− Қўланса айбловларинг билан каминани ҳақорат этма! Сенга такрор айтаман: камина – подшоҳзода эрур.
Гурсиллаган товуш эшитилди – Жон Кентининг залворли қўли баланд кўтарилиб шаҳзоданинг елкасига тушди. Агар Томнинг онаси уни тутиб қолмаганида болакай ерга гумбирлаб йиқилган бўларди; мазлума аёл уни ўз бағрига маҳкам босиб муҳофаза қилганича, бетиним тушаётган мушт ва тепкиларга ўз танасини тутиб берди. Қўрқиб кетган қизлар ўзларини кунжакка уришди, ғазабдан бутун вужуди ёниб турган кампир эса ўғлига кўмакка шошилди. Шаҳзода шу пайтда Кенти хонимнинг қучоғидан отилиб чиқиб, қичқириб қолди:
− Сиз мен туфайли жабр кўрмаслигингиз даркор, хонимойим! Манави чўчқалар ёлғиз ўзимни хўрлайқолишсин.
Бу сўзларни эшитган “чўчқа”лар қайтадан шу қадар қутуриб кетишдики, қўққисдан шаҳзодага ташланиб, ўласи қилиб калтаклашди. Болага ачинган қизларни ва онани ҳам ҳар эҳтимолга қарши ўбдан савалаб қўйишди.
− Энди эса, − амирона буйруқ берди Кенти, − ҳаммангиз ухланг! Бу томошадан ўзим ҳам зерикиб кетдим.
Мойчироқлар ўчирилиб, бутун оила уйқига кетди. Жон билан кампир хурракларини бошлагач, қизлар шаҳзода ётган жойга эмаклаб келишди ва уни совуқдан асраб, меҳрибонлик билан устига похол ва увадаларни ёпиб қўйишди. Кейин она ҳам шу тарафга ўрмалади ва боланинг сочларини силаган кўйи тушунарсиз алланималарни унинг қулоғига шивирлаганича, ачиниб йиғлаб, овутиб ўтирди. У “ўғли”га олиб қўйган озгина егуликни унинг оғзига тутди, аммо жони оғриб турган боланинг ҳозир иштаҳаси йўқ эди. Ҳар ҳолда қаттиқ, қоп-қора куйинди нон бўлаги уни ўзига жалб эта олмади.
Шаҳзода муштипар аёлнинг ҳамдардлиги ва мардона ҳимоясидан таъсирланди ва нафис ибораларда миннатдорлик изҳор этгач, унга энди ухлашни ва ўз қайғусини унутишни маслаҳат берди. Ва яна “қирол отаси унинг садоқати ва меҳрибонлигини мукофотсиз қолдирмаслиги”ни ҳам қўшиб қўйди. Ўғлининг бу янги телбавор “тутқаноғи” бечора онанинг юрагини қайтадан бурдалади; аёл уни қайта-қайта бағрига боса-боса ниҳоят кўз ёшларини оқизган кўйи ўз ўрнига томон кетди.
