Тўққизинчи боб
МХА Криптография бўлимининг тизим хавфсизлиги бўйича техник мутахассиси Фил Чатрукян кеча унутиб қолдирган ҳужжатларини олиш учун йўл-йўлакай Криптога кириб ўтмоқчи бўлди. Бўлимга кириб, ўз иш жойи – тизим хавфсизлиги назорати лабораториясига киргач, Фил ички инстинкт билан ишлар жойида эмаслигини ҳис қилди. Трансхабарнинг ички ишлаш жараёнини акс эттириб турувчи мониторнинг олди бўм-бўш, экраннинг ўзи эса ўчириб қўйилганди.
Чатрукян овоз чиқариб чақирди:
– Ким бор?
Бироқ ҳеч қандай жавоб бўлмади. Лабораторияда тирик жондан асар ҳам йўқ эди.
Эндигина йигирма уч баҳорни қаршилаган Чатрукян Криптода иш бошлаганига узоқ муддат бўлмаган бўлса-да, қоидаларни яхши ўзлаштирганди. Бўлимда ҳамиша тизим хавфсизлиги мутахассисларидан бир киши навбатчи бўлиб қолиши зарур эди. Айниқса, шанба ва якшанба кунлари криптографларнинг деярли ҳаммаси дам олгани сабаб навбатчилик кучайтириларди.
Фил зудлик билан мониторни ёқди, кейин навбатчилар рўйхати ёзилган тахтага қараб юрди. Рўйхатни текшираркан, баланд овозда сўради:
– Бугун ким навбатчи?
Жадвалга кўра, яқинда иш бошлаган Сейденберг исмли янги ходим бугун навбатчиликда туриши керак. Чатрукян бўм-бўш лабораторияга назар ташлаб, қовоғини уйди. Жин урсин, қаерга гумдон бўлдийкин бу бола?!
Монитор ёнишини кузата туриб Филнинг хаёлига Стратмор келди. Залдан ўтаётганида Фил командор хонасининг пардалари туширилганига эътибор қилганди, бу эса шефнинг ҳануз иш жойида эканини билдирарди. Стратмор барча криптографлардан шанба куни дам олишини талаб қилса-да, ўзи бир йилда 365 кун ишлайдиганга ўхшарди.
Агар Стратмор лабораториянинг қаровсиз қолганини билса борми, Сейденберг иши билан хайрлашишига тўғри келади. Тезроқ унга қўнғироқ қилиб, нима гаплигини билишим керак, деб ўйлади Фил. Тизим хавфсизлиги бўлимида ишловчи ходимларда ёзилмаган бир қонун бор эди – оғир вазиятларда улар бир-бирларини қўллаб, ишкал чиққан тақдирда бир-бирининг айбини яширарди. Крипто бўлимидаги юқори табақа вакиллари криптографлар ҳисобланса, лаборатория ишчиларига ўрта синф сифатида қараларди. Бу икки гуруҳ ўртасида баъзан келишмовчиликлар чиқиб турарди. Мана шундай ҳолатлар сабаб техник ходимлар уюшиб ишлашга ўрганишганди.
Чатрукян қўл телефонидан Сейденбернинг рақамини терди, лекин гўшакни ҳеч ким кўтармади. Яна икки марта қайта қилган қўнғироғи жавобсиз қолгач, нима қилишни ўйлаб атрофга аланглади. Фил тўлиқ ишга тушган мониторни кўриб қотиб қолди. У қулоғидаги телефон аппаратини оҳиста пастга туширди, оғзини ланг очганча, мониторга яқинлашди. Техник мутахассис сифатида саккиз ойдан бери фаолият юритаётган йигит олдин ҳеч қачон экрандаги ҳолатга дуч келмаганди.
Ишлаш вақти: 15:17:21
«Ўн беш соат ва ўн етти дақиқа?» Филнинг нафаси ичига тушиб кетди. Бўлиши мумкин эмас!
Балки нотўғри ишга туширилгандир деган гумонда қалтироқ қўли билан экранни ўчириб, қайта ёқди. Бироқ рақамлар камаймасдан, аксинча, ортиб бораётганди.
