– Ən çoxu, bir ay sonra sən öz cəvahiratını geri alacaqsan…
– Gözlərim ağlayır…
– Oktyabrın əvvəlində səni Varşavaya aparacağam və düşünürəm, orda qışı keçirə biləcəksən…
– Yalnız sağlamlığı bərpa etməkdən ötrü, – pani Matilda sakitcə belə dedi.
– Eyni zamanda bir qədər əylənmək üçün, – deyə əri təbəssümlə qeyd etdi. –Teatr, konsertlər və hətta rəqsli axşamlar sənə ziyan gətirməyəcək.
– Əlbəttə, şkafda çürümüş Nuh daşqınınaqədərki paltarlarımda rəqs edəcəyəm!
– Yox, yox!.. Nə qədər ürəyin istəsə, o qədər də yeni geyimlər alarsan…
Pani Matilda başını sinəsinə endirdi və bir dəqiqəlik fikirləşmədən sonra dedi:
– Boyunbağını yeşikdən özün götür. Ilahi! Indi ona baxsam, dərddən ölərəm.
– Əvəzində sonradan onunla kiminsə yanında peyda olmaq necə xoş olacaq. O öz borcunu yerinə yetirməkdə, uşaqları və cəmiyyətdəki yerimizi xilas etməkdə tərəddüd etmədiyini həmişə sənə xatırladacaq. – Bu sözlərlə masaya yaxınlaşdı və yeşikdə eşələnərək, davam etdi: – Müvəqqəti pis hadisələrdən sonra sevinci daha güclü hiss edirsən. Həyatımızdakı hansısa əhəmiyyətli hadisə ilə bağlıdırsa, ən adi daşın da üzərində əsirik. Yalnız fikirləş, boyunbağını qızının boynuna bağlayanda belə deyərkən bu çax-çaxlar onun gözündə hansı dəyərə malik olacaq: “Bu brilliantlar fəlakət günlərində durumumuzu qoruyub saxladı, varidatımızı xilas etdi…”
O, yetəri qədər böyük tumac futlyarı yeşikdən çıxararaq və cibində gizlədərək, arvadına tərəf əyildi və pıçıldadı:
– Yanağınızı verin!..
– O, necə də xoşbəxt olardım!.. – deyə pani Matilda başladı.
– Əgər bu zamanlar artıq başlasaydı? – əri gülərək, sözü havada tutdu.
– Yox, əgər sənə inana bilsəydim…
– Yenə də öz bildiyindir, Metsya! – pan Yan hövsələsini itirərək, söylədi. – Xəstəliyin sinirlərini pozduğunu başa düşürəm, amma , heç olmasa, bir balaca özünü ələ almaq lazımdır…
O, Şmulun gözlədiyi kabinetə tələsərək, artıq qapıda danışırdı.
Pani Matilda tək qaldı. Əri ilə danışaraq, onun gözəl sifətinə baxaraq, fikirlərində keçmişə, bir neçə il əvvələ daşındı. Onda qüssə və həyəcan oyadan müqayisələr tələb olunurdu.
“Doğrudanmı, bu, cəmiyyətin qəlbi, dəb qanunvericisi, vurulmuş cəngavər, nə vaxtsa onun ayaqları yanında arzu edən həmin odur? O, mazurkada hey yeni fiqurlar uyduran usanmaz rəqqas, böyük bilici, tez-tez zərif qadın tualetlərinin ixtiracısı idi. Heç bir maskarad, bal, yaxud duel onsuz keçmirdi, sevgililərə ürəkləri çalmaq sahəsində dəyərli məsləhətlərlə kömək edirdi. Heç bir dəvətli nahar bu şəxsin nüfuzlu göstərişləri olmadan təşkil edilmirdi.
Cəmiyyət qaydalarını bilməsi onun mühakimələrinə qanun qüvvəsi verirdi. Onun hazırcavablıqları bütün dairəyə yayılırdı, onun evi yaxşı tərz məktəbi kimi məşhur idi. Yalnız o özgə itini öldürməyə, xəstə atın satışına görə, yaxud balda dəsmalı cibdən çıxarmağın yolverilən olub-olmadığı barədə ən sərt mübahisələri bir kəlmə ilə həll etməyi bacarırdı. Yalnız otaqların yerləşməsi Yasın xoşuna gəlmədiyinə görə bir maqnatın yarısına kimi tikilmiş evi şərabçəkmə zavoduna çevrilmişdi.
Indi isə bu şəxs mülkdəki qayğılarla bacara bilmir və onun boyunbağısı bahasına öz icarədarının etibarını satın almalıdır!
