Туннель ичра оҳиста юраркан, Лэнгдон олдинда чегара вазифасини ўтаётган қора пардага кўзи тушди. У ерда бир нечта музей хизматчилари етиб келган меҳмонларни кутиб олиб, уларга қалин сочиқ тутқизар, сўнг парда ортига кузатиб қўярди.
Бироз олдин туннель ичини қоплаган меҳмонларнинг ҳаяжонли шивир‐шивири тиниб, ўрнини ноаниқ сукунат эгаллади. Лэнгдон пардага яқинлашганда хизматчи унга ҳам тахланган мато тутқазди. Мато аслида сочиқ эмас, балки бир учига ёстиқ тикилган кичикроқ чойшаб экан. Лэнгдон хизматчига миннатдорлик билдириб, парда орқали ичкарига кирди ва қаршисида пайдо бўлган манзарадан тили калимага келмай қолди.
Гарчи Лэнгдон парда ортида нима борлиги ҳақида тасаввурга эга бўлмаса ҳам, ҳозирги манзарага дуч келишини умуман кутмаганди.
“Биз… шаҳар ташқарисидамизми?”
Лэнгдон айни дамда ўзини бепоён даланинг бир четида кўрди. Унинг боши узра қоронғи самода юлдузлар милтираб турар, олисроқдаги заранг дарахти тепасида кўтарилаётган янги ой кумушранг нур таратарди. Чигирткаларнинг чириллаши атрофни тўлдириб, оёқ остидаги майсаларнинг ифорига қоришган майин шабада Лэнгдоннинг юзини силарди.
– Жаноб, – шивирлади хизматчи унинг қўлидан тутиб йўл бошларкан, – марҳамат, ўзингизга муносиб жой топиб, чойшабни тўшанг ва намойишдан роҳатланинг.
Кўраётганларидан бирдек ҳаяжонланган томошабинларга қўшилиб, Лэнгдон ҳам дала оралаб юра бошлади. Йиғилганлар бепоён ўтлоқ бўйлаб ўзларига қулай жой топар, қўлларидаги чойшабларни майса устига тўшарди. Текислаб қиртишланган ям‐яшил ўтлоқ хоккей аренаси катталигида бўлиб, атрофи шабадада тебраниб турган дарахтлар, қамишлар билан ўралганди.
Бир неча лаҳза ўтиб, Лэнгдон кўриб турган манзараси ҳақиқий эмас, балки бетакрор санъат асари эканлигини англаб етди.
“Мен мукаммал барпо қилинган планетарий ичидаман”, деб ўйлади Лэнгдон энг майда деталларнинг ҳам пухта эътибор билан ишланганидан лол қолиб.
Митти юлдузлар, кумушранг ой, олисдаги тепаликлар узра сузиб юрган булутлар – буларнинг бари аслида проектор ёрдамида туширилган тасвирлар эди. Барглари шитирлаётган дарахтлар ва майсалар – бекам‐кўст тайёрланган ясама нусха ёки яширин тувакларга экилган ҳақиқий ўсимликлар бўлиши мумкин. Хонанинг ўткир бурчакларини яшириш мақсадида чиқарилган тутун худди тунги туман шаклига кириб, табиийдек таассурот уйғотарди.
Лэнгдон чўккалаб, оёғи остидаги майсани пайпаслаб кўрди: ўтлар юмшоқ ва жонлига ўхшаса ҳам, қуп‐қуруқ эди. У қаердадир профессионал спортчиларда ҳам шубҳа уйғотмайдиган янги сунъий газон тўғрисида ўқиганди. Кирш янада илгарилаб кетибди – у яратган майсазорнинг юзаси бир оз нотекис, ғадир‐будур бўлиб, юрганда ҳақиқий тупроқ, ерни эслатарди. Лэнгдон биринчи марта ҳиссиётлари уни алдаган пайтни эслади. Ўшанда у ҳали ёш бола эди. Унинг кичкина қайиқчаси ойдин кўрфаз бўйлаб сузиб кетар, ёнгинасида қароқчилар кемаси замбаракдан ўқ отиб, жанг қиларди. Лэнгдоннинг бола ақли у аслида кўрфазда эмас, балки “Диснейленд”даги “Кариб денгизи қароқчилари” деб аталувчи ерости атракционида эканлигини англамаганди.
