– Нима? Мен? Ё тавба қилдим. Ўзинг, ўз оғзинг билан: “Дунёда сиздан бошқа ҳеч ким керак эмас”, демаганмидинг, жонидан?
– Алдаб, авраб… тегиниб қўйганингиздан кейин нима дейишим мумкин эди. Тақдиримга сиз битилган экансиз, деб ўйладим-да.
– Тақдирингга мен битилган бўлсам, нега тўйга розилик бердинг?
– Ўзингиз… йўқолиб кетдингиз-ку. “Уйингга одам юбораман”, дегандингиз. Уч ой кутдим. Бу ёқдан ота-онам ҳоли-жонимга қўймади. Мен сизни энди умуман кўрмасам керак, деб ўйлагандим. Вақт қуригандек, тўй куни пайдо бўлдингиз.
– Э, раҳмат демайсанми, азизим. Сени шармандаликдан асраб қолдим-ку. Тўй бузилган бўлса, қайтадан яна бўлаверади. Лекин… иффатни ямаб бўлмайди.
– Ямашяпти-ку…
– Бор, бўлмаса сен ҳам яматтир-да, ўша Америкада ўқиган бойваччанинг ёнига бориб, оёғига бош ур. Тур! Жавоб сенга!
– Ў-ў, тўйимни бузиб, олиб қочиб, энди жавоб берармишлар. Топибсиз аҳмоғингизни. Энди… тиригим ҳам, ўлигим ҳам сиз билан. Ҳеч қанақа хорижга бормайсиз. Шу ерда, шу шаҳарда яшайсиз! Тушунарлими?
Лайло шундай деб, ҳўнграб йиғлади. Нозим унинг титраётган елкасидан қучиб, юпатди.
– Тинчлан жоним, хафа бўлма. Қаттиқ гапирган бўлсам, кечир. Ҳозир иккаламизнинг ҳам асабимиз қақшаб турибди. Мен… мен сени ўша биринчи марта дискотекада танишган кунимиз севиб қолганман. Бир умр севаман сени. Тўғри, шошилдик, “гуноҳ” қилиб қўйдик. Мен тўй қилсак, ҳаммаси ўрнига тушиб кетади, деб ўйлагандим. Бир воқеа бўлиб, вақтида келолмадим. Совчи қўйиб, отангнинг розилигини олишга улгурмадим. Аслида отанг сени мендек кимсасиз бир етимга бермасди ҳам. Шунинг учун бугун қилган ишимиз – ягона тўғри йўл эди. Акс ҳолда Фарҳодга тегиб, бир умр бахтинг кемтик бўлиб, виждонинг қийналиб юрардинг.
– Отам “оқ” қилади энди барибир…
– “Оқ” қилолмайди. Унга обрў керак. Тўйнинг бузилишига ҳам бирор жўяли баҳона топиб, бости-бости қилиб юборади, кўрасан.
– Жо-он Нозим ака, эрталабоқ у кишига қўнғироқ қилинг. Балки… айтганингиздай кечирар…
– Кечиришдан бошқа чораси йўқ! Кимсан Миртожибойвачча қизини олиб қочган йигитни ўлдириб, сени “оқ” қилиб обрў тополмаслигини билади. Мен бир-икки кун сабр қилсакмикин, дегандим. Майли, эрталаб қўнғироқ қиламан. Энди ётиб ухлайлик…
Лайло бироз тинчланди. Нозимнинг қучиб, эркалашлари хуш ёқаётган бўлса-да, миясини “отам кечирармикан” деган ўй, ўша илк танишув, кейинги учрашувлар ва “гуноҳ” қилиб қўйилган оқшом кўз ўнгидан бирма-бир ўтар, гоҳ-гоҳида Фарҳоднинг: “Қачонлардир, кимнидир яхши кўрган бўлсангиз, унинг айби йўқ, ҳар ҳолда номусингизни сақлагансиз-ку”, деган гапи қулоғида жаранглаб кетарди. Аслида ўша гап Лайлонинг қочишига туртки бўлди. У Фарҳодга: “Номусимни сақлай олмадим”, деб айта олмади. Дугоналаридан бунинг “чораси” борлигини эшитган, бироқ бу чорани қандай қилиб топишни, кимга учрашни билмас, онасига айтишга қўрқарди.
