Иренең кочагына ташланмады Рауза, коры гына исәнләштеләр. Әнисе, әдәп саклап, кухня якка кереп китте.
– Кайда булдың? – дип сорамый түзә алмады Мирсәет. Кәефе шәп иде бугай хатынның, шаяруга борып җавап кайтарды:
– Булган җиремдә мин юк инде хәзер…
Ялт кына үрелеп, иренең бит очыннан үбеп алды һәм кухня якка әнисен тынычландырырга кереп йөгерде.
Мирсәет исә, Раузаның кайнар иреннәреннән һәм аңардан бөркелгән затлы хушбуй исеннән исәнгерәп, янә кәнәфигә кереп сөялде. Җанында тынгылык булмаса да, Раузага каты бәрелә яисә аңардан төпченеп сорау алырга керешә алмый иде ул. Бер-берен аңлап, бер-беренә ышанып яшәргә сүз бирешкәннәр иде бит…
Озак көттермәде, өс-башын алыштырып өлгергән Payза, балкып-көлеп, аның янына үзе килеп керде, дөньясын оныткан гашыйк сыман, иренең кочагына ташланды һәм кайнар иреннәре белән Мирсәетнең күкрәгенә капланды. Нигә болай вакытсыз кайтуы, кай тарафка юл тотуы белән дә кызыксынмады, кабаланып-калтырап, иренең күлмәк төймәләрен ычкындырырга кереште…
– Белсәң иде, һай, ничек сагындым… Ничек сагындым үзеңне, Мирсәет…
– Зәңгәр күзле Pay, чәчләренә төшмәсен кырау, – дип, аның тузгыган чәчләрен сыпырды Мирсәет. Ут булып янган иреннәре, зәңгәр күзләре…
Иртәгесен Казанга ашыгучы поезд вагонында иде инде ул. Бары шунда гына, тынычланып, дөнья мәшәкатьләреннән арынып, узган төндәге кичерешләрен тагын бер кат барлау мөмкинлеге туды.
Күзләре тәрәзәдә. Ә тәрәзәнең аргы ягында тоташ урман-кырлар. Табигатьнең чәчәккә күмелгән мәле. Арыш серкә очырган чак. Шундый гүзәл табигать кочагында түбәләре белән җиргә чүгеп утырган иске авыл өйләре күренеп-күренеп кала. Печән чабу, печән киптерү мәшәкате белән әвәрә килгән чабаталы авыл агайлары… Урман читендәге аланлыкларда тәгәрәшеп җиләк җыеп йөргән малай-шалай… Ул да түгел, йөрәкне жу-у иттереп, сузып-сузып, паровоз кычкыртып куя. Ниндидер шом, ниндидер кисәтү бар сыман шул авазда. Корыч тәгәрмәчләр берөзлексез теке-теке килә, әллә үрти, әллә көлә…
Рауза турында уйладымы, шулай үртәлә, урынлы-урынсызга тынгысызлана башлый иде ул бүген. Ә аның турында уйланмый булдыра алмый. Бар нәрсә аны хәтерләтә, табигатьнең бөтен матурлыгы аны искә төшерә. Хәтта паровоз да, сузып-сузып кычкыртканда, «Рау-у-уза-а» дип искәртә сыман аңар. Ә тәгәрмәч текелдәве биек үкчәле туфли кигән Раузаның бүген төнлә тимер баскыч буйлап икенче катка йөгереп менүен хәтерләтә…
Гомеренең иң бәхетле мизгелләре аның белән – Рауза белән үрелгән ич. Раузаны күз алдына китергәндә, бар дөньясы яктырып китә төсле. Соңгы араларда сирәк очрашалар, икесе ике аеры яшәргә туры килде гел. Көннәре, кичләре сагынуда уза. Тоташ сагынуда… Мөмкинлеге булса, тормышы тоташ мәшәкатьтән тормаса, яныннан һич китми, кулларында күтәреп йөртер иде ул аны.
