***
Baybörə bəy tacirləri çağırıb dedi: “Ay tacirlər, Allah mənə bir oğul verdi. Rum elinə gedin, oğlum böyüyüncə ona yaxşı hədiyyələr gətirin!”
Tacirlər gecə-gündüz yol getdilər. İstanbula gəldilər. Danışıq aparıb yaxşı hədiyyələr aldılar. Qayıtmaq üçün yol hazırlığı gördülər.
Artıq Baybörənin oğlu böyümüşdü. Atası onu “Bamsı” deyə əzizləyirdi. O zamanlar bir oğlan baş kəsməsə, qan tökməsəydi, ona ad qoyulmazdı. Baybörə bəyin də oğlu atlandı, ova çıxdı.
Bu yandan da tacirlər gəlib Böyük Dərbənd sərhəddində dayanmışdılar. Evnik qalasının kafirləri, tacirlər yatarkən qəflətən hücum edib onların mallarını çaldılar-çapdılar. Tacirbaşı tutuldu, tacirlərdən biri qaçaraq Oğuz diyarına gəldi. Gördü ki, Oğuz yurdunda hündür alaçıq qurulmuş; bir yaraşıqlı igid də sağında və solunda qırx igidlə oturmuşdur. Tacir fikirləşdi: “Oğuzun yaxşı igidlərindəndir, gedim kömək istəyim”. Tacir dedi: “İgid, igid, bəy igid! On altı ildir ki, Oğuzların içindən getmişdik. Danışıq-razılıqla kafirin malını alıb oğuz bəylərinə gətirirdik. Böyük Dərbəndin Pasnik qalası yanında yatmışdıq. Evnik qalasının beş yüz kafiri bizə hücum etdi. Qardaşım dustaq oldu. Malımızı, azuqəmizi çalıb-çapıb getdilər. Başına dönüm, igid, mənə kömək et!”
Bamsı dedi:
– Hey! Məni sevən igidlər atlansınlar!”
Tacir də qabaqlarına düşdü, bələdçi oldu.
Kafirlər də bir yerə çəkilib, pul bölüşdürməkdəydi. Bu vaxt igidlər meydanının aslanı, pəhləvanların qaplanı Bozatlı oğlan özünü yetirdi. Nə bir dedi, nə iki, kafirləri qılıncladı. Baş qaldıranları öldürdü, cəzasına çatdırdı. Tacirlərin malını xilas etdi.
Tacirlər dedilər: “Bəy igid, sən mərdlik göstərib bizi xilas etdin. İndi gəl, bəyəndiyin malı götür!” İgidin gözü bir dəniz qulunu boz ayğırı tutdu, bir də altı pərli gürzlə dəstəyi ağ tozlu yayı. Bu üç şeyi bəyəndi igid. Onları istəyəndə tacirlər pərt oldular.
İgid dedi: “Ay tacirlər, çoxmu istədim?!” Tacirlər dedilər: “Yox, çox deyil, amma bizim bəyimizin bir oğlu var, bu üç şeyi ona aparmalıyıq”.
Oğlan dedi: “Ədə, bəyinizin oğlu kimdir?”
– Baybörənin oğlu var, adına Bamsı deyirlər”.
İgid barmağını daşləyib fikirləşdi: –Burada minnətlə almaqdansa, atamın yanında minnətsiz almaq yaxşıdır! Heç nə demədən atını qamçılayıb, yola düşdü.
Tacirlər bu işə çox təəccübləndilər.
Atası tacirlərin gəlməsindən xəbər tutdu, sevindi. Çətirli çadır, uca alaçıq qurdurdu. Yerə ipək xalçalar saldı. Oğlunu sağ yanında əyləşdirdi. Oğlan tacirlər barədə bircə söz də söyləmədi.
Gözlənilmədən tacirlər gəldilər. Baş endirib, salam verdilər. Gördülər ki, onlara kömək edən igid Baybörə bəyin sağında oturub. Tacirlər yanaşıb igidin əlindən öpdülər.
Bunlar belə etdikdə Baybörə bəyin acığı tutdu. Dedi: –Ədə, əbləh oğlu əbləhlər! Ata dura-dura oğulunmu əlini öpərlər? Tacirlər sualla cavab verdilər: Xan, bu igid sənin oğlundurmu?
– Bəli mənim oğlumdur!
– Əvvəlcə onun əlindən öpdüyümüzdən incimə, xan. Əgər sənin oğlun olmasaydı, bizim malımız Gürcüstanda əldən getmişdi. Hamımız dustaq olmuşduq.
– Ədə, mənim oğlum igidlikmi göstərdi?
– Bəli, qoçaqlıq etdi, atdan adam saldı!
Baybörə qürrələndi, sevindi və sonra dedi: Bu oğlan ad qoyma həddinə çatıbmı?
Tacirlər dedilər:– Bəli, sultanım, ondan da artıqdır!
Baybörə bəy Qalın Oğuz bəylərini çağırdı, qonaqlıq verdi. Dədəm Qorqud gəldi, oğlana ad qoydu. Dedi:
– Baybörə bəy! Allah-taala sənə bir oğul vermişdir, əlində qalsın! Ağır bayraq götürəndə müsəlmanlara arxa olsun! Qarşı yatan uca qarlı dağlardan aşarsa, Tanrı sənin oğluna keçid versin! Sən oğlunu “Bamsım” deyə oxşayırsan: onun adı Boz ayğırlı Bamsı Beyrək olsun! Adını mən dedim, yaşını Allah versin!”