У барча бўлиб ўтган воқеаларни ўйлаб йиғлаб ётар экан, хаёлини бир фикр эгаллаб ола бошлади: бу болада қандайдир сезилмас, пинхоний бир нимадир борки, Том Кентида – у ақли расо бўладими ёхуд телбами, ушбу хислат мутлақо йўқ эди. Аёл айнан нима ўзида бундоқ шубҳа-гумон уйғотганини айтиб бера олмасди, аммо оналик туйғуси бу болакай унга бегона эканини ботинан билдириб турарди. Ростдан ҳам у ўзининг ўғли бўлмаса-чи? О, йўқ, бу бемаънилик! Она ўзидаги гумону қайғуларга қарамасдан, шу фикри учун хижолат бўлиб, бир жилмайиб қўйди. Лекин ўша фикр шуурини тарк этмаётганини тез орада фаҳмлаб етди. Бу хаёл уни таъқиб этиб юрар, уят ва номус ўтида ёндирар, азоблаб қийнар эди. Аёл бу фикрни ўз онгидан қувиб чиқаришга қодир эмасди. Ниҳоят у болани жиддий синовдан ўтказиб, унинг ўз ўғли ёки бегона эканини аниқламагунича узлуксиз ва азобли шубҳа-гумонлардан холи бўлолмаслигини тушунди. Ҳақиқатан ҳам барча ташвишлардан қутулишнинг ягона йўли айнан шу чора эди. Аёл энди қандай синовга қўл ургани маъқул эканини ўйлай бошлади; у ақлан қай бир йўсинни танламасин, ўзи ўйлаб топган синовларнинг бирортаси ҳам мутлақо тўғри ва мутлақо ишончли бўлиб туюлмасди. Қўлланадиган тадбир ишончли эмасми, демак яроқли ҳам эмас. Чамаси, у бекорчи нарсаларга бошини оғритяпти, яхшиси бу бу ғалвадан бош тортиб қўяқолади. Лекин айнан шу ачинарли хулосага келган лаҳзада боланинг енгил ва бир текис нафас олаётгани қулоғига кирди: унинг уйқуга кетганига шубҳа йўқ. Аёл боланинг сокин нафас олишига қулоқ тутиб ётди. Уйқудаги бола бир пайт паст овозда қичқириб юборди – одам фақат қўрқинчли туш кўрсагина додлаб қолиши мумкин. Мана шу тасодиф онанинг миясига барча режаларидан жўялироқ бир синов тадбирини жойлаб қўйди. У телбавор шошқалоқлик билан, аммо шовқин кўтармасдан шаъмни ёқар экан, тинмай минғирларди: “Агар у бақириб қолган пайтида кўриб улгурсам эди, ҳақиқатни дарровгина билиб олган бўлардим. У гўдак чоғидан бери – яъни кўз олдида оловкукун портлаган кундан бошлаб, кўзларини кафтининг ички томони билан эмас, балки ташқи томони билан ёпиб олиши одатга айланиб қолган. Ундан бошқа ҳеч ким юз-кўзини кафтининг ташқи томони билан ҳимояламайди. Том ухлаган пайтда ёки чуқур хаёлга толган маҳали қўққисдан чўчитиб юборилса, айнан мана шу ҳаракатини такрорлайди. Мен бунга юзлаб марта гувоҳ бўлганман; у доим шу тарзда, бир хил ҳаракатни амалга оширади. Энди мен уни таниб оламан, ҳақиқатни мана шу усулда аниқлайман!”
Аёл қўлида шаъм тутиб, унинг алангасини кафти билан тўсиб, ухлаётган болага асталик билан яқинлашди ва секингина унинг бошида энгашди. Ҳаяжонининг зўридан аранг нафас олиб, тезликда шаъмни боланинг кўзларига яқинлаштирди ва шу заҳотиёқ алангани тўсиб турган қўлини тортиб олиб, бармоқларини унинг қулоқлари ёнида қарс-қарс қилиб қаттиқ шақиллатди. Уйқудаги болакай чўчиб, кўзларини кенг очди, атрофга гарангсиб алаҳсираган кўйи тикилиб қаради, лекин бошқа ҳеч қанақа ўзига хос ҳаракатлар қилгани йўқ.
Шўрлик она ҳайрат ва қайғудан эс-ҳушини йўқотай деди, лекин ўз ташвишини яширишга уринган кўйи болани эркалаб тинчлантирди, ва у яна уйқига кетди. Кейин аёл ўз синов тадбирининг қўрқинчли оқибати ҳақида қайғули ўй-хаёлларга ботганича, боладан узоқлашди. У Том ўзининг телбалиги таъсирида одатий хатти-ҳаракатларини унутиб қўйганига ўзини ишонтирмоқчи бўларди-ю, аммо ҳеч бунинг уддасидан чиқа олмасди.
