– Нима бўпти?
– Ҳеч нарса. Нега сизникига келишимни сўрадингиз, мен айтдим. Қисман айта олдим , албатта.
Фрэнк жим бўлиб қолди ва дарёга тикилиб тураверди. Сэмпл хоним йигитга қаради. Унинг чиройли гавдаси аста-секин кенгайиб, деярли батамом улғайганди. Каттакатта кўзлари эса юзига болаларча ифода бериб турарди. Бу кўзларнинг туб-тубида нима яширинганини аёл тасаввур ҳам қила олмасди. Унинг ёноқлари қизил, қўллари катта эмас, бироқ пайдор ва кучли эди. Аёлнинг нозик гавдаси ҳатто узоқдан туриб ҳам ундан ёғилаётган кучни ҳис этиб турарди.
– Менимча, энди бу ерга кўп келмаслигингиз керак. Одамлар нотўғри ўйлашлари мумкин, – деди аёл, улар эндигина танишган пайтларидаги сингари кибор хонимлардек сўзлашга ҳаракат қилиб.
– Одамлар? – такрорлади Фрэнк. – Бундан хавотир олманг. Уларни нимага ишонтирмоқчи бўлсак, биз ҳақимизда шундай ўйлашади. Мен билан бу оҳангда гаплашишингизни истамаган бўлардим.
– Нега?
– Чунки сизни севаман!
– Бироқ бу мумкин эмас. Бу хато!. Ахир, сизга турмушга чиқа олмайман. Сиз ёш йигитсиз, мен эса қариб қолганман.
– Бунақа гапни гапирманг! – ўжарлик билан деди Фрэнк. – Бунинг мураккаб жойи йўқ. Мен сизга уйланишни хоҳлайман. Шундай қилишимни биласиз. Яхшиси, қачон тўй қилишимизни айтинг.
– Нималар деяпсиз?! – хитоб қилди аёл. – Ҳеч қачон бунақаси бўлмаган, бўлмайди ҳам!
– Нега? – сўради Фрэнк.
– Чунки… чунки сиздан каттаман. Бу ҳаммага эриш туюлади, гап бўламиз. Бунинг устига, эрим ўлганига кўп бўлгани йўқ, мен азадор аёлман.
– Яқинда ўлганми, анча бўлганми – бунинг қандай аҳамияти бор?! – асабийлашиб деди Фрэнк. – Сиздаги менга ёқмайдиган ягона нарса, доим “Одамлар нима дейди?” дейишингиз. Ҳаётингизни ўша одамлар қурмайди. Меникини-ку, ҳеч қачон! Сиз, аввало, ўзингиз ҳақингизда ўйланг. Наҳотки сиз ва хоҳишингиз ўртасида одамларнинг нимани ўйлаши тўсқинлик қилишига йўл қўйиб берсангиз?
– Бироқ менда бундай хоҳиш йўқ, – жилмайиб йигитнинг гапини бўлди Лилиан.
Фрэнк ўрнидан туриб, унга яқинлашди ва кўзларига тикилди.
– Хўш? – деди аёл бироз асабий ва ҳаяжонланган ҳолда.
Йигит уни қўлларидан тутмоқчи бўлиб энгашди, бироқ Сэмпл хоним ўрнидан туриб кетди.
– Йўқ, йўқ, менга яқинлашманг! – ялингудек деди у. – Ҳозир ичкарига кириб кетаман ва сизни ортиқ остонамга яқинлаштирмайман. Бу даҳшатли! Сиз ақлдан озибсиз! Мени тинч қўйинг!
Лилиан шундай қатъийлик билан гапирдики, Фрэнк бўйсунишга мажбур бўлди. Бироқ фақат ўша кунигина. У шундан сўнг ҳам қайта ва қайта келаверди. Ва бир куни, чивинлар сабаб хонага киришганида, Сэмпл хоним бошқаларнинг эътиборини тортишини айтиб, яна йигитдан уни тинч қўйишини сўраб, ялина бошлади. Йигит аёлнинг қаршилигига қарамай, уни маҳкам бағрига босди.
– Нималар қиляпсиз?! Бас қилинг! – хитоб қилди Лилиан. – Ахир сизга айтдим-ку! Бу тентаклик ахир! Мени ўпманг! Во-ой!
Лилиан йигитнинг бағридан чиқиб, зинадан ўзининг ётоғига чопди. Каупервуд унинг ортидан югурди. Сэмпл хоним эшикни ёпиб қўймоқчи бўлганида Каупервуд уни куч билан итариб очди ва аёлни қучоқлаб олди, сўнг даст кўтарди.
– Қандай ҳаддингиз сиғди? Энди сиз билан сира гаплашмайман! Агар мени ҳозироқ пастга туширмасангиз, ортиқ бу ерга қадамингизни босманг! Қўйиб юборинг!
