«Агар у кўп тасбеҳ айтувчилардан бўлмаганида… у(балиқ)нинг қорнида қайта тирилтирадиган кунгача қолиб кетар эди» (Соффаат сураси, 143–144-оятлар).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар:
«Ким Қуръон тиловати ва зикр билан машғул бўлса, унга дуо қилиб ҳожат сўровчиларга бериладиган нарсаларнинг энг афзали берилади».
Яхши амаллар ва ибодатларни қилишдан мақсад, дуодир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дуо ибодатнинг мағзидир», деганлар. Инсон ўзининг ожизлигини ҳис қилиб, моддий ва маънавий эҳтиёжини Аллоҳ таолога арз этиб, илтижо қилиб, Ундан ёрдам сўрайди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳдан ҳожатини сўрамаса, Аллоҳ унга ғазаб қилади», дедилар.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: Тақдирдан қочишдан эҳтиёт бўлишнинг ўзи фойда бермайди. Дуо эса келган тақдирдан ҳам, ҳали келмаган тақдирдан ҳам қутултиради. Албатта, бало келса, унга дуо юзма-юз бўлади ва қиёматгача олишади (қарши курашади)» (Имом Аҳмад Абу Яъло, Тобароний ривоят қилишган).
Ҳазрати Али ибн Абу Толиб: «Эҳтиёткорлик тақдирни қайтара олмайди. Шубҳасиз, дуо уни қайтаради», дедилар.
Юнус алайҳиссаломнинг қавмлари иймонга келганларидан сўнг, балодан нажот сўраб, дуо қилдилар. Аллоҳ таоло уларнинг дуоси баракотидан азобни роҳатга айлантирди». (Суютий, Абу Дуррул Мансур ривоят қилишган).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: Кимки қийинчилик вақтида дуоси ижобат бўлишини хоҳласа, осонлик вақтида ҳам дуо қилиб турсин» (Термизий, Ҳоким ривоят қилишган).
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Аллоҳга тинчлик ва роҳатдалик ҳолингда яқин бўл! Бошингга қийинчилик тушганда Аллоҳ ҳам сени танийди» (Термизий, Ҳоким ривоят қилишган).
Чунки Аллоҳ таоло бандасига ҳамма нарсадан яқиндир.
«Ва Биз унга жон томиридан ҳам яқинмиз» (Қоф сураси, 16-оят)
Аъроф сурасининг 55-оятида Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
«Роббингизга тазарру ила ва махфий дуо қилинг».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Энг ожиз инсон Аллоҳга дуо қилишдан маҳрум бўлган инсондир», деганлар.
Яна у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Эй умматим! Эй саҳобаларим! Ҳар бирингиз барча эҳтиёжларингизни фақатгина Аллоҳдан сўранг! Ҳатто оёқ кийимингизнинг ипи узилса, уни ҳам фақатгина Аллоҳдан сўранг!»
ДУОНИНГ ОДОБИ
1. Аллоҳ таоло томон юз тутиб, ихлос билан дуо қилиш лозим.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Диллар идишлардир. Баъзи дил баъзисидан мустаҳкамроқдир. Эй одамлар! Аллоҳдан бирон нарса сўрасангиз, ижобатига аниқ ишонган ҳолда, ихлос билан сўранглар! Чунки Аллоҳ таоло ғофил дил билан дуо қилган банданинг дуосини ижобат қилмайди» (Имом Аҳмад ривоят қилган).
2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуо қилганларидек дуо қилиш. У зот алайҳиссалом дуони «Субҳаана Роббиял ъалийюл Ваҳҳааб», дея бошлар эдилар.
3. Дуодан аввал «Бисмиллаҳ»ни айтиш.
4. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтиб, сўнг дуо қилиш.
5. Дуо қилувчи ҳаром луқмадан ўзини тийиши лозим, чунки бунда дуо ижобат бўлмайди.
Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Бир киши узоқ сафар қилади. Ҳориб, чарчайди. Чангу ғуборга бурканади. Икки қўлини чўзиб, «Эй Роббим, эй Роббим», дейди. Ҳолбуки, таоми ҳаромдир, шароби ҳаромдир, либоси ҳаромдир, ҳаромдан ғизолангандир. Бас, қандоқ ҳам унга ижобат қилинсин», деганлар.
6. Қиблага қараб, дуо қилиш.
7. Икки қўлни кўтариб, дуо қилиш.
8. Икки қўлни кўтариб дуо қилгандан кейин қўлларни юзга суртиш.
9. Азми қарор билан иккиланмай, бўшашмай сўраш.
10. Дуонинг ижобат бўлишига шошилмаслик ва «Нима учун дуоим қабул бўлмаяпти?» демаслик.
11. Ижобатга аниқ ишонган ҳолда дуо қилиш.
12. Дуо қилиш учун шарафли вақтларни ихтиёр қилиш лозим. Йилнинг энг шарафли вақти Арафа кунидир. Ойларнинг энг шарафлиси Рамазондир. Ҳафтанинг энг шарафли куни Жума кунидир. Саҳар чоғи ҳар бир куннинг энг шарафли вақтидир.
ДУО ҚИЛИШДА ҲАДДАН ОШМАСЛИК
Дуода ҳаддан ошиш бир неча хил бўлади:
1. Ҳаддан ташқари овозни кўтариб дуо қилиш.
2. Пайғамбарнинг мартабасини сўраш.
3. Амри маҳол нарсани сўраб дуо қилиш.
4. Гуноҳ ишни сўраб дуо қилиш.
Бу ҳақда машҳур ҳанафий фақиҳ Муҳаммад Амин ибн Обидийн раҳматуллоҳи алайҳи қуйидагиларни ёзганлар:
«Дунё тургунча офиятни сўраш ҳаромдир. Шунингдек, осмондан безатилган дастурхон тушиши, ҳаводан нафас олмайдиган бўлиши, дарахтсиз мева бўлиши каби амримаҳол нарсаларни сўраб дуо қилиш ҳам ҳаромдир. Кофирга мағфират сўраб дуо қилиш ҳам ҳаромдир».
ДУОСИ ҚАБУЛ БЎЛАДИГАН ИНСОНЛАР
1. Ота-онанинг дуоси.
2. Мусофирнинг дуоси.
3. Мазлумнинг дуоси.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч дуо мустажобдир. Уларда шак йўқ. Ота-онанинг дуоси, мусофирнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси», дедилар».