“Йўқ, − ўйлади у. – Боланинг ақли ноқис бўлиб қолгани билан қўллари ақлдан озиб қолмайди-ку?! Қўл деган нарса қисқа вақт ичида ўз кўникмаларидан айрилиши мумкин эмас. Оҳ, шу кун мен учун қанчалар ҳам оғир келди-я!”
Энди унинг юрагидаги саркаш шубҳалари худди шундоқ қайсар умид билан ўрин алмашди. Аёл аниқ-тиниқ билиб олган ҳақиқатига бўйин эгмоқликка ҳеч ўзини мажбурлай олмади. “Яна бир марта уриниб кўриш керак. Бу сафарги муваффақиятсизлик – шунчаки тасодиф”. Она шу туннинг ўзидаёқ орадан муайян бир муддатни ўрказиб, иккинчи марта ва кейин учинчи маротаба болани уйқисида қўққисдан чўчитиб кўрди. Лекин шаҳзода барибир талмовсираган ҳолатида ҳам қўли билан ҳеч қандай ҳаракатни амалга оширгани йўқ. Аёл қайғу-аламга ботиб, ўрнигача зўрға етиб олди ва силласи қуриган ҳолида аранг ухлай олди.
“Лекин барибир мен боламдан воз кеча олмиайман! Йўқ, хоҳламайман. Бунга иложим ҳам, истагим ҳам йўқ. Бу бола менинг ўғлим эмаслиги ҳақидаги фикрга йўл қўя олмайман”
Она шўрлик шаҳзодани ортиқ безовта қилмай қўйгач, боланинг қайғу-аламлари озгина бўлса ҳам тарқаб, чарчоқнинг зўри барча аҳволу руҳиятлардан устунлик қилди ва киприклари қаттиқ ва сокин уйқу учун маҳкам ёпилди. Соатлар ўтиб борар, у эса худди жонсиздай қимир этмай ухлаб ётарди. Тўрт ёки беш соат вақт шундай осудаликда ўтди. Кейин шаҳзоданинг карахтлиги тарқаб, уёқ-буёққа типирчилади ва уйқи орасида минғирлаб қўйди:
− Уилям афанди!
Бирор дақиқа вақт ўтгач яна:
− Уилям афанди!
Сўнг яна:
− Уилям Герберт афанди, ҳузуримга кел, қандай ғалати туш кўрганимни бир тинглагин-а… Бунақа тушни умримда ҳали кўрган эмасдим! Уилям афанди, эшитяпсанми? Гўёки мени бир гадовачча билан алмаштириб қўйишганмиш, мен чувриндига айланиб қолибман ва… Эй, бу ёққа! Соқчилар! Уилям афанди! Бу қандай тартибсизлик? Ётоқхонам остонасида навбатчи мулозим ҳам йўқми? Ҳали мендан кўрасизлар! Адабларингни бериб қўяман!…
− Сенга нима бўлди? – шивирлади шу пайт қандайдир нотаниш овоз. – Кимни ҳузурингга чорлаяпсан?
− Уилям Герберт афандини. Сен ўзинг кимсан?
− Менми? Опанг Нэн бўлмасдан яна ким ҳам бўлишим мумкин? Вой ўлай! Том, қара, бутунлай ёдимдан чиқиб кетибди! Сен ахир телба бўлиб қолгансан-ку! Бечора укагинам! Сенинг ақлдан озганингни кўрганимдан кўра уйғонмай қўяқолганим минг марта афзал эди. Лекин илтимос, тилингни тийиб юргин, акс ҳолда ҳаммамизни ўласи қилиб савалашади!
Шаҳзода ҳайрат ичида ердан даст кўтарилмоқчи бўлди-ю, лекин кечаги дўппослашларнинг қаттиқ оғриғи ўзини кўрсатгач, инграганича яна ифлос похолга ўзини ташлади.