– Қўйиб юбораман, асалим! Ўзим сизни пастга олиб тушаман, – аёлни бағрига босиб, юзларидан ўпаркан, деди Фрэнк. У жуда қизишиб, ҳаяжонланиб кетганди. Лилиан унинг бағридан чиқишга уринишларига қарамай, у аёлни меҳмонхонага кўтариб тушди ва бағридан бўшатмай, катта креслога ўтирди.
– Оҳ!.. – аёл хўрсинганча, йигит уни қўйиб юбормаслигига амин бўлиб, бошини унинг елкасига қўйди. Кейин Фрэнкнинг юзидаги қатъиятни кўриб, унинг шижоатини ҳис этаркан, жилмайди. – Сизга турмушга чиқадиган бўлсам, буни одамларга қандай тушунтираман? Отангиз, онангиз нима дейишади?
– Ҳеч нарса тушунтириб ўтиришингизнинг кераги йўқ. Буни мен қиламан. Хавотир олишнинг ҳам кераги йўқ. Ота-онам ҳеч нарса дейишмайди.
– Менинг оиламдагилар-чи? – сесканиб, сўради Лилиан.
– Уларнинг нима иши бор? Мен сизнинг оилангизга эмас, сизга уйланаман. Биз иккаламиз ҳам моддий томондан мустақилмиз.
Аёл бошқа баҳоналарни келтира бошлади, бироқ Фрэнк унинг гапларига ўпичлар билан жавоб қайтарди. Унинг эркалашларига бўйсунмасликнинг иложи йўқ эди. Фрэнк аёлда илгари ҳеч бўлмаган ҳиссиётларни уйғотиб қўйганди. У ҳам қўрқиб, ҳам уялиб кетаётганди.
– Демак, бир ойдан сўнг тўй қиламизми? – аёл жим қолгач, хурсанд бўлиб деди Фрэнк.
– Ундай бўлмаслигини ўзингиз ҳам биласиз-ку! – ҳаяжонланиб деди Лилиан. – Бу қандай талаб! Бу ҳақда гаплашмаймиз.
– Қачон бўлса ҳам, нима фарқи бор? Эртами-кечми, биз барибир оила қурамиз.
Фрэнк аллақачон аёлнинг бошқа, янги шароитда қандай гўзал бўлишини тасаввур қила бошлаган эди. Аёлнинг ҳам, ўзининг ҳам оиласидагилар яшашни билишмайди.
– Бир ойдан сўнг ҳеч қанақасига бўлмайди. Кутиб туриш керак. Мен чиндан ҳам шуни хоҳлаётганингизга ишонч ҳосил қилганингиздан кейингина сизга тегаман.
– Сенга буни исботлайман!.. – деди йигит ва аёлни маҳкамроқ қучди.
– Бўлди қилинг! Оғритяпсиз…
– Хўш, қачон? Икки ойдан кейинми?
– Йўқ, йўқ!
– Уч ойдан кейин-чи?
– Балки…
– Гапдан қайтиш йўқ. Сен менинг хотиним бўласан.
– Бироқ сен ҳали ёш боласан…
– Бундан хотиржам бўл. Қандай ёш бола эканимни ҳали кўрасан!
Аёлнинг кўз олдида янги дунё очилгандек бўлди ва у ҳеч қачон чинакамига яшамаганини тушунди. Бу йигит шунчалик кучга эга эдики, унинг олдида бепоён дунё турарди, унинг марҳум эри эса бу ҳақда ҳатто ўйлашга ҳам қўрққан бўларди. Ёш бўлишига қарамай, йигит даҳшатли, енгилмас кучга эга эди гўё.
– Яхши, уч ойдан кейин бўла қолсин, – шивирлади аёл, йигит уни назокат билан аллалар экан.
9
Каупервуд ўзининг ҳисоб-вексель ишини Учинчи кўчадаги олтмиш тўртинчи уйда кичкина идора очишдан бошлади. Ва тез орада олдинги иши бўйича яхши алоқалари ҳамон ўз кучида эканлигига амин бўлиб қувонди. У нақд пулга муҳтож деб ўйлаган бирорта фирмага мурожаат қилар ва уларга ё унинг векселини ҳисобга олишни, ёки комиссион асосида фирма йилига олти фоиз ҳисобидан истаган мажбуриятларни тарқатишни бўйнига олишни таклиф қиларди, сўнгра эса бу қоғозларнинг устига озгина қўйиб, маблағини фойдали ишга тикмоқчи бўлаётган мижозларга сотарди. Вақти-вақти билан отаси ёки танишларидан бирортаси унга қачон ва қандай ҳаракат қилиш кераклиги тўғрисида маслаҳат бериб туришарди. Бундай ишларда у одатда тўрт-беш фоиз ютарди.