Əlbəttə, bütün bunların günahkarı, ağına-bozuna baxmadan, hamının ziyan çəkdiyi bu keçid mərhələsidir. Biriləri müflis olub, digərləri mülkiyyətlərinin qalığı ilə şəhərə köçmüşlər, üçüncülər primus inter pares (bərabərlər arasında birinci) kimi şərəfləndirilənlə münasibəti pozmuşlar! Məgər o, yeni insanların, bambılılar ordusunun artıq seyrlər, ov, cəmiyyət adətləri ilə deyil, çoxtarlalı sistem, mühasibat və heyvandarlıqla maraqlandığına görə günahkardır? Bu yüksək zəkanın hələ də əlcək və ətrə tələbat duymayan nifrətəlayiq yəhudilər, almanlar və kəndlilər güruhu ilə ümumi nəyi var?”
Pan Yanın arvadı bəzən ərinin parlaq keyfiyyətlərini görməsinə mane olan nasazlığından şikayətlənərək, belə mühakimə yürüdürdü.
Lakey daxil oldu.
– Pani, masaya rica edirəm, samovar verilib.
– Bəs pan artıq yeməkxanadadırmı?
– Mən cənab pana məlumat verdim.
– Panna (pan qızı – tərc.) Anelyanı çağır və mürəbbiyəyə söylə.
Lakey çıxdı.
– Joseph, mon enfant, veux-tu prendre du the (Jozef, mənim balam, çay istəyirsənmi) ? Yazıq uşaq yatır!..
O, ağ şlafrok şleyfini döşəmə ilə ardınca sürüyərək, parlaq-mavi otaqdan və dəhlizdən yemək otağına keçdi. Tezliklə hələ də həyəcanlı olan Anelka və susqun mürəbbiyə, onların ardınca evin sahibi də yeməkxanada peyda oldular.
O, sifəti və boynu kərpic rəngi alan mürəbbiyəyə ədəblə əl verdi. Mürəbbiyə pan Yanın qarşısında əyləşdi və baxışını aşağı dikdi. Səthi insanlar guya kişilərin panna Valentinada dəfedilməz təəssürat doğurduğu nəticəsini çıxarmağa tələsərdilər, amma zadəganlara nifrətini bu cür nümayiş etdirdiyini elmli xanımın özündən öyrənə bilərdilər.
“Dəhşətli şəxsdir! – deyə endirilmiş kiprikləri altından pan Yatsekə nəzər salaraq, düşündü. – O neçə qadını bədbəxt edib!”
Panna Valentina yaraşıqlı mülkədarın gözəl cinsə zəiflik göstərdiyini eşitmişdi, bunun nəticəsində evdə qadın xidmətçilər uzun müddət qalmırdı.
“Axı o, evdə bu cür gec-gec olur, – deyə düşündü. – Ilahi, əgər o həmişə burda olsaydı, yəqin, bu atılmış uşağın tərbiyəsindən imtina etməli olardım!..”
Mülkədar hər hansı qərəzsiz olmaqla, iki əlini də masanın üzərinə qoydu və panna Valentinaya (ona göründüyünə görə, ədəbsizcəsinə) baxaraq, lakeyə müraciət etdi:
– Mənə ingilissayağı bifşteks qızardılmasını tapşır.
– Ət yoxdur, cənab pan.
– Niyə belə? Artıq iyunda ət əldə etmək mümkün deyilmi?..
– Əldə etmək olar, lakin pani xanım şəhərə adam göndərməyib.
Ana və qızı bərk qızardılar. Qənaətə görə ət üçün göndərmədikləri onlara yaxşı məlum idi.
– Onda iki ilıq yumurta bişirməyi əmr et, – pan bu dəfə melanxolik baxışını mürəbbiyəyə yönəldərək, belə dedi.
Panna Valentina müdaxilə etməyi yerli saydı:
– Yəqin, yumurta da yoxdur, bu gün onu nahara vermişdilər. Bundan əlavə, mən hər gün çiy yumurta içirəm.
– Metsya, görürəm, sənin Kivalskayan təsərrüfatı tamamilə başlı-başına buraxıb, – deyə pan Yan qeyd etdi.
– Ona buraxılmış vəsaitə uyğunlaşır – deyə mürəbbiyə yalnız pan Yanın qanını qaraltmaqdan ötrü nifrət etdiyi anbardarı müdafiəsi altına alaraq, əlavə etdi.
Onun sözləri mülkədara toxundu.
– Metsya, sən o qədər zəifsən ki, panna Valentinanı kassir vəzifəsilə yükləyirsən?.. – deyə soruşdu.
– Mais non (Heç də yox) !.. – pərt olmuş pani Matilda pıçıldadı.
Ancaq sanki qoca qarımış qızın içərisinə cin girmişdi.
