Şimdi bir suret vereceğiz. Bu suretin 3’üncü, 15’inci, 20’nci, 13’üncü ve 12’nci Kolordu Komutanlarının müşterek imzasıyla çekilmesini uygun görüyoruz. Okunduktan sonra diğer komutanlarla aynı zamanda çekmek için bekleyiniz:
Suret:
Sadrazamlık Yüksek Makamına,
Şimdi, doğrudan doğruya, pek mukaddes Başkomutanımız, şanlı Halifemiz Efendimize önemli maruzatta bulunmak mecburiyetindeyiz. Engel çıkarılmamasını rica eder, aksi takdirde doğacak vahim neticelerin sorumluluğunun sadece yüksek şahsınıza ait olacağını arz ederiz. 12’nci Kor., 13’üncü Kor., 20’nci Kor., 15’inci Kor, 3’üncü Kor.
Bu önemli maruzat, arz etmiş olduğum gibi Padişah’a yazılan telgraf metninden ibaretti.
Eylül’ün 11’inci günü, bilhassa 12-13’üncü gecesi, her tarafta, kolordu komutanları telgraf merkezlerini işgal ederek kararlaştırıldığı şekilde İstanbul ile haberleşmeye çalışıyorlardı. Fakat Sadrazam ortadan kaybolmuş gibiydi, cevap vermiyordu. Biz de telgraf başında, Sadrazam’ın telgrafları alıp cevap vermesi için baskı yapıyorduk. İstanbul merkezi telgraf memurlarıyla olan uzun çekişmelerden sonra bir telgraf memuru özel olarak şu bilgiyi verdi: “Sadrazam Paşa’ya yazılan ifade telefonla söylenildi. Alınan cevaplar: Telgraf metni Sadrazam Paşa hazretlerine arz olundu. İletecekleri maruzatları usulü dairesinde telgrafla arz olunmalıdır. Telgraflar da usulü dairesinde Padişah’a takdim edilir, buyurduklarını Müdür Bey söylüyor efendim.” (Ves. 83)
Bunun üzerine, gece yarısından sonra, saat 4’te şu telgraf, Sivas telgrafhanesine gönderildi:
11.12.1919
Sadrazam Ferit Paşa’ya,
Vatan ve milletin haklarını ve mukaddesatını ayaklar altına alarak ve Padişah hazretlerinin yüce şeref ve haysiyetlerini çiğneyerek birtakım gafilce teşebbüs ve hareketlere giriştiğiniz meydana çıkmıştır. Milletin Padişah’ımızdan başka hiçbirinize emniyeti kalmamıştır. Bu sebeple hâlini ve istirhamlarını ancak Padişah hazretlerine arz etmek mecburiyetindedir.
Kabineniz, gayrimeşru hareketlerinin vahim neticelerinden korkarak millet ile Padişah arasında engel teşkil ediyor. Bu husustaki direnmeniz daha bir saat devam ederse, millet artık kendisini her türlü hareket ve faaliyetlerinde serbest saymakta haklı görecektir ve bütün vatanın gayrimeşru kabinenizle kesin olarak alaka ve bağlantısını kesecektir. Bu son ihtarımızdır. Bundan sonra milletin alacağı vaziyet burada bulunan yabancı subaylar vasıtasıyla İtilaf temsilcilerine dahi etraflıca bildirilecektir.
Umumi Kongre Heyeti
Sivas Telgraf Müdürlüğüne de, aynı zamanda telefonla şu emir verildi:
Kongre’mizden seçilen bir heyetle, telgrafhaneye gönderilecek bir telgrafımızın doğrudan doğruya Mabeynihümayun’a (Saray) çekilmesine İstanbulca engel olunduğu bildiriliyor. Bir saat içinde telgrafın çekilmesine müsaade edilmediği takdirde İstanbul ile bütün Anadolu telgraf haberleşmelerini kesmeye mecbur olacağımızı üst makamınıza bildiriniz.