− Афсус! Демак, булар ҳаммаси тушим эмас экан-да! – хитоб қилди у.
Қаттиқ уйқига кетган пайтида унут бўлган барча азобу кўргиликлари яна унинг шуурига қайтди: у энди ҳукмдорнинг суюкли ўғли эмаслигини, халойиқ ўзига ҳавас билан боқмаслигини; фақат ёввойи ҳайвонларгагина муносиб бўлган ифлос кулбада яшаётган, ўғри ва гадоларнинг жамоатида кун кўриб юргувчи қашшоқ, жулдур, келгинди банди эканини эслади.
Шу қайғули хаёлларга чўмган кўйи у яқин атрофда, қўшни уйлардан бирида кўтарилган шовқин-суронни тез англаб ололмади. Бир оздан сўнг уй эшиги қаттиқ тақиллади. Жон Кентининг хурраги тўхтаб, уйқисираган овози эшитилди:
− Эшигимни тарақлатаётган аблаҳ ким? Сенга нима керак?
У тарафдаги овоз жавоб қилди:
− Сен сўйил билан кимнинг суробини тўғри қилиб қўйганингни биласанми?
− Билмайманам, билишниям истамайман.
− Ҳозир кимлигини айтганимдан кейин бошқача сайраб қоласан. Агар бўйнинг сиртмоққа тиқилишини хоҳламасанг, бу ердан туёғингни шиқиллатиб қол! Агар улгуролсанг албатта. Ўша одам жон таслим қиляпти. У бизнинг роҳибимиз – ҳазрат Эндрю экан.
− Тангрим, ўзинг асра! – қўрққанидан бўкириб юборди Кенти. У бутун оиласини уйғотди ва овози хириллаб буйруқ берди: − Ҳамманг тез ўрнингдан туриб, тирақайлаб қочларинг! Ким шу ерда қолса, жонидан айрилади!
Орадан беш дақиқа ҳам ўтмасдан Кенти оиласи ўз ҳаётини асраб қолиш учун тор кўчада шаталоқ отиб борарди. Жон Кенти шаҳзодани қўлидан ушлаб олганича, қоронғи тор йўлкадан судраб бораркан, тинмай бир гапни шивирлаб, боланинг қулоғига қуйиб кетмоқда:
− Ёдингда бўлсин, эси паст тентак, исм-шарифимизни ҳеч қаерда оғзингга ола кўрма. Миршаб кўппакларни чалғитиш учун мен ўзимга янги насл-насаб тўқиб оламан. Айтиб қўяй – тилгиначангни тийиб юр!
Кейин бошқаларга ириллади:
− Агар бир-биримизни йўқотиб қўйсак, ҳар биттанг Лондон кўпригига югурларинг. Энг чеккадаги мовутфурушнинг дўконига етиб боргач, ўша ерда бир-бирингни кутинглар. Кейин ҳаммамиз Саутворкка жўнаймиз.
Айни шу пайтда Кенти оиласи кутилмаганда қоронғиликдан чароғон ёруғликка чиқиб қолди ва Темзага уланиб кетган майдонга, оломон энг зич тўпланган жойга кириб келди. Омма куйлаган, рақс тушган, қийқирган; дарёнинг пастига ва юқорисига қараб чўзилган соҳилбўйи худди гулханлардан тортилган ҳошияга ўхшайди. Лондон кўприги кўзни қамаштирар даражада нурли ёритилган, Саутворк кўприги ҳам худди шундай кўринишда. Бутун Темза машъалаю шаъмларнинг ёлқинидан ярқирайди. Ҳар дақиқада кўкка интилган мушаклар қарсиллаб ёрилиб турибди, ва осмондан чақноқ учқунлар тўкилиб, туннинг зулматини кундузги ёруғликка айлантириб юбормоқда. Қаерга қараманг, кишилар сайр қилмоқдалар, кайф-сафо авжида, гўё бутун Лондон кўчаларга ёпирилиб чиққандай.
Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
