиб юзимга бир қараб қўйди акақариндош.
– Дадам шифохонада ётган пайтлари пулдан қанча ёрдам қилган эдингиз? – суриштирувни давом эттирдим.
У бироз ўйланиб турди-да:
– Мен домодга ҳеч қарз берганим йўқ, ҳазиллашгандир, – дедию ўйланиб қолди.
– Яқинда синглингизни тўйи арафасида қарзини қайтардими ахир? – дедим ҳайрат аралаш.
– Йўқ, домод билан олди-бердим йўқ эди. Фақат қўшан учун юз доллар берди. Кейин… телевизўр ҳам… Эрта-индин жиянчаларни тўйида қайтарамиз насиб бўлса…
Тушунарли…
Бу ҳақда ҳеч кимга оғиз очмасликка аҳд қилдим…
Машина қабристон ёнига етганда секинлади, акақариндош магнитофон овозини пасайтирди. Юзимизга фотиҳа тортиб ўтдик.
Ана, дадамнинг қабри. Ҳали тупроғи нам. Энди-энди майсалари ниш уриб чиқяпти…
* * *
1 ноябрь
Азадор одам бировга кўрингиси келмайди.
Балки, кимлардир ачиниб қарашидан безиб, эҳтимол, аза кийимидан ноқулай тортиб… билмайман… Бундай пайт одам марҳумни асраб қололмагани учун ўзини бошқалар олдида гуноҳкордек ҳис қиладими…
Мен ҳам дадамнинг руҳи қошида ўзимни айбдор сезардим.
* * *
4 ноябрь
Бобоҳовлини сотиб олган қўшни мени кўриб анча хижолат чекди. Рухсат сўраб, бобом билан китобхонлик қилган даҳлизда ўтириб тиловат ўқидим. Ҳамма қадрдонларим – ўчоғу болоргача бирма-бир хайрлашиб келдим.
* * *