Qalın Oğuz bəyləri əl götürüb dua etdilər. “Bu ad bu gün igid üçün uğurlu olsun!” – dedilər.
***
Bəylər Beyrəyin şərəfinə ova hazırlaşdılar. Beyrək boz ayğırını çəkdirib mindi. Böyük qoşun Ala dağa ova çıxdı. Birdən oğuz bəylərinin üzərinə bir sürü keyik gəldi. Bamsı Beyrək birini qovub getdi. Qova-qova bir yerə gəlib çıxdı. Nə görsə yaxşıdır?! Gördü ki, göy çəmənlikdə bir qırmızı çadır qurulmuşdur. “Görəsən, bu otaq kimindir?!” – deyə fikirləşdi. Xəbəri yox idi ki, alacağı ala gözlü qızın otağıdır. Bu otağa sarı getməyə utandı. Sonra dedi: – “Nə olursa-olsun, hər halda, mən ovumu tutmalıyam!” Gəlib çadırın önünə çatdı, keyiki qıcıqlandırdı. Baxdı gördü ki, bu otaq onun göbəkkəsmə nişanlısı Banıçiçəyin otağıymış.
Banıçiçək otaqdan baxırdı. Dedi:– “Ay dayələr, bu əbləh oğlu əbləh bizə gücünümü göstərir? Gedin ondan bir pay diləyin, görün nə deyir?” Qısırca yengə deyilən bir qadın vardı. İrəli gedib pay istədi.
Beyrək dedi: “Ay dayə, mən ovçu deyiləm, hamınızın bəyinin oğluyam. Amma soruşmaq eyib olmasın, bu otaq kimindir?” Qısırca yengə dedi:– “İgid bəyim, bu otaq Baybican bəyin qızı Banıçiçəyindir”.
Xanım bunu deyəndə Beyrəyin qanı qaynadı. Ədəblə yavaş-yavaş geri döndü. Qızlar keyiki götürüb gözəllər şahı Banıçiçəyin önünə gətirdilər. Banıçiçək baxdı gördü ki, bu bir sultana layiq, kök sığın-keyikdir. Banıçiçək dedi: “Ay qızlar, bu igid necə igiddir?” Qızlar dedilər:– “Vallah sultanım, bu igid üzü örtüklü yaxşı igiddir. Bəy oğlu bəydir.”
Banıçiçək dedi:– “Hey, dayələr, atam həmişə mənə səni üzü niqablı Beyrəyə vermişəm, deyərdi. Olmaya, bu, odur? Çağırın, bir xəbərləşim”.
Çağırdılar, Beyrək gəldi. Banıçiçək yaşmaqlanıb, soruşdu:
– İgid, hardan gəlirsən?
–İç Oğuzdan!
–İç Oğuzdan kimin nəyisən?
–Baybörə bəy oğlu Bamsı Beyrək dedikləri mənəm.
–Bəs nə məqsədlə gəlmisən, igid?
–Baybican bəyin bir qızı var, onu görməyə gəldim!
–O elə qız deyil ki, sənə görünə! Amma mən Banıçiçəyin dayəsiyəm. Gəl indi səninlə ova çıxaq. Əgər sənin atın mənim atımı keçsə, onun atını da keçər. Həm də ox ataq. Məni keçsən, onu da keçərsən; həmçinin səninlə güləşək. Məni bassan, onu da basmış olarsan.
– Yaxşı, indi atlanın!
İkisi də atlanıb meydana çıxdılar. At sürdülər. Beyrəyin atı qızın atını keçdi. Ox atdılar. Beyrəyin oxu qızın oxunu ötdü.
Qız dedi: – Ay igid, heç kimin atı mənim atımı, kimsə-nin oxu mənim oxumu keçməyib. İndi gəl səninlə qurşaq tutaq!
Beyrək dərhal atdan endi. Güləşməyə başladılar; iki pəhləvan kimi bir-birinə sarmaşdılar. Gah Beyrək qızı, gah da qız Beyrəyi yerə vurmaq istəyir. Beyrək sarsıldı, fikirləşdi: -Bu qıza basılsam, Qalın Oğuz içində başıma qaxınc, üzümə rişxənd olacaq. Qeyrətə gəldi. Qamarlayıb qızın incə belini ələ keçirdi, fırladıb arxası üstə yerə vurdu. Qız dedi:– İgid, Baybicanın qızı Banıçiçək mənəm!
Beyrək barmağından qızıl üzüyü çıxardı, qızın barmağına keçirdi: “Bu üzük aramızda nişan olsun, xan qızı!”–dedi.
Beyrək qızdan ayrılıb, evlərinə gəldi. Ağ saqqallı atası soruşdu ki, oğul, bu gün Oğuz yurdunda nə gördün, nə eşitdin? Beyrək cavab verdi:– Nə görəcəkdim, oğlu olan evləndirmiş, qızı olan köçürmüşdür…
– Oğul, yoxsa səni evləndirmək lazımdır?
– Bəli, ağsaqqallı əziz ata, evləndirmək lazımdır.
– Oğuzda kimin qızını alım sənə?