Бу орада тўй яқинлашиб қолди. Лайло: “Энди нима бўлса бўлди, Фарҳодга ростини айтиб, оёғига бош урсам, балки кечирар, замонавий йигит-ку”, деб ўйлади. Кечирмаса… лоақал уч-тўрт ойдан сўнг “характеримиз тўғри келмади”, деб ажралишиб кетармиз”, дея ўзича режа тузди. Тўй куни келин-куёв “Сицилия” ресторанига кириб кетишаётганда, Лайлонинг кўзи зина четида турган Нозимга тушди. Худди ҳалокат ичра нажоткорини топгандек, кўзи чарақлаб кетди. Нозимнинг “бир амаллаб ташқарига чиқ” деган имосини тушунди. Хуллас, орадан ўн минут ўтар-ўтмас, улар минган “Жигули” шаҳардан чиқиб кетгач, енгил нафас олди.
Энди бўлса, пушаймон қилиб ўтирибди. Тўй бузилди, отамнинг юзи ерга қаради, деб куюнаяпти. Яна бир хаёл: “Ҳарқалай шармандаликдан қутулдим-ку”, дейди. Агар Фарҳод тўйнинг эртасигаёқ ҳайдаб юборганда бундан ҳам баттар шармандалик бўлмасмиди? Ҳарҳолда никоҳгача қочди-ку.
Сўнгги фикр Лайлони буткул овутди. Нозимнинг мушакдор йўғон билагига бошини қўйиб, уйқуга кетди…
Айни шу дамда пойтахтдан анча олисдаги шаҳарда, Миртожибойнинг чорбоғида гўё спектаклга айлантирилган тўйнинг оғир муҳокамаси давом этмоқда эди.
МИРТОЖИБОЙНИНГ ҚАҲР-ҒАЗАБИ
Миртожи келин-куёвнинг никоҳини ўқитгач, хотини билан уйга қайтар экан, олти юзинчи русумли “Мерседес” машинасининг ичи сув қуйгандек жимжит эди. Анча жим кетишди. Машина шаҳардан чиқиб, Миртожибойнинг Қозиравотдаги ҳашаматли чорбоғига яқинлашди. Тушиб, ҳовлига киришди. Шунда у дабдурустдан заҳрини хотинига сочди.
– Нега қочади? Ким билан? Қаёққа?
– Вой, ман на билай, – деди хотини ўзининг қишлоқча лаҳжасида.
– Нега билмайсан? Туғиб ўстирган қанжиқ сенмисан ё мен у қизни мўлтонидан тилаб олганмидим? Қани айт, қаерга қочирдинг?
– Худо урсин, ўлай агар, отаси, агар бирон гапдан хабарим бўлса…
– Бўпти, қани уйга кир. Кейин гаплашамиз…
Миртожи кийимларини ечибоқ, ўзини ҳовли саҳнидаги каттакон мармар ҳовузга отди. Муздай сув анча ўзига келтирди. Қизиган қони совиди. Бироз сузиб, сувдан чиқди. Хотини ёнидаги курсига ўтирди.
– Қани, эсла-чи, яқин орада бирон йигит билан тез-тез учрашганини, телефонда кўпроқ гаплашганини сезганмисан?
– Бир бола… икки-уч марта қўнғироқ қилган. Институтда бирга ўқиганмиз, битирув кечасига айтмоқчийдим, деганди. Бошқа ҳеч бир яқин таниши йўқ эди.
– Ўша боланинг исми нима экан, айтмаганмиди?
– Айтганди, Нозирми, Нозилми…
– Нозир, Нозил… Ким бўлиши мумкин? Шошма! Қизингнинг битирув альбомини олиб чиқ-чи!
