Қизнинг қовоғи уйилди. Сьюзан сўнгги уч йилда вақтининг асосий қисмини Трансхабарнинг иш кўрсаткичларини ошириш йўлида меҳнат қилишга сарфлаганди. Машинанинг иш тезлигини янада кўтаришга хизмат қилган дастурларнинг аксарият қисми Сьюзан томонидан яратилганди. Миллион бит келадиган калит сўзни топиш учун уч соат сарфлашнинг ўзиёқ Трансхабарнинг тасаввур қилиб бўлмас даражадаги катта тезликда ишлашини кўрсатарди.
– Яхши, – деди Стратмор. – Демак, ҳатто энг узун кодни ҳам Трансхабар уч соатда ечиб бўлган, шундайми?
Сьюзан бош ирғиб тасдиқлади:
– Шундай, жаноб.
Командор худди ичидаги гапни айтишга қўрққандек ерга тикилиб, сукут сақлади. Орадан бироз вақт ўтгач, юқорига қаради:
– Трансхабар ниманингдир устида ишлаяпти… – ва гапини тўхтатди.
– Уч соатдан ҳам кўпроқми? – қиз анграйиб қолди.
Стратмор «Ҳа» ишорасини берди.
– Янги диагностик кодми? Ёки хавфсизлик бўлими бирор код юборганмиди?
Командор бош чайқади:
– Гап ташқаридан келган файл устида кетяпти, МХАга алоқаси йўқ бу коднинг.
– Ташқи файл? Ҳазиллашяпсизми, жаноб?
– Қанийди шундай бўлса… Мен ўтган кечаси, соат тахминан ўн бир яримда Трансхабарга файлни жойладим. Машина уни ҳалигача ечолгани йўқ.
Сьюзаннинг оғзи очилиб қолди. Бир соатига бир Стратморга қараб, нималар бўлаётганини таҳлил қилишга уринди.
– Ҳанузгача калит сўзни топмадими? Ўн беш соатдан ошибдику, командор! – ишонқирамай сўзлади Сьюзан.
Стратмор эгилиб, компьютерининг экранини айлантириб, қизга кўрсатди. Қоп-қора экраннинг юзасида сариқ ҳарфлар милтиллаб турарди.
Ишлаш вақти: 15:09:33
Кутилаётган калит сўз: ________
Сьюзаннинг кўзларида ҳайрат учқунлари зоҳир бўлди. Бир сония ичида ўттиз миллион калит сўзни таҳлил қилишга мослашган Трансхабарнинг процессорлари бир соат ичида юз миллиарддан ошиқ тахминларни текшириб чиқишга қодир. Трансхабар ўн беш соатдан бери кодни ечолмаётгани калит жуда узун, камида ўн миллиард белгидан иборат эканини билдирарди. Буни ақлга сиғдириб бўлмасди.
– Бўлиши мумкин эмас! – хитоб қилди Сьюзан. – Қандайдир носозлик бордир балки. Текшириб кўрдингизми?
– Ҳеч қандай хатолик йўқ, текис ишлаяпти.
– Аммо калит сўз жуда катта бўлиши мумкин!
Стратмор бош чайқади:
– Оддий алгоритм. Менимча, қирқ тўрт бит ҳажмда.
Бу қандай содир бўлиши мумкин… Трансхабар қирқ тўрт белгидан иборат калит сўзни ечиши учун ўн дақиқа ҳам сарфламасди ҳатто.
– Қандайдир изоҳ бўлиши керак бунга!
Командор тасдиқ ишорасини қилди:
– Изоҳ бор. Лекин бу сенга ёқмайдими деб қўрқаман.
– Трансхабар бузилиб қолдими? – хавотир аралаш сўради қиз.
– Гап машинада эмас.
– Унда вирус тушдими қандайдир? – янада ваҳимага тушди Сьюзан.
– Ҳеч қандай вирус йўқ, эшитсангчи мени, Сьюзан, – Стратмор бироз асабийлашди.
Қизнинг боши ғовлаб кетди. Аппаратда носозлик бўлмаса, вирус тарқалмаган бўлса, гап нимада бўлиши мумкинлигига ақли етмаётганди.
– Сьюзан, – командор оҳиста гап бошлади. – Буни қабул қилишинг қийин бўлади, лекин бир дақиқа менга қулоқ сол. Трансхабар жавобини топишга уринаётган код биз шу вақтгача учратган кодлардан бутунлай бошқача. Олдин бунақасига дуч келмаганман. Бу кодни ечиб бўлмайди.
Флетчер унга қараб, қаҳ-қаҳ отиб кулиб юбораёзди:
– Ечиб бўлмайди? Бу нима дегани? Баъзи кодлар ҳақиқатанам узоқроқ вақт олиши мумкин, лекин эртами, кечми машина барибир бир тўхтамга келарди. Нима демоқчилигингизни англамадим, жаноб.
– Бу кодни ечиб бўлмайди, – афсус билан сўзларини такрорлади командор.
Ечиб бўлмайди? Сьюзан код таҳлили бўйича йигирма етти йиллик тажрибага эга одам оғзидан чиққан бу гапга асло ишонолмасди.
– Командор, Бергофский қонуничи?
Бергофский тамойили ҳақида Сьюзан криптограф сифатида янги иш бошлаган кезлари билганди. Бу қонунга мувофиқ агар компьютер кераклича калит сўзларни синаб кўрса, улар орасидан тўғрисини топиши исботланганди. Компьютер тўғрисини тополмаса, бунга сабаб коднинг ўта ҳимоялангани эмас, машинага ишни бажариш учун етарлича вақт берилмаганида бўларди. Бу қонун код ечишдаги «шафқатсиз ҳужум» усулининг тамал тоши эди. Айнан шу тамойил Стратморга Трансхабарни қуриш учун илҳом бағишлаганди.
Командор яна бош чайқади:
– Бу код бошқача деяпман-ку.
– Бошқача? – қизнинг кўзларида савол қотиб қолди. Ечиб бўлмас код мавжуд бўлиши математик эҳтимолдан бутунлай йироқ эди. Командор буни жуда яхши биларди.
Стратмор чаккасидаги тер томчиларини қўли билан сидириб ташлади ва тушунтиришга киришди:
– Бу кодни бизга бутунлай нотаниш энг сўнгги русумдаги шифрлаш алгоритми ёзган.
Сьюзаннинг шубҳаси янада ортди. Шифрлаш алгоритмлари шунчаки, матнни кодга айлантиришга хизмат қилувчи математик формулалар эди холос. Дастурчилар ҳар куни янги алгоритмларни яратарди. Техника дўконларидан уларнинг PGP, ZIP, IDEA каби юзлаб турини топиш мумкин эди. Трансхабар бундай алгоритмлар ёзган кодларнинг барчасини ҳеч қандай муаммосиз синдириб келган. Машина учун шифрни қайси алгоритм тузгани аҳамиятсиз эди.
– Мен тушунмаяпман, жаноб, – Сьюзан эътироз билдирди. – PGP, Люцифер, DSA – фарқи йўқ, ҳар бир алгоритм ўзи хавфсиз деб билган калитни яратади, Трансхабар эса уни топмагунича тўхтамайди.
Стратмор сабр билан жавоб қайтарди:
– Ҳақсан, Сьюзан, Трансхабар кодни ечиш учун зарур бўлган калит сўзни ҳамиша топади, ҳатто унинг ҳажми жуда узун бўлса ҳам. Агар… – муҳим гапни айтмоқчидек чуқур нафас олди.
– Нима агар? – Сьюзан командорнинг оғзини пойлади.
