– Ўкинма қизим. Энди ўкинишингга ўрин қолмади. Биринчи гал… Мен уни ҳам, сени ҳам кечиргандим, гарчи юзимга қаттиқ оёқ қўйиб кетган бўлсаларинг-да… Очиғи, сени, сенинг шаънингни ўйлагандим. Жоним-жигаримдан бўлган фарзандимсан ахир. Энди сен уни… унут, қизим. У билан энди яшаб бўлмайди. Мабодо, у ер-бу ердан телефон қилиб, яна бошингни айлантирадиган бўлса, қутқусига учма. Энг муҳими, ана тўйинг ўтди. Эл олдида юзинг ёруғ. Бир-икки ойдан сўнг сўраганларга: “Феълимиз тўғри келмади, ажрашиб кетдик”, деб қўя қоласан. Пешонангда бор экан-да шу кўргилик. Нима ҳам қилардик. Ўқинма, ҳали ёшсан, келажагинг, бахтинг олдинда…
Миртожи бу гапларни айтиб, чуқур “уҳ” тортди.
– Бўйида… бўлган экан, – деди хотини қўрқиб-қалтираб. Чамаси у Миртожи бу гапни эшитиб, ғазабдан сапчиб тушади, деб ўйлади. Миртожи ғазабланмади. Хотинининг гапидаги ишорани тушуниб, уни ўйлантираётган саволга жавоб берди.
– Бўйида бўлса… ой-куни яқинлашаверсин-чи, пойтахтга юбораман. Ўша ерда бир-икки ой дам олиб, энг яхши туғруқхонада туғади.
Хотини ҳам, қизи ҳам тинчланиб, Миртожига миннатдорчилик билан мўлтираб қарашди. Шу лаҳзада Миртожи: “Тўтиё ва унинг қизи ҳақидаги гапни айтиш мавриди келмадими”, деб ўйлади. Айтгиси келди. Айтмади. “Ҳали ўзини кўрмай, номини билмай, қандай айтаман. Индин тўйга бориб келай-чи, кейин бир гап бўлар”.
Сўнгра у ётоқхона орқали кириладиган алоҳида хосхонасига ўтди. Бу хонага улкан сейфларга қўйиладиган қалин мустаҳкам темир эшик ўрнатилган бўлиб, эшикни кийим илгич шифонер беркитиб туради. Шифонер эшиги очилгач, деворда билинар-билинмас эшик кўринади. Бу эшикни очиш учун махсус кодли қулфнинг тегишли рақамларини териш керак. Рақамларни эса фақат Миртожининг ўзи билади.
Хонага бир стол, икки стул, бир каравот ва катта сейф қўйилган. Сейфнинг қулфлари бир нечта рақамли – кодли икки қулфдан ташқари, кичкина тирқишли қўшимча яна бир қулф бўлиб, унинг калитини Миртожи туну кун ёнида олиб юради. Ўзича бу калитга “ядро чамадончасининг калити” деган ваҳимали ном ҳам қўйиб олган.
Миртожи сейфни шошмасдан очди. Сейфнинг пастки учта қаторида қоғоз пуллар, муҳим ҳужжатлар. Энг юқорисидаги алоҳида бўлмада бриллиант ва жавоҳирлар, олтин буюмлар сақланади. Ўша бўлмани очиб, битта бриллиант кўзли узук, битта бўйинга тақадиган зеби гардон, битта олтин сирға ва битта олтин соат олди. Ҳаммасини бир кўримсизгина қоғозга ўраб, чўнтагига солди. Кейин яна битта қимматбаҳо мунчоқни олиб, алоҳида қоғозга ўради. Сўнгра сейфни, ички хона эшигини беркитиб, ташқарига чиқди.
Қўшоқбой ҳафсаласи пир бўлиб қайтиб келди.
– Камчилигиниям айтмади, пулниям олмади. “Ўзи биз сизларнинг олдингизда гуноҳкормиз. Кечирсаларингиз, ўғлимнинг бир қошиқ қонидан ўтсаларингиз, шунинг ўзи катта тўёна”, деди.