Чатрукяннинг баданидан совуқ тер чиқиб кетди. Тизим хавфсизлик назорати ходимларига атиги биттагина мажбурият юкланганди, у ҳам бўлса Трансхабарни «тоза» сақлаш, вирус тушишига йўл қўймаслик. Машина ўн беш соатдан бери ишлаяптими, демак, унга вирус тушган. Қандайдир ифлос файл Трансхабарнинг ичига кириб олиб, дастурларда носозлик келтириб чиқаряпти.
Вазиятни таҳлил қилган йигит бир зумда лабораториянинг қаровсиз ташлаб кетилганини ҳам, экранларнинг ўчирилганини ҳам, Сейденбергга қўнғироқ қилиши зарурлигини ҳам эсдан чиқариб, ҳақиқий техник мутахассис каби вазиятни қўлга олишга киришди. Зудлик билан компьютерга ўтириб, охирги қирқ саккиз соат ичида Трансхабарга киритилган барча файллар рўйхатини текшира бошлади.
Қандай қилиб зарарланган файл машинанинг ичига кириши мумкин? Наҳотки ҳимоя фильтрлари вирусни ўтказиб юборган бўлса… Филнинг ичидан саволлар гирдоби қайнаб келарди.
Эҳтиёт чораси сифатида Трансхабарга Gauntlet номли дастур ўрнатилган бўлиб, у хавфли вируслар, зарарли файлларни аниқлаб, машина ичкарисига киритмайдиган фильтр вазифасини бажарарди. Gauntlet ўзига хавфли туюлган файлларни қабул қилмасди ва улар одатда қўлда текшириларди. Баъзи-баъзида Gauntlet зарарсиз файлларни ҳам рад этарди, улар фильтрлар олдин дуч келмаган дастурлаш тилида тузилгани бунга сабаб бўларди. Шундай ҳолларда тизим хавфсизлиги назорати ходимлари янги файл тузилган дастурни Gauntlet’даги мавжуд рўйхатга қўшгач, фильтрлар ҳеч қандай муаммосиз уни қабул қиларди.
«Фильтрлардан айланиб ўтиш йўлини топишдимикин?», – йигитнинг хаёли ҳар кўчага кириб чиқаётганди.
Компьютер вируслари касаллик тарқатувчи вируслар каби хилма-хил бўлади. Уларнинг асосий мақсади мезбон танага жойлашиб олиб, унинг ўрнини эгаллашга қаратилади.
Ҳозирги ҳолатда мезбон – Трансхабар эди.
Gauntlet қанчалик қудратли фильтр бўлмасин, эртами-кечми вируслар билан боғлиқ муаммо юз бериши муқаррар эди. Чунки МХА очкўз хўрандадек бутун дунё бўйлаб ўзгаларга тегишли рақамли хабарларни катта ўлчамда тўхтовсиз қабул қиларди. Бегона маълумотларга кўз югуртириш эса палапартиш жинсий алоқага ўхшайди; ҳимояланганмисан ёки йўқми, фарқи йўқ, қачондир ўзингга касаллик юқтириб олишинг аниқ.
Шуларни ўйлай-ўйлай Чатрукян олдидаги рўйхатни текшириб чиқди. Натижа унинг бошини баттар қотириб қўйди. Gauntlet ҳеч қандай ғайриоддий файлни ўтказиб юбормаганди, бу эса Трансхабарда вирус йўқ дегани эди.
«Жин урсин! Ҳаммаёқ тоза! Аммо нима сабабдан кодни топиш бунчалик кўп вақт оляпти?!»
Фил бўм-бўш хонада уни гўё кимдир эшитадигандек овоз чиқариб сўради.
«Стратморга бу ҳақда хабар беришим керак.
Лекин ваҳима кўтарган бўлиб қолмайманми? Олдин Трансхабарни вирусга қарши текшириб кўришим лозим. Стратмор ҳам шу ишни буюрган бўларди барибир».
Шу фикрда йигит вирус текширувчи дастурни ишга туширди. Бу дастур Трансхабарни тўлиқ кўздан кечириши учун ўн беш дақиқадан ортиқ вақт талаб қилинарди. Йигит ўзини босишга уринаркан, монитордан кўзини узмай шивирлади: «Қани болакай, тезроқ бўл! Дадажонингга ҳаммаси жойида эканлигини айтақол!»