Альбомни неон чироғи ёруғида роса синчиклаб кўздан кечиришди. Лайлонинг ҳамкурслари орасида на Нозир, на Нозил деган йигитни топишди.
– Нима қиламиз энди? Дугоналаридан бирортасига айтиб кетмаганмикан?
– Ҳаммаси билан гаплашиб чиқдим. Ҳеч кимга ҳеч нарса демаган. Шошманг-чи, ўзидан бирор дарак бериб қолар.
– Э, падарига минг лаънат, дарак бермай ўлсин, йўқолиб, қуриб кетсин илойим…
– Қарғаманг, отаси. Ота қарғаган қиз бахтсиз бўлади. Ўзимизам… мундоқ кўнглини чуқур билмай шоширдик-да…
– Э, ўл-е, аҳмоқ! Ахир ўзинг “яхши кўргани йўқ, сиз кимга берсангиз, ўшанга рози”, деб айтгандинг-ку!
– Ман на билай ахир. Фарҳоджон билан икки марта учрашди. “Майли” деди. Лекин… йиғлаган эди.
– Йиғлаган бўлса, сабабини сўрамадингми?
– Сўрадим, “ўзим шундоқ, йиғлагим келопти”, деганди-я!
– Баттар бўл! Буям кам сенга! Бор, йўқол!
Хотини кетди. Миртожи ҳайҳотдек ҳовлида ёлғиз қолиб, ўйга толди. Боғ томондан таралаётган анвойи гуллар ҳиди ҳам, тоғдан оқиб келиб, ҳовузга қуйилаётган зилол сувнинг жилдираши ҳам таъсир этмади.
“Ким? Ким ботинди мени бу аҳволга солишга? Қайси аблаҳ? Гап кимда? Қизим ўзи рози бўлиб қочдими? Ё кимдир буни атайлаб уюштирдими? Душманларимдан қайси бири? Худога минг қатла шукрки, менга иккита қиз берган экан. Битта ўзи бўлса, нима қилардим? Кимни олиб келиб ўтқизардим қочган келиннинг жойига? Қолдибек билан бир умрлик душман бўлиб кетмасмидим? Ҳалиям… Қолдибек, Фарҳод бу “алмаштирув”га рози бўлишди. Рози бўлмаганларида нима қилардим?..
Нега? Нега бундай бўлди, Парвардигор? Нега менга молу давлат бердинг-у, ҳузур-ҳаловат, хотиржамлик бермадинг? У ёқда ёлғиз ўғлим Нуртожи наркология шифохонасида ётган бўлса…
Миртожи энди бахтиқаро ўғли ҳақида ўйлаб кетди. Гиёҳвандликка мубтало бўлган эркатойини қаратмаган дўхтири қолмади. Салгина тузук бўлади-ю, яна қайталайди. Охири Қирғизистонда номи чиққан янги бир табибнинг клиникасига ташлаб келди.
Нега мени бу қадар оғир, бунчалик шафқатсиз жазолаяпсан, эй Оллоҳ! Қайси бир гуноҳим учун?..
Шу оғриқли нидо асносида хаёл уни яна йигирма йил олдинги воқеалар сари олиб кетди…
“ЁЛҒОНЧИ ЁР, ЁЛҒОНЛАРИНГ ТУГАР ҚАЧОН?”
Миртожи ва Тўтиё бир-бирларини кўрмаса туролмайдиган даражада севишдилар, деб бўлмасди. Йи гитга тоғ қизининг соғлом ва бўлиқ жисми, чиройли чеҳраси ёқар, қизда эса, “тегсанг, шундай йигитга тег”, деган туйғу ҳукмрон эди. Тўтиё қатиқ баҳонасида кунора шаҳарга келар, савдосини тугатар-тугатмас Миртожи томон ошиқарди. Миртожи ўқишни битириб, ҳали ишга жойлашмагани учун деярли ҳар куни ижарахонасида рубоб тинғиллатиб ўтирар, гоҳ-гоҳида кечқурунлари таниш отарчиларга қўшилиб, тўйларда созандалик қиларди.