– Аҳа, демак… ўғлини кечиришимизни сўрабди-да…
– Лекин тўйга айтди. Мана, таклифнома ҳам берди. “Келсаларингиз бошимиз осмонга етади”, деди.
Миртожибой таклифномани қўлига олди. “Сизни фарзандларимиз Баҳодиржон ва Мунисхонларнинг никоҳ кечасига таклиф этамиз”. Демак, қизининг исми – Мунис. Яхши. Ҳарқалай тўйга айтибди-ку…
– Тўйга бормоқчимисиз, – деб сўради Қўшоқбой. У Тўтиё ва Миртожининг аввалдан таниш бўлганлигини ҳалиям англаб етмаганди. Шу боис бу саволни анчайин ҳайрат ва норозилик оҳангида берди.
– Ҳа, борамиз. Ҳар қалай… қудачилик. Йигитларга айт, индин биз боришимизга бир семиз қўй, битта яхши, қимматбаҳо гилам тайёрлашсин. Сўнгра… яна бир гап. Тунов кунги йигитни топ. Ишини тугатган бўлса, олиб келасан. Унга… махфий бир топшириқ бор.
– Қачон олиб келай?
– Тўйга бориб келганимдан сўнг гаплашаман.
– Хўп бўлади!
* * *
Тўй тоғлар қўйнидаги сўлим ва хушҳаво Нуқракент қишлоғида экан. Ёз охирлагани боис оқшомлари салқин. Сердарахт боғ қўйнида бўлаётган тўй давраси у қадар катта бўлмаса-да, дастурхон тўкин. Чироқлар чароғон. Шўх мусиқа янграб турибди. Тўтиё Баҳодирнинг отаси ва онаси ёнида туриб, меҳмонларни кутиб олмоқда. Нозимнинг тўйидан бери тушкун юрган руҳияти бугун сал бўлса-да, кўтарилган. Ҳар ҳолда қизи Мунис бироз ўтириб қолган бўлса ҳам, ўрнини топяпти. Шунисига шод. Нозим йигит-ку, ҳали хатосини тузатиб, ҳаётда йўлини топиб кетар. Аслида… Тўтиё икки тўйни кетма-кет ўтқазиб, тўлатўкис бахтли бўлмоқчи эди. Начора, ҳамиша ҳам айтганинг амалга ошавермас экан. Нозим болалик қилди. Янглишди. Тўтиё тўй куни Миртожини кўрганидан сўнг Нозим қилиб юрган ишлар сабабини тушунди. Бир лаҳза, атиги бир лаҳза хаёлидан: “Болам менинг аламимни олибди-да”, деган қониқишми, маъқуллашми, ғурурликми, хуллас, шунга ўхшаш бир туйғу кечди. Кейин қўрқиб кетди. Миртожи Нозимдан энди қаттиқ ўч олади, деган таҳлика юрагига чанг солди. Ўша куни Миртожидан кўрган барча жафою аламларини унутиб, унга ялинди.
– Ўртамиздаги бола ҳурмати… ўғлимга раҳм қилинг. Ёш, ғўр, нима иш қилаётганини тушунмаган, у қайтиб келади. Келиб сиздан кечирим сўрайди, – деди.
Миртожи иккиланиб қолди. Демак… Тўтиёнинг қизи ундан. Тўтиё бугун очиқ айтди. Ёки… Нозимни аясин деб, атайин шундай дедими? Йўғ-е, бунақаси бўлмайди.
– Сен… Сиз ҳам мени кечирасизми шунда, – деб сўради қўполроқ оҳангда. Миртожининг ҳозирги ҳолатида ундан бошқача оҳанг кутишнинг иложи ҳам йўқ эди.
– Мен сизни… кечирганман. Ўртамиздаги муносабатни Нозимга айтмаганман. Бундан анча йиллар олдин тасодифан билиб қолган. Раҳматли эрим… жаҳл устида гапириб юборганди… Ёш-да… Бўлмаса мен унга “ўчакишиб юрма” деб кўп тайинлагандим.
– Майли, бўлар иш бўлибди, – деди Миртожи. – Ҳозир буларни муҳокама қилиб ўтиришга вақт йўқ.