Сиртида шундай деса-да, ич-ичидан Фил ҳаммаси жойида эмаслигини ҳис қиларди. У улкан машинанинг ичида жуда ғалати ишлар бўлаётганини сезиб турарди.
Ўнинчи боб
– Энзай Танкадо ўлди? – Сьюзан қулоқларига ишонмади. – Сиз ўлдирдингизми уни? Лекин айтдингизку…
– Унинг ўлимида бизнинг қўлимиз йўқ. Танкадо юрак хуружидан вафот этибди, – ишонтирди Стратмор. – Бугун эрталаб Comint’дан қўнғироқ бўлди. Уларнинг компьютери Севилья полицияси маҳкамасида Танкадонинг исмига дуч келган. Чуқурроқ текширувлар натижасида унинг ўлими тафсилотларини аниқлашган.
Сьюзан командорнинг сўзларига ишонқирамай гапирди:
– Юрак хуружи? Ўттиз ёшда-я?
– Ўттиз икки, – аниқлик киритди шеф. – Унда туғма юрак етишмовчилиги бўлган.
– Бу ҳақда эшитмаган эканман, – ғудранди қиз.
– МХА касаллик тарихи ҳақида мақтанадиган жой эмаслигини Танкадо яхши билган.
Сьюзан тасодифларга ишонмасди. Ҳозир ҳам йигитнинг ўлими шунчаки тасодиф эканлигини қабул қилолмаётганди. Наҳотки юрак хасталиги уни шу зайлда ҳаётдан олиб кетса? Жудаям ишонарли…
Стратмор елка қисди:
– Шундоғам қувватсиз юракка Испаниядаги иссиқ ҳаво салбий таъсир кўрсатган. Бундан ташқари, Рақамли қалъа машмашаси… уни ҳолдан тойдирган бўлса эҳтимол…
Қиз бир муддат сукутга чўмди. Юзага келтирган муаммоларига қарамай, даҳо криптографнинг оламдан ўтиши унинг қалбини ўртаб юборди. Бу криптография олами учун улкан йўқотиш эди. Стратморнинг сезилар-сезилмас қувонч аралаш овози қизнинг ҳасратини тарқатиб юборди:
– Бўлиб ўтган шунча кўнгилсизликлар ичида қалбимга умид бағишлаган нарса Танкадонинг саёҳати давомида ёлғиз экани бўлди. Унинг ҳамтовоғи ҳали шеригининг ўлимидан хабар топмагани бизнинг имкониятларимизни кўпайтиради. Испан ҳукумати вазиятни иложи борича узоқроқ сир сақлашга ваъда берди.
Стратмор гапдан тўхтаб, қизга яқинлашди, кўзларини унга қадаб, қатъият билан деди:
– Мен кўзга кўринмас шерикни иложи борича тезроқ топишим керак, акс ҳолда у Танкадонинг вафотидан хабар топиб, бутун ишни чиппакка чиқаради. Сени бугун чақиришимдан мақсад ҳам шу – ёрдамингга муҳтожман.
Сьюзан командорнинг сўнгги гапларидан чалкашиб кетди. Энзай Танкадонинг қазо қилиши МХАнинг кўпчиб турган муаммосини ҳал қилмадими? Яна нега керак кимнидир қидириб, ишни чигаллаштириш?
– Жаноб, агар ҳукумат унинг ўлими юрак хуружидан экани ҳақида баёнот берса, Танкадонинг ҳамкори унинг вафотига МХА жавобгар эмаслигини билади. Бу билан биз дордан қутулиб қоламиз-ку.
– МХА жавобгар эмас? – Стратмор аламли кулди. – МХАни шантаж қилишга журъат этган кимса бироз вақт ўтиб ўлик топилса, бунга бизни жавобгар қилишмайдими? Бошқаларни қўятур, ҳарҳолда, Танкадонинг сирли дўсти бундай ўйламаслиги аниқ, гаров ўйнашим мумкин! Нима бўлсаям, айбдор биз бўлиб қолаверамиз.
У гапиришдан тўхтаб, қиздан сўради:
– Танкадонинг ўлганини айтганимда хаёлингга келган илк фикр қандай эди?