Бу оқшомги эффектлар “Диснейленд”дагидан юз минг чандон ҳақиқий кўринади, буни йиғилганларнинг нигоҳидаги завқдан ҳам сезиш мумкин. Эдмонднинг ажойиб планетарийни қурганидан кўра кап‐катта одамларни оёқ кийимини ечтириб, майсазорга ётишга ва очиқ самога тикилишга мажбур қилишнинг уддасидан чиққани таҳсинга сазовор эди.
“Болалигимизда кечқурунлари худди шу тарзда осмонга қараб ётиш ёқарди. Лекин улғайгач, ҳаммасини унутдик.”
Лэнгдон чойшаб тўшаб, бошини ёстиққа қўйди. Унинг танаси майин майсазор ичида эриб кетгандек бўлди.
Боши узра чақнаётган юлдузларга боқиб, Лэнгдон ўзини бир зум ўсмирлигига қайтгандек ҳис қилди. Ярим тунда энг қадрдон дўсти билан “Болд пик” гольф майдонидаги газонда чўзилганча олам сирлари тўғрисида суҳбатлашганлари ёдига тушди. "Балки бугун, – ўйлади Лэнгдон, – Эдмонд Кирш ўшанда дўстим иккимизни ҳайратлантирган олам сирларини очар…"
* * *
Планетарийнинг бурчагидаги майдончада турган адмирал Авила сўнгги марта зални кўздан кечирди ва ҳеч кимга сездирмай, ҳозиргина ичкарига ўтиб киргани – парда томон юриб, туннелга қайтиб чиқди. Туннелнинг қора мато қопланган деворини пайпаслаб, матолар бир‐бирига улаб тикилган жойни топди, иложи борича секинлик билан уни йиртиб, девор ичига сирғалиб кирди ва матони шу турганича қайтиб тикиб қўйди.
Иллюзиялар ғойиб бўлди.
Авила ортиқ бепоён яйловда эмасди.
У катта қисмини ясси шаклдаги пуфак эгаллаган тўртбурчак бўшлиққа кириб қолганди. Хона ичида хона. Авиланинг қаршисидаги театрга ўхшаш гумбазли конструкцияда кабеллар дастаси, чироқлар ҳамда карнайлар ўрнатилган ҳавозалар бор эди. Гумбазга қаратилган ўнлаб видеопроекторлар бирваракайига нур сочиб турарди. Айнан уларнинг шарофати билан майсазорда юлдузли осмон, тепаликлар ва бошқа иллюзиялар гавдаланаётганди.
Киршнинг томоша яратиш иқтидорига Авила тан берди. Аммо бугунги тадбирдаги яна бошқа кутилмаган томошалар футурологнинг етти ухлаб тушига ҳам кирмагани аниқ эди.
“Ютуққа нима қўйилганини асло унутма. Сен муқаддас урушдаги аскарсан. Сен буюк мақсаднинг бир бўлагисан.”
Авила ўз режасини қайта‐қайта хаёлидан ўтказди ва чўнтагидаги тасбеҳ доналарини олди. Айни шу дам гумбаз шифтидаги карнайлар титраб кетди. Худди Худо тилга киргандек, осмондан гулдираган овоз эшитилди.
– Хайрли кеч, дўстлар. Менинг исмим Эдмонд Кирш.
Ўн олтинчи боб
Будапешт. Раввин Кёвеш házikó – хосхонасида асабий у ёқдан-бу ёққа юрарди. У телевизор пультини чангаллаганча каналларни тез‐тез ўзгартираркан, хавотир ила епископ Вальдеспинодан хабар кутарди.
Телевизордаги кўп каналлар одатий дастурлар тартибини ўзгартириб, сўнгги ўн дақиқадан бери эътиборини Гуггенҳаймдаги намойишни жонли эфирда узатишга киришганди. Шарҳловчилар Киршнинг муваффақиятларини қизғин муҳокама қилиб, бугунги тадбирдаги сирли эълон ҳақида тахминлар билдиришмоқда эди. Одамлардаги чексиз қизиқишни кўриб Кёвешнинг қошлари чимирилди.