– Қизим… сизники эканини Нозимдан бошқа ҳеч ким билмайди. Қизимнинг ўзиям.
Бу гаплар Миртожининг қулоғига кирмади. Унинг хаёли шу тобда қандай қилиб тўйни бузмасдан ниҳоясига етказишга қаратилганди.
– Нозимнинг… йўқлигини тўй ўтгунча ҳеч ким билмасин, – деди бир муддатлик сукутдан сўнг қўрс оҳангда. Тўтиё бундан хафа бўлгани йўқ. Нозимнинг ўрнига бошқа бир йигитни олиб келиб, ўтқазиб қўйганидан ҳам хафа бўлмади. Тўй иштирокчилари ўз табрик сўзларида: “Нозимжон ва Лайлохонларга бахт тилаймиз” дейишда давом этганларини кўргач, деярли тинчланди. “Миртожи билан гаплашаман… Ўзим Россияга бориб, Нозимни топиб келиб, ундан кечирим сўраттираман. У Лайло билан яшайди, дейман”, – дея режалаштирди. Тўй тугагач, Миртожига шу сўзларни айтди. Аммо Миртожи қулоқ солмади. Ҳатто хайрлашмади ҳам. Мана энди… Ўтган куни одамини юбориб, тўйларингда қатнашаман депти. Ҳатто пул бермоқчи бўлди. Демак, иш ярашишга қараб боряпти. Худога шукр…
Миртожи тўйга иккита “Мерседес”да Қўшоқбой, яна икки навкари билан бирга келди. Навкарлардан бири қўйни етаклаб, иккинчиси гиламни кўтариб киришди. Тўй аҳли бу олиймақом меҳмонларга алланечук ҳайрат билан қаради. Тўтиё мажбуранми ё астойдилми, ҳар қалай оғзи қулоғига етиб жилмайди, қўлини кўксига қўйиб: “Хуш келибсизлар”, деди.
Миртожибой Тўтиёнинг кўксига босилган оппоқ қўллари, чиройли бўйнига боқиб, бундан чорак аср илгариги Тўтиёни кўргандек бўлди. Чўнтагидаги алоҳида қоғозга ўралган марварид мунчоқни ўнг қўлида қисимлаб, унга яқин борди.
– Тўйлар муборак! – деди, сўнгра кўришаётгандек бўлиб қўл узатди. Тўтиё ҳам қўл чўзишга мажбур бўлди. Шу пайт Миртожибой мунчоқни унинг кафтига қистириб юборди. Тўтиё паст овозда:
– Вой, нима кераги бор, ҳожати йўқ, – дея олди, холос. Қудалари “Тўёнага пул берди”, деб ўйлашди. Улар аввалги тўйга боришмаган. Нозимнинг қочиб кетганини ҳам эшитмагандилар. Шу боис меҳмонлар ичкари киришгач, Баҳодирнинг онаси Тўтиёга:
– Қудаларингиз жудаям бадавлат, басавлат одамлар экан, – деб қўйди. Тўтиё индамади. У кафтини ёндираётган мунчоқни нима қилишни билмай, саросимада эди.
Тўй бошлангач, Миртожибой ўрнидан туриб, келин-куёв томон юрди. Яқин келиб келинга разм солди. “Ўзимнинг қизим, ўзимга ўхшаб турибди”, деб ўйлади кўнгли хотиржам бўлиб. Келин-куёв уни кўриб, ўринларидан туришди. Миртожибой уларни қутлади. Кейин келиннинг ёнида ўтирган дугонасини турғазиб, Мунисга жуда яқин борди. Куёв ҳайрон бўлиб қараб турарди. Миртожибой чўнтагидан совғаларни олди. Келиннинг қўлини қисиб, табриклаш асносида кафтига қистирди. Кейин фақат ўзига эшиттириб паст овозда:
– Манови совғаларни ол, қизим. Мени кечир, она қизим. Бахтли бўл!
Мунис ҳайрон. Хурсанд бўлишниям, ўкинишниям, совғаларни олишниям-олмасликниям билмай иккиланди. Узоқдан қараб турган онасига нигоҳ ташлади. Онаси хотиржам эди. Бошини чайқамади. Демак, ол демоқчи.