Биринчи йилнинг ўзида, ҳамма чиқимларни олиб ташлаганда, унда олти минг доллар соф фойда қолди. Кўп эмас, албатта, бироқ Фрэнк бу фойдани бошқа томондан, унинг назарида, келажакда катта фойда келтириши мумкин бўлган жойдан кўпайтирмоқчи эди. Фронт стритдан биринчи, ҳали унча тез юрмайдиган кўнка ўтгунга қадар Филадельфиянинг тош ётқизилган кўчалари шовқин-сурон билан юрадиган юзлаб рессорсиз омнибуслар билан тўла эди. Бироқ энди Жон Стефенсоннинг ғояси билан Нью-Йорк кўчаларида икки изли йўллар ўтказилган бўлиб, бошидан катта фойда келтираётган Бешинчи ва Олтинчи кўчалардаги линиялардан ташқари (вагонлар битта кўчадан бир томон га борар, орқага эса бошқа кўчадан қайтарди) кўплаб бошқа линиялар режаланган ёки фойдаланишга топширилганди. Шаҳар бир пайтлар сув йўлларини темир йўлларга алмаштиришга шошилганидек айни пайтда омнибусни кўнкага алмаштиришга ҳам шошаётганди. Кимлардир бу янгиликларга қаршилик қилаётганди, албатта. Бундай ҳолларда, албатта, қаршиликсиз бўлмайди. Эҳтимолий монополия ҳақида қичқира бошлашди. Омнибусларнинг тор-мор бўлган эгалари ва ишсиз қолган аравакашлар баланд овозда норозилик билдирарди.
Каупервуд кўнка темир йўлларининг келажагига сўзсиз ишонарди. Ана шу ишонч билан у таваккал қилиб, пулларининг ҳаммасини янги кўнка темир йўли компаниялари чиқараётган акцияларни сотиб олишга сарфлади. У одатда доим ишнинг орқа томонини кўришга ҳаракат қиларди, бироқ бу шароитда осон эмас экан; биринчи йўллар қурилаётган пайтда Фрэнк ҳали жуда ёш бўлиб, сармоядорлар доирасида бунинг ич-ичига кириб боришга ёрдам берадиган танишлари йўқ эди. Яқиндагина фойдаланишга топширилган Бешинчи ва Олтинчи кўчалар линиялари кунига олти юз доллар фойда келтирарди. Филадельфиянинг ғарбий (Уолнат ва Честнат кўчалари бўйлаб) қисмидаги ва Иккинчи ва Учинчи кўчалар, Рейс ва Вайн, Спрус ва Пайн, Грин ва Коутс, Ўнинчи, Ўн биринчи ва ҳоказо бошқа кўчалар бўйлаб ўтадиган янги линияларнинг лойиҳаси ишлаб чиқилаётганди. Бу линияларнинг қурилиши ва уларнинг маблағ билан таъминланиши штатнинг қонун чиқарувчи ҳокимиятларига таъсири бор ҳамда жамиятнинг қаттиқ қаршилигига қарамай, рухсат олишга эриша оладиган кучли капиталистларнинг қўлида эди. Гоҳида порага сотилганлик тўғрисидаги гаплар ҳам кўтарилиб қоларди. Шаҳар кўчалари – қиммат ҳудуд ва шаҳар темир йўл компанияларига бир милга минг доллардан йўл солиғи солиш кераклиги кўрсатилганди. Бироқ асосий тадбиркорлар ҳар хил йўллар билан керакли имтиёзларни олишга эришишган ва Бешинчи ҳамда Олтинчи кўчалар линиялари келтирадиган фойда тўғрисида эшитган кўплаб одамлар акцияларни сотиб олишга шошишарди.
Фрэнк Каупервуд ҳам шулар қаторида эди. Иккинчи ва Учинчи кўчалар бўйлаб янги линиялар ўтказилиши маълум бўлиши билан у пулларини шу ишга, кейинроқ эса Уолнат ва Честнат кўчаларидаги линияга тикди. Фрэнкка ўзида шундай линиянинг эгаси бўлишдек имконият бордек туюлаётган, бироқ бу орзусини рўёбга чиқаришнинг йўлларини ҳали кўрмаётганди: унинг идораси ҳали молиявий Эльдорадо[7 - Мўъжизавий, қимматбаҳо нарсаларга бой маскан.] эмасди.
Айни шу кунларда Фрэнк билан Сэмпл хоним никоҳланди. Тўй камтаргина, ортиқча шов-шувларсиз ўтди. Фрэнк шуни хоҳлади, хотини ҳам одамларнинг гапсўзларидан безиб, шундай бўлишини истади. Фрэнкнинг оиласидагилар йигитчанинг танловини хушламади. Уларнинг фикрича, Лилианнинг ёши катта эди; бундан ташқари Фрэнкнинг қаршисида шундай порлоқ келажак турардики, у ўзига бундан яхшироқ умр йўлдоши топиши мумкин эди. Фрэнкнинг синглиси Анна Сэмпл хонимни пишиқ ва маккор аёл деб ҳисоблади, бироқ бундай эмасди. Жозеф ва Эдвардга эса бу воқеа жуда қизиқ туюлаётган, бироқ улар нимани ўйлашни ҳам билишмаётганди: Сэмпл хоним жуда чиройли бўлиб, унинг пули ҳам бор эди.