Ничек дип җавап кайтарды соң әле?.. «Булган җиремдә мин юк инде хәзер…» – дидеме?! Әйе, ни өчендер, үзенең төн уртасынача кайда булып кайтуы турында әйтергә кирәк тапмады Рауза. Мирсәетнең төпченергә яратмаганын белә, үзенә ышануын да белә, ә барыбер туры җаваптан качты. Шул рәвешле, төн уртасынача кайда йөрергә мөмкин хатын-кыз. Әнисенә дә әйтми киткән, иренә дә аңлату юк…
Шикләнә түгелме? Әллә үз хатынына ышанмый башладымы Мирсәет?! Көнләшүе түгелме бу аның?! Юк, ышанып, бары тик бер-берсенә ышанып һәм таянып яшәргә вәгъдәләшкән иде ич алар. Ә аның җаны тыныч түгел, күңелен шик-шөбһә урап алган…
Рауза белән икәүдән-икәү Кырмыскалыга җәяүләп кайтырга чыгуларын искә төшерде ул. 1913 елның сентябрь урталары булдымы икән, авыл халкына листовка таратып йөргән чаклары. Кичкырын чыкканнар иде юлга. Гашыйкларга диңгез тубыктан чак. Кырык чакрым ара димәгәннәр, төнгә каршы дип тормаганнар. Башта уйный-көлә, йөгерешә-йөгерешә кайттылар. Рауза белән бергә булганда, юлның озынлыгы белән исәпләшәләр димени, җир читенәчә янәшә атларга риза.
Тиздән караңгы төште. Ә аларга барыбер: юл таныш, җитәкләшеп янәшә атлауларын беләләр. Өршәк елгасына якынлашып киләләр иде инде. Берзаман шаяру катыш җитдилек белән сорап куйды Рауза.
– Яратам дигәнең дөресме, Мирсәет?
Мирсәет ихлас җавап кайтарды:
– Дөрес булмаганны әйтәләр димени?..
– И-и, егетләр алар авызлары ни әйткәнне белмиләр бит.
– Ә егетләрне син каян беләсең? – дип сорарга мәҗбүр булды Мирсәет.
– Хи-и, – дип, барган җиреннән колын сымак уйнаклап ала Рауза. – Буа буарлык. Егетләр барысы да яратам ди инде алар.
Кызның шул сүзләреннән Мирсәетнең кәефе кырылган иде.
Рауза гел көтмәгәндә әйтеп куймасынмы шунда:
– Яраткан егетләр кызларын күтәреп кенә йөртә икән ул…
– Нәрсә, арыдыңмы әллә?
– Арымадым… – Һәм ялт кына Мирсәеткә таба карап көязләнеп ала ул. Егет аның йөз чалымнарын, күктәге йолдызлардан болайрак янган күзләрен караңгыда да аермачык күрә. – Ә минем бер егеткә дә үземне күтәрткәнем юк әле.
Мирсәет ике уйлап тормады, «эх» дигәнче кызны кулларына алды. Гайрәт ташып тора, Рауза үзе рөхсәт иткәндә җебеп калырга ярыймы соң?
– И-и-и Мирсәет, – дип, аның муеныннан кочаклады кыз. – Мин сине бу тикле көчле дип уйламаган идем…
Шундый сүзләрдән соң сөйгән ярны ничек кире җиргә төшерергә мөмкин. Мирсәет аны байтак ара күтәреп барды. Йомарланган май сыман җыйнак гәүдәле Рауза әллә ни авыр да түгел. Тән җылылыгы, колакка тиеп барган сулыш кайнарлыгына түзү генә кыен.
Онытылырга теләптерме, әллә чын-чынлап бер-бер нияткә килеп, шаяртырга булды Мирсәет:
– Син хәзер минем кулда, кызый. Кая телим, шунда алып китәм үзеңне…
Нәрсә-нәрсә, әмма Раузадан шулкадәр дә кыю җавап көтмәгән иде егет. Колагы ишеткәнгә ышана алмый барды бермәл, чак кулыннан төшереп җибәрмәде үзен:
– Әнә теге авыл читендәге печән кибәннәрен күрәсеңме?..
– Нәрсә, шунда барыргамы? – диде егет, еш-еш сулап.
– Соң, барыйк булмаса… Кырмыскалыга җиткәнче күтәреп кайта алмассың бит.
Кызның кайнар сулышы муенга килеп бәрелде. Син егет кеше, үзең ничек хәл итсәң, шулай булыр дип, кызның буйсыну белдерүе иде бу. Авыл читендәге калкулыкта кара күләгәләр сыман тезелешеп киткән печән кибәннәренә төбәп китте егет. Куллары да шактый талчыккан чак, туктап бераз хәл алырга да сәбәп чыгып тора болай булгач. Юкса кызга охшап китте аның күтәреп баруы, төшәргә исәбендә дә юк.
Кибән итәгенә янәшә утырып хәл алдылар бераз. Байтак юл үтелгән, аяклар талчыккан булып чыкты.