Мунис бу одамнинг ўз отаси эканини билди. Гарчанд унга онаси бу ҳақда ҳеч қачон гапирмаган бўлса-да. Ўгай отаси ҳам. Фақат Нозим бир гал қаттиқ уришиб қолганларида: “Сен менга ўгайлик қиляпсан, отанг бошқа бўлгани учун”, деб юборган. Мунис йиғлабсиқтаб: “Айт, менинг отам ким, бу ҳақда нималарни биласан”, деб сўраган. Нозим айтмаган. Чунки ўша пайтлар у ҳам билмаган. Ўгай отаси ўлганидан сўнг Мунис Нозимдан яна сўради. Нозим айтмади. “Аввал излаб топай, кейин айтаман”, деди. Мана энди… Нозим қандай қилиб топганини, қанақа нодонлик билан қасос олганини Мунис билади. Мана отаси. Кўринишидан ёмон одамга ўхшамайди. Акс ҳолда Нозим қилиб кетган ишдан сўнг келмаслиги ҳам мумкин эди-ку… Майли, нима бўлса ҳам келибди. Қимматбаҳо совғалар олиб келибди…
– Раҳмат, – деди Мунис ва Миртожибой узоқлашган заҳоти ҳиқиллаб йиғлаб юборди. Баҳодир уни юпатди. У ҳам масаланинг моҳиятини тушунгандек кўринди.
– Қуда бобо мард инсон экан. Шунча гапдан кейин келиб табриклаб кетиши – ҳақиқий одамгарчилик.
Мунис билдики, Баҳодир бу одам унинг ҳақиқий отаси эканини билмайди. Совғаларни ҳам сезмаган. Хўш, нима қилиши керак? Ҳаммасини ҳозир ошкор этиш керакми? Баҳодир ҳам, қишлоқдаги барча одамлар ҳам Мунис билан Нозим бир отадан деб билишади-ку. Шу сирни ҳозир очиш шартми? Мунис яна жовдираб, онаси томонга қаради. Онаси қизига савол назари билан боқди. Мунис имлади. Онаси унга қараб юрди. Яқинлашди. Ёнбошидан ўтиб, ёнига келди.
– Ҳа қизим, нима дейсан?
– Манавиларни… олиб қўйинг… у киши бериб кетди, – деди Мунис ўроғлик қоғозни киши билмас узатиб. Онаси қоғозни очди. Аёл эмасми, ҳайрат ва ҳавасдан кўзи чақнади. Тақинчоқлар одамнинг ақлини шоширадиган даражада чиройли ҳамда қимматбаҳо эди. Тўтиёнинг юраги юмшади. Кўзида ёш йилтиллади. Қизиқ иш тутди.
– Менга қара қизим, – деди у Мунисга. – Буларни тақиб ол. Қўлда юриб… йўқолиб қолмасин тағин. Мана қара, қанақа чиройли экан…
Мунис тақинчоқларга дастлаб хушламайроқ назар ташлади. Аммо кўздан кечиргач, ҳайратдан ўзини тутолмади.
– Ўша одам… чиндан ҳам…
– Бу ҳақда кейин гаплашамиз, қизим. Ҳозир тақинчоқларни тақиб ол. Қани кел-чи, ўзим тақиб қўяй…
Бир зумда қимматбаҳо тақинчоқлар Муниснинг бўйни, қулоғи ва қўлларидан жой олди. Баҳодир чамаси: “Буларни Муниснинг онаси олиб келиб тақди”, деб ўйлади. Аммо нега ҳозир, деб ҳайрон қолди. Сўнгра: “Ўзи расм-русуми шунақа бўлса керак-да”, деган фикрда эътибор қилмай қўя қолди. Тўй авжига чиқди.
Миртожи ўрнидан қўзғалганини кўрган Тўтиё уни кузатиш учун яқин келди.
– Хайр, бахтли бўлишсин, – деди Миртожи.
– Раҳмат, – деди Тўтиё. – Фақат… сиздан бир илтимос. Мунис ҳақида… ҳозирча ҳеч кимга айтмай турсангиз… Куёвимиз нотўғри тушуниб юрадими…