“Бу янгилик мен учун сир эмас.”
Уч кун муқаддам Эдмонд Кирш тақдимотининг хомаки нусхасини Монсеррат тоғида Кёвеш, Саид ал‐Фадл ҳамда Вальдеспино учун намойиш қилганди. Ҳозир бутун дунё ўша кунги дастурни кўриш арафасида турганига Кёвешнинг иймони комил эди.
“Бугун ҳамма нарса ўзгаради”, алам билан ўйлади Кёвеш.
Жиринглаган телефон унинг хаёлларини тўзғитиб юборди. Кёвеш гўшакка ёпишди.
– Иеҳуда, менда яна ёмон хабар бор, – епископ салом‐аликни йиғиштириб, ташвишли оҳангда гап бошлади ва титроқ овозда Бирлашган Араб Амирликларидан келган мудҳиш хабарни айтди.
Бўлган воқеани эшитиб, Кёвеш даҳшатга тушди:
– Нималар деяпсиз… Аллома ал‐Фадл… ўз жонига қасд қилди???
– Шундай деб тахмин қилишмоқда, ҳар ҳолда. У бироз вақт олдин саҳро ичкарисидан топилган… худди ўлиш учун у ерга ўз оёғи билан боргандек, – Вальдеспино бир зум тин олди. – Охирги кунларда содир бўлган ҳодисалар юкини кўтара олмагандир балки…
“Ал‐Фадл ростдан ўзини ўлдирдими?” Кёвеш унинг ўрнига ўзини қўйиб кўриб, юраги сиқилди. Киршнинг кашфиёти қанчалик дахлдор бўлмасин, аллома ал‐Фадл ночорликдан ўз жонига қасд қилиши ғирт сафсата бўлиб туюлди.
– Бу ерда нимадир ёпишмаяпти, – фикрини билдирди Кёвеш. – Аллома бундай ишга қодирлигига ишонмайман.
Орага жимлик чўкди.
– Тўғри, – тилга кирди Вальдеспино, – у ўзини ўлдирганига шубҳам бор.
– Унда… Ким жавобгар унинг ўлимига?
– Эдмонд Киршнинг кашфиёти сирлигича қолишини истаган ҳар қандай одам, – жавоб берди епископ ўйлаб ўтирмай. – Биз каби Киршнинг тақдимоти бир неча ҳафтадан кейин, деб ишонган одам.
– Аммо Кирш кашфиёт ҳақида биздан бошқа ҳеч ким хабардор эмаслигини айтганди‐ку! – эътироз билдирди Кёвеш. – Сиз, аллома ал‐Фадл ва мен билардик, холос.
– Кирш алдаган бўлса‐чи, қаердан биласиз? Майли, Кирш янгилигини фақат учаламизга айтган ҳам дейлик. Дўстимиз ал‐Фадл бу тўғрида оммага ошкор қилишни истагани ёдингиздами? Балки аллома янгиликни Амирликлардаги бирор ҳамкасбига айтиб қўйгандир. Балки ўша ҳамкасб худди мендек Киршнинг топилмаси хавфли оқибатларга олиб келишини англагандир.
– Нимага шама қиляпсиз? – жаҳл билан деди раввин. – Ал‐Фадлнинг оғзини юмиш учун уни ўлдиришга буйруқ берилганигами? Ғирт бемаънилик бу!
– Раввин, – босиқлик билан жавоб қайтарди епископ. – Нима бўлганини аниқ билмайман. Сиз каби ҳар хил жавобларни тахмин қилиб кўряпман.
Кёвеш чуқур нафас олди:
– Узр сўрайман. Саиднинг энди орамизда йўқлигини ҳануз қабул қилолмаяпман.
– Мен ҳам. Агар Саид ростдан билган маълумоти сабаб ўлдирилган бўлса, биз ҳам ўзимизга эҳтиёт бўлмоғимиз даркор. Иккаламиз навбатдаги нишонга айланишимиз мумкин.
Кёвеш бир муддат ўйга толди.
– Янгилик оммага етиб борганда, бизни ўлдиришларига ҳожат қолмайди.
