Ничә урында абруеңны түккән яман.
Күкрәгең катып калган таштай яман…
Эшең күп килешмәгән аннан башкай;
Гыйбадәт дип азапланган коры гадәт –
Ахирәт файдасына ярамастай.
Аннан башка бик күп синең начар йирең,
Каберчыгар[348 - Каберчыгар – каберлек.] йокыңны ачар йирең,
«Вә-әмтаз вәл-йәүм»[349 - «Вә-әмтаз вәл-йәүм» – «бүген көн яхшы».] дигәндә кәндә[350 - Кәндә – анда.],
Бәдбәхет, бармы шунда качар йирең?
Борадәр[351 - Борадәр – иш-туган.], баштан бәла без кичергән,
Күп кайгы тарта-тарта, без исергән;
Башым хәйран, эчем вәйран[352 - Вәйран – бозык.] – диванамын,
Ни мәгънә чыгар дисез бер исәрдән?
Кимчелегем билгеле каләмемдән[353 - Каләмемдән – каләмемнән; монда: язган сүземнән.],
Җүнсезлегем билгеле кәлямемдән[354 - Кәлямемдән – сүзләремнән, әйткәннәремнән.];
Саде-һәзар гаибанә догаңыздан[355 - Саде-һәзар гаибанә догаңыздан – гаепләремә (әйткән) йөз мең догагыздан.],
Өмидвармыз олугъларның җәнабендән[356 - Җәнабендән – рәхим-шәфкатеннән, тарафыннан.].
Бар микән бу дөньяда миндәй яман?
Һичбер эшем бармады алга табан;
Моң булып кырык биштән яшем үтте,
Бер эшем төзелгән юк әле һаман.
Эчемдә юк яшереп саклаганым,
Яманлыкта үземә тиң тапмаганым,
Үземне эт, дуңгызга хисаб итсәм –
Үземне ул вакытта мактаганым.
Мәгъзурмен[357 - Мәгъзурмен – гозерле мин, ялваручымын.] – инсаф кылып карасаңыз,
Без байгыш – биекләрдән аласамыз[358 - Аласамыз – ерактабыз.];
Кечрәйтсәңез, кечрәергә мин яраймын –
Үзеңез зураерга ярасаңыз!
«Бирелдем мин яшьлегемдә угрылыкка…»
Бирелдем мин яшьлегемдә угрылыкка,
Бу очратты мине бик зур ким-хурлыкка…
Нәтиҗәдә Акмулла дип исем алдым –
Бу исем бүләк булмыш тугрылыкка.
«Акмулланың сүзе шул – кылсаң нәзар…»
Акмулланың сүзе шул – кылсаң нәзар[359 - Кылсаң нәзар – күз ташласаң, укысаң.],
Тереләй үлгәнгә исәпбез бер мәзар[360 - Мәзар – каберлектә.].
Дуслар җыелып мәҗлес хушлаганда –
Атымыз әл дә булса кызма базар[361 - Атымыз әл дә булса кызма базар – исемебез һаман да базарны кыздыра, ягъни телдән төшми.].
Бер лаек урынга туры килмәй,
Казакъта тинтерәп йөр азар-мазар[362 - Азар-мазар – арлы-бирле, зарлы булып.].
Һәрнәрсәгә моң булып гомрем үтте,
Моннан болай тәкъдирдә калай[363 - Калай – ничек, ни рәвешле.] язар?..
«Карасаң, Акмулланың «Диван»ы бу…»
Карасаң, Акмулланың «Диван»ы[364 - «Диван»ы – «шигъри әсәрләр тупланмасы».] бу,
Диванда – шуллагәнгә[365 - Шуллагәнгә – чүгәләгән кешегә (су эчәргә килүчегә).] ширбәтле су.
Бәетенең[366 - Бәетенең – монда: шигыренең, шигырь юлларының.] бере – көлер, бере – сүгәр,
Туры сүз берәүгә – им, берәүгә – «у»[367 - «У» – «у-у!» (ымлык).]!
Тәзкирә[368 - Тәзкирә – истәлек.] буламы дип язган булдык,
Хата булса, Гаффар сез[369 - Гаффар сез – Үзегез кичерүче.] – йа Аллаһу!
Күңел дәрте кузгалып тышка чыкты –
Тулган соң чыдатбады эчтәге бу[370 - Чыдатбады эчтәге бу – эчтәге кайнар пар чыдатмады.].
«Бәгъдәс-сәлам, Нургали мулла, сезгә…»
Бәгъдәс-сәлам[371 - Бәгъдәс-сәлам – күп сәламнәр.], Нургали мулла[372 - Нургали мулла – Нургали Хәсән улы әл-Мирзави әл-Казани (1852–1919), мулла, Буа ягыннан; Ш. Мәрҗанинең эшчәнлеген тәнкыйтьләп чыккан укымышлы.], сезгә,
Ходаем инсаф бирсен күңлеңезгә;
Бозау уылып[373 - Уылып – буылып, сикереп.] уйнакласа, утка басар, –
Тик ятмасаң, төштең инде безнең күзгә.
Сез дә бер йөгрексенгән төлке икәнсез,
Без йөреп төштек инде сезнең эзгә;
Бер дә нәүбәт килде инде бу көн безгә,
Безгә йитәр кеше юк дип өмет өзмә.
Синең дә бер әрвахың күтәрелсен,
Җәелсен хасиятең бераз «йөз»гә[374 - Җәелсен хасиятең бераз «йөз»гә – «кемлегең халыкка таралсын» мәгънәсендә.];
Хәрарәттән мәхмүм булып[375 - Хәрарәттән мәхмүм булып – эсседән бизгәк тотып.] эчең көйсә,
Сусыныңны кандырыр[376 - Сусыныңны кандырыр – сусавыңны басар.] безнең сөзмә.
Мөхаккыйк[377 - Мөхаккыйк – хакыйкать иясе, хакыйкать ялчысы.] Мәрҗанигә аузын ачкан,
Еландай зәһрен[378 - Зәһрен – агуын.] сачкан мулла сезмә?..
Муйныңны айямын, борадәрем, –
Котырсаң да Уралдай тауны сөзмә!
Һәр шәйне мәүзыйгына[379 - Һәр шәйне мәүзыйгына – һәрнәрсәне үз урынына.] куймак кирәк,
Мөрәвәрне[380 - Мөрәвәрне – энҗе-мәрҗәнне; муенсаны.] мунчак берлә бергә тезмә!
Мулла дигән кари була – беләсезме?
Тәсаувыф[381 - Тәсаувыф – дин юлы; суфилык.] китапларын күрәсезме?
Башкортның наград алган кантонындай