Umumi Kongre Heyeti
Kolordu Komutanlarına da aşağıdaki umumi tebliğ yapıldı:
Sivas’tan, 11-12.9.1919
20’nci Kolordu Komutanlığına,
15’inci Kolordu Komutanlığına,
13’üncü Kolordu Komutanlığına,
3’üncü Kolordu Komutanlığına,
Kongrenin Padişahlık yüce makamına olan maruzatına İstanbul’da Telgraf Başmüdürlüğünce engel olunmuştur. Bir saat içinde Saray’a yol verilmezse bütün Anadolu’nun İstanbul ile telgraf haberleşmelerinin kestirileceği cevap olarak, adı geçen müdürlüğe tebliğ ettirilmiştir. Kongre’nin bu meşru isteğine müspet cevap alınmadığı takdirde, tebliğ anından itibaren, Ankara, Kastamonu, Diyarbakır telgraf merkezleriyle Sinop’ta telgraf haberleşmelerinin durdurulması, yani Kongre’nin tebliğlerinden başka hiçbir telgrafın İstanbul’a geçirilmemesi ve İstanbul’dan kabul olunmaması ve Batı Anadolu ile haberleşmemize engel olmayacaksa Geyve Boğazı tarafındaki hattın dahi tutulması veya geçici olarak kesilmesi ve yapılanların neticesinin bildirilmesi rica olunur.
Bu talimatın yerine getirilmesine engel olacak telgraf memurları, bulundukları yerlerde derhâl Harp Divanına verilerek haklarında en ağır ceza uygulanacaktır. Tebligat gereğinin yapılması 20’nci, 15’inci, 13’üncü ve 3’üncü Kolordu Komutanlıklarından rica edilmiştir. Alındığının bildirilmesi.
Sivas’ta Umumi Kongre Heyeti
Bu telgraftaki talimat sonraki telgraflarla tamamlandı (Ves. 84, 85).
11-12 Eylül gecesi yapılmış olan umumi tebliğe ek olarak da şu ricada bulunuldu:
Bu gece netice elde edilinceye kadar hiçbir komutanın ve sivil idare amirlerinin ve ilgili heyetlerin telgrafhaneleri terk etmemesi rica olunur.
Umumi Kongre Heyeti
Telgrafhanelere de şu ihtarda bulunuldu:
Ektir: Bu tebligatın, gereğinin yapıldığı haberi Kongre Heyetince öğrenildikten sonra aynı şekilde aramızda haberleşmeye devam edileceğinden telgrafhanelerde adam bulundurulması rica olunur.
Kongre Heyeti
İstanbul’daki Hükûmetle Münasebeti Kesmek Kararı
İstanbul’un verilen bir saat mühlet içinde Saray’a yol vermeyeceği anlaşılıyordu. Bu bakımdan 12 Eylül 1919 günü, bütün komutanlara ve vilayetlere şu umumi tebliğ yapıldı:
Bir saate kadar, sureti aşağıda yazılı telgraf, Umumi Kongre Heyeti tarafından Sadrazam’a çekilecektir. Bu itibarla siz de hemen bu esasa göre ve bu mahiyette birer telgraf çekiniz ve hemen bildiriniz, efendim.
Umumi Kongre Heyeti
Saat beşte, Sadrazam’a bilgi edinmesi için verilen ve aynı zamanda bütün komutanlara ve vilayetlere yapılan tebligat şundan ibaretti:
Hükûmet, milletin sevgili padişahına olan maruzat ve irtibatını kesmekte ve ortaya çıkan haince hareketine devamda ısrar ettiğinden millet de meşru bir kabine iş başına geçinceye kadar İstanbul hükûmetiyle idari münasebetlerini ve İstanbul ile her türlü telgraf ve posta haberleşmelerini tamamen kesmeye karar vermiştir. Mahallî sivil memurlar, askerî komutanlarla iş birliği yaparak bu hususu temin edecek ve neticeyi Sivas’ta Umumi Kongre Heyetine bildirecektir.
Bu tebligat bütün komutanlara ve sivil idare amirlerine gönderilmiştir.
12.9.1919
Umumi Kongre Heyeti
Mebusların Seçimi ile Meşgul Olunmaya Başlanması
Efendiler, ayın on ikinci günü İstanbul hükûmetiyle umumiyetle haberleşme ve bağlantı kesildi. Bazı müstesna yerler ve bu yerlerle olan münakaşalarımızı ayrıca izah edeceğim. Ondan önce, müsaade buyurursanız, daha önemli sayılması gereken bir mesele hakkında bilgi arz edeyim. Yüksek malumunuzdur ki Ferit Paşa hükûmeti mebusların seçimi için güya bir emir vermişti. Fakat içinde bulunduğumuz tarihe kadar bu emir yerine getirilmemişti. Son durum üzerine, en önemli meselenin mebusların seçimini bir an önce yaptırmak olacağını takdir buyurursunuz. Bu itibarla 13 Eylül’de derhâl bu hususla da uğraşılmaya başlandı (Ves. 86). Uzun uzadıya anlatmaktansa zikrettiğim tarihte verilen ilk umumi talimatı aynen bilgilerinize sunmayı daha faydalı bulurum. Tebligat şudur:
Tel.
13.9.1919
Balıkesir’de 14’üncü Kolordu, Konya’da 12’nci Kolordu, Diyarbakır’da 13’üncü Kolordu, Erzurum’da 15’inci Kolordu. Ankara’da 20’nci Kolordu, Bursa’da 17’nci Tümen, Çine’de 58’inci Tümen, Bandırma’da 61’inci Tümen Komutanlıklarına ve 61’inci Tümen vasıtasıyla Edirne’de 1’inci Kolordu, Niğde’de 11’inci Tümen Komutanlıklarına, Vilayetlere, Müstakil Sancaklara, Belediyelere, Müdafaaihukuk Cemiyeti Merkez Heyetlerine,
İstanbul hükûmetinin tuttuğu ve takip etmekte olduğu irticai yola ve yaşamakta olduğumuz günlerin büyük tehlike ve tehditlerine karşı haklarımızı savunmak için millî meclisin seçimini ve toplanmasını bir an önce sağlamak bugünün en önemli vazifesidir. İstanbul Hükûmeti, milleti aldatarak mebus seçimlerini aylarca yapmamış olduğu gibi son zamanda verdiği seçim emrini de türlü sebeplerle savsaklamakta ve geciktirmektedir. Ferit Paşa’nın, Toros’un ötesindeki vilayetlerimizden vazgeçtiği Barış Konferansı’na verdiği nota ile sabit olmuş ve Aydın vilayeti üzerinde Yunanlarla sınır tespitine kalkışması oradaki işgali, oldubitti hâlinde bir ilhak olarak kabul ettiğine delil sayılmış ve memleketin işgal edilen diğer bölgeleri için de bunlara benzer gafilce ve haince siyasetiyle memleket ve milletin parçalanmasına yol açacağı kesinlikle anlaşılmıştır. Millî meclisin toplanmasından evvel Barış Anlaşması’nı imzalayarak milleti bir oldubitti karşısında bulundurmak niyetinde olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sebeplerle, Umumi Kongre, orduyu ve milleti uyanık bulunmaya davet ederek aşağıdaki hususların süratle yerine getirilmesini, milletin hayati meseleleri olarak kabul ve beyan eder:
İlk olarak: Seçim hazırlıklarının yürürlükteki kanuna göre en kısa zamanda yapılarak tamamlanması için belediyeler ve Müdafaaihukuk Cemiyetleri bütün güçleriyle çalışmalıdır.
İkinci olarak: Sancaklardan çıkarılacak mebusların nüfus miktarına göre sayısı hemen tespit olunarak Heyetitemsiliyeye şimdiden bildirilmelidir. Adaylar meselesi daha sonra haberleşilerek halledilecektir.
Üçüncü olarak: Gerek seçim hazırlıkları, gerek seçimlerin yapılmasında gecikmeye yol açacak sebeplerin şimdiden düşünülerek ortadan kaldırılması ve hiçbir gecikmeye meydan verilmeyerek seçimlerin en kısa zamanda neticelendirilmesi.
Bu kararı bölgenizdeki bütün belediye ve Müdafaaihukuk Cemiyetlerine bildirerek gereğinin bir an önce yerine getirilmesine yardımcı olmanız rica olunur.