– Мирсәет, – дип пышылдады кыз бераздан. – Сиңа минем белән күңелсез түгелме?..
– Күңелсез буламы, Рауза… Мин сине шундый яратам… Үзең дә белмисең әле син… – дип, төзек булмаган җөмләләр белән аңлатырга кереште егет. Кызның тәненә тиеп, аның беләкләре кайнарлыгын тоеп утырудан калтырата ук башлаган иде бугай инде аны.
Сак кына бер кулы белән Раузаның биленә кагылды ул. Кыз карышмады. Киресенчә, аңарга сыенарак та төште бугай әле. Ул да түгел, Мирсәетнең иңсәсенә башын китереп салды, күзләрен зур ачып аңарга текәлде. Ай нурларында аның зәңгәр күзләре елык-елык итеп куйды. Әллә күз яшьләре, әллә сөю уты яна иде үзләрендә. Моңарчы колак һәм муен тирәләрен кытыклап торган кайнар сулыш Мирсәетнең иреннәренә килеп бәрелде. Әллә сихер көченә ия идеме икән кызның сулышы, магнитланган сыман тартылып килде ул һәм бар дөньясын онытты…
Йомарлам май сыман тыгыз тән, егет кочагына керүгә, башта ничектер калтыранып куйды һәм шундук эреп, таралып төште… Һәм, кабалана-кабалана, Мирсәетне чишендерергә кереште кыз…
Айнып киткәч кенә абайланды, печән чүмәләсе ишелгән икән өсләренә. Шуны да тоймаганнар…
– Менә хәзер син минеке инде, Мирсәет, – диде Payза, печән кибәне астыннан чыгып. Ай нурларыннан уңайсызланган сыман, күлмәк итәкләрен барларга кереште. – Син минеке хәзер, син минеке…
Дәшмәде Мирсәет, яңа туган сабый сыман, төнге зәңгәр күккә карап тик ятты. Дөнья һәм шул дөньяда кеше булып яшәүнең әнә нинди хикмәтләре бар икән әле тагы… Ул үзе генә түгел, бөтен әйләнә-тирә, бар табигать, күктәге ай һәм йолдызларга кадәр шул мизгелдә татлы әкият күрәдер сыман тоелды аңар. Галәм зәңгәр бишектә тирбәлә. Янәшәдә генә агып яткан уйчан Өршәк суы өстендә, ай нурларыннан ятьмә үрергә ниятләгәндәй, көмеш тәңкә балыклар сикерешә. Авыл ягыннан иренеп кенә өргән эт авазлары ишетелгәләп куя. Баш очларыннан канатларын еш-еш җилпеп, төнге ябалак булса кирәк, ниндидер кош очып узды. Еракта-еракта, күк караңгылыгын урталай ярып, йолдыз атылды… Гаҗәп серле, бай һәм киң сулышлы икән бит бу дөнья дигәнең…
Галәм һәм тормыш турындагы татлы уйларыннан бүленергә мәҗбүр булды ул кинәт. Табигать сулышына колак салып, йолдызлар турында уйланып, шул табигать һәм шул йолдызларны яңача күрергә, тыңларга өйрәткән сылу зат Рауза турында оныта язган түгелме соң?! Баксаң, кыз кипкән печәнгә йөзтүбән капланган да мышык-мышык елап ята икән ләбаса.
Сискәнә төшеп торып утырды Мирсәет. Сак кына кызның толымнарына кагылды, башыннан сыйпады. Үзен гаепле, чиксез гаепле итеп тойды шул мизгелдә. Хисләренә хуҗа була белмичә, кызны шундый хәлдә калдырырга ярыймы инде?! Кыз бала өчен моның нәрсә икәнлеген белми идемени?! Никахлашкан көннәрен көтсә ни булган?! Өстәвенә тагы, аны юатасы, тынычландырасы урында, дөньясын онытып үз уйларына бирелгән… Галәм һәм йолдызлар, имеш… Син иң элек үзең белән янәшәдә яткан кызның хәленә кер, аны кайгырт, егет булсаң…
– Йә инде, Рауза, йә, тынычлан…
Мышык-мышык борынын тартты кыз. Башын калкыта төшеп, кулъяулыгы белән күз читләрен сөртте.
Кыюлыгын җыеп, аны чалкан әйләндерде Мирсәет. Кыз карышмады, үзенә иелә төшкән егетнең муеныннан тарта төшеп, иреннәре белән аны тагы да иркәләргә, үбәргә кереште. Пышылдауларынача ягымлы һәм кайнар иде Раузаның:
